→«Για μένα που είμαι άθεος, η χριστιανική μου αναφορά αποτελεί ένα μέρος της πολιτιστικής μου παράδοσης, ένα κομμάτι της ταυτότητάς μου, χωρίς όμως το ιδεολογικό, το θρησκευτικό βάρος της πίστης»

→« Στα 15 μου με συνέλαβαν ακροδεξιοί του χριστιανού φαλαγγίτη πολέμαρχου Σαμίρ Τζατζάα και με βασάνισαν για να αποκαλύψω ποιανού πράκτορας ήμουν, ενώ το αμάρτημά μου ήταν ότι μοίραζα άρθρα του Καρλ Μαρξ στους συμμαθητές μου»

→Στο «Music Hall» έπαιξαν χάλκινα από τα Βαλκάνια, κρουστά από την Καραϊβική, πανκ συγκροτήματα, ενώ στους καναπέδες του συναντήθηκαν ο Αούν με το στέλεχος της Χεζμπολάχ, Φαγιάντ, ο Κέβιν Σπέισι, ο Κασοβίτς, ο Στινγκ, ο Κουστουρίτσα και η Αλέιδα Γκεβάρα

Αποστολή στη Βηρυτό Του Νικόλα Ζηργάνου

Φιλόσοφος, συγγραφέας, γλύπτης, ζωγράφος, μουσικός, παραγωγός αλλά και «πολιτικό ζώο» και ακτιβιστής και επιχειρηματίας και εσχάτως, αυτοκράτορας του «Πουθενιστάν», ο Ελληνολιβανέζος πολίτης του κόσμου Μισέλ Ελευθεριάδης, δισέγγονος του Χρυσοστόμου Σμύρνης, μιλάει στην «Εφ.Συν.» για τις ρίζες του, την περιπετειώδη ζωή του, τις ελπίδες και τους φόβους του για τη Μέση Ανατολή.

Τον συνάντησα στο «στρατηγείο» του, στο «Music Hall», την πιο διάσημη και ζωντανή μουσική σκηνή στη Βηρυτό, που αντανακλά με την αισθητική της την πολυεπίπεδη, πλουραλιστική και αιρετική προσωπικότητα του ιδρυτή της. Πλάι στα -δικά του- γλυπτά από ορείχαλκο, εμπνευσμένα από τη φρίκη του εμφυλίου, και τους πίνακες ζωγραφικής με τις βαριές χρυσές κορνίζες, δίπλα από το πορτρέτο του Τσε Γκεβάρα, δεσπόζει το οικογενειακό «εικονοστάσι», με τη φωτογραφία-εικόνα του Αγίου Χρυσόστομου, τελευταίου μητροπολίτη Σμύρνης, που λιντσαρίστηκε από τον τουρκικό όχλο το 1922.

«Ηταν θείος του παππού μου. Στην οικογένεια μεγαλώσαμε με τη μαρτυρία του. Για μένα που είμαι άθεος, η χριστιανική μου αναφορά αποτελεί μέρος της πολιτιστικής μου παράδοσης, ένα κομμάτι της ταυτότητάς μου, χωρίς όμως το ιδεολογικό, το θρησκευτικό βάρος της πίστης. Γι’ αυτό και όποτε πάω στον Αθω βρίσκω τη γαλήνη μου.

Εφηβος στον εμφύλιο

Οι πρόγονοί μου εγκατέλειψαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή τη Σμύρνη και έφτασαν στον Λίβανο. Μεγάλωσα στη (χριστιανική) Ανατολική Βηρυτό, μέσα σε μια κλασική οικογένεια, με αξίες και μνήμες, με ελληνική μουσική, ρεμπέτικα και αμανέδες. Ο παππούς μου κι ο πατέρας μου ήταν μουσικοί. Εφηβος, μαθητής στο σχολείο, ανακάλυψα την Αριστερά. Θυμάμαι έντονα τη βαριά ατμόσφαιρα του πολέμου. Μοιάζει πολύ με τη γενική αίσθηση που επικρατεί σήμερα. Ο εμφύλιος άρχισε όταν ήμουν 5 χρονών και τελείωσε όταν ήμουν 20. Θυμάμαι τις βόμβες που έπεφταν κοντά στο σχολείο και πολλές φορές μέναμε στις τάξεις αποκλεισμένοι, περνάγαμε βδομάδες στα καταφύγια, είχαμε φίλους που σκοτώθηκαν στα 10 τους χρόνια, βιώναμε από παιδιά τον θάνατο οικείων και την απώλεια αγαπημένων προσώπων.

Στα 15 μου με συνέλαβαν ακροδεξιοί του χριστιανού φαλαγγίτη πολέμαρχου Σαμίρ Τζατζάα και με βασάνισαν για να αποκαλύψω ποιανού πράκτορας ήμουν. Εμένα το μόνο αμάρτημά μου ήταν ότι μοίραζα φωτοτυπίες στους συμμαθητές μου με άρθρα του Καρλ Μαρξ. Αυτό θεωρήθηκε συνωμοσία, πως ενεργούσα δήθεν για λογαριασμό των αριστερών Παλαιστινίων, των εχθρών. Με άφησαν μετά από μέρες ελεύθερο, αλλά το τραύμα μού είχε μείνει».

Στο πατάρι του «Music Hall», πίσω από τον καναπέ με τα κόκκινα βελούδα, κρύβεται ένα δωμάτιο με κλειδαμπαρωμένη πόρτα και μικρά παράθυρα σαν τρύπες, σαν πολεμίστρες, μικρά ακανόνιστα ανοίγματα που μοιάζουν με αυτά που προκαλούν τα πυρά στους τοίχους.

«Το δωμάτιο πίσω μου μοιάζει πολύ με εκείνο όπου με κρατούσαν αιχμάλωτο. Οταν πρωτομπήκα μέσα, είχε την ίδια μυρωδιά. Επαθα κρίση πανικού. Τα πλακάκια είχαν το ίδιο χρώμα, η καρέκλα που ήμουν δεμένος… Το κράτησα όπως το βρήκα, όταν ανακαίνιζα το 2003 το παλιό σινεμά, ερείπιο του πολέμου, για να το μετατρέψω σε music hall, και έβαλα μέσα στο δωμάτιο μια ηλεκτρική καρέκλα και κόκκινο χρώμα σαν αίμα στον τοίχο. Τον έβαψα κόκκινο για να ξορκίσω τους φόβους μου».

Στα 21 του χρόνια, ο Ελευθεριάδης κατατάχθηκε εθελοντής στον στρατό του χριστιανού στρατηγού Μισέλ Αούν, ορκισμένου εχθρού του Σαμίρ Τζατζάα. Ο νεαρός Ελληνολιβανέζος ίδρυσε την αριστερή πολιτοφυλακή «MUR», τα «Ενωμένα Κινήματα Αντίστασης», που πολεμούσε ενάντια στην κατοχή του Λιβάνου από τα ξένα στρατεύματα. Μετά από τέσσερα χρόνια στα οδοφράγματα, δύο αποτυχημένες απόπειρες κατά της ζωής του και συνεχείς απειλές, εγκατέλειψε τον Λίβανο και έφτασε το 1993 πρόσφυγας στη Γαλλία. Ομως είχαν μείνει ανοιχτοί πολλοί λογαριασμοί από το παρελθόν. Η αστυνομία στη Βηρυτό ζήτησε την έκδοση του Ελευθεριάδη από το Παρίσι αλλά σαν από μηχανής θεός, ένας δικαστής άλλαξε τη μοίρα του. Λίγο πριν αρχίσει η διαδικασία έκδοσης, του υπέδειξε να διαφύγει από την πίσω πόρτα των δικαστηρίων. Μόνος και κυνηγημένος, ο νεαρός καταζητούμενος ζήτησε πολιτικό άσυλο στην πρεσβεία της Κούβας.

«Μου έδωσαν βίζα και έφυγα για Αβάνα. Εζησα εκεί ενάμιση χρόνο, εκπαιδεύτηκα στον στρατό. Ομως ένιωσα ότι η μάχη μου δεν ήταν εκεί. Ηταν χαμένη υπόθεση να προσπαθείς να εξαγάγεις την επανάσταση στην Αφρική. Ηταν πια πολύ αργά. Εφυγα το 1997 στην Ευρώπη και περιπλανήθηκα. Εν τω μεταξύ, ο εμφύλιος στον Λίβανο είχε τελειώσει και πολλοί από τους άντρες μου (στο MUR) είχαν γίνει στρατηγοί και διοικητές σημαντικών μονάδων. Αυτό μου έδινε μια κάποια προστασία και μου επέτρεψε να επιστρέψω στη Βηρυτό».

O Ελευθεριάδης έκανε μια νέα αρχή, γύρισε -μια ακόμη- σελίδα στη ζωή του και αφιερώθηκε στις τέχνες. Ζωγράφισε, έγραψε βιβλία για τη μεγάλη του αγάπη, τους Τσιγγάνους, ίδρυσε το Διεθνές Φεστιβάλ «Byblos», έστησε ορχήστρες και μπάντες, έγραψε πάνω από 120 τραγούδια μερικά από τα οποία έγιναν διεθνείς επιτυχίες, έφτιαξε δική του δισκογραφική εταιρεία και στούντιο, συνεργάστηκε με τον Ντέμη Ρούσσο και τον Ζορζ Μουστακί, Ελληνες από την Αλεξάνδρεια, μέτοικοι όπως κι ο ίδιος.

Ομως, αν και μέτοικος, περσόνα τράνζιτ, ταξιδιώτης που διασχίζει διάτρητα σύνορα και ξένες πατρίδες, ο Ελευθεριάδης, μετά την επιστροφή του στον Λίβανο, δεν ξέχασε τον παλιό ακτιβιστή. Το 2007, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης που οργάνωσε για τα 40 χρόνια από τη δολοφονία του Τσε Γκεβάρα, ανακοίνωσε την ίδρυση κίνησης για τη μη αποπληρωμή του χρέους που όφειλε ο Λίβανος στους διεθνείς πιστωτές. Τότε, η χώρα των Κέδρων είχε φτάσει να χρωστάει 40 δισ. δολάρια και ήταν η πιο υπερχρεωμένη χώρα -σε σχέση με το ΑΕΠ της- στον κόσμο. Ο Ελευθεριάδης υποστήριξε -και είχε δίκιο- ότι το χρέος δημιουργήθηκε και αυξήθηκε όταν ο Λίβανος ήταν υπό ξένη κατοχή (1993-2005), με συνέπεια να είναι αυτό το κομμάτι του χρέους επαχθές. Μέσα σε λίγες εβδομάδες η Ενωση Λιβανέζικων Τραπεζών ζήτησε την ποινική του δίωξη αλλά το κίνημα συμπαράστασης την έβαλε στο αρχείο.

Οταν ο ανατρεπτικός Ελληνολιβανέζος άνοιξε το «Music Hall», έκανε ακόμη μια μικρή επανάσταση, αυτή τη φορά στη διασκέδαση της πόλης. Ενα ερειπωμένο σινεμά, κουφάρι του εμφυλίου, μετατράπηκε σε πολύβουο καμπαρέ, οι κουβανέζικοι ρυθμοί και οι τσιγγάνικες ορχήστρες συνάντησαν την Ανατολή και ο Μισέλ έγινε ο άρχοντας της νυχτερινής Βηρυτού.

Στη σκηνή του «Music Hall» έπαιξαν χάλκινα από τα Βαλκάνια και δαιμονικά κρουστά από την Καραϊβική, πανκ συγκροτήματα εμφανίστηκαν δίπλα σε σούφηδες, ενώ στους κόκκινους βελούδινους καναπέδες της πλατείας συναντήθηκαν ο χριστιανός ηγέτης του Λιβάνου Μισέλ Αούν και το στέλεχος της Χεζμπολάχ, Αλι Φαγιάντ, ο Κέβιν Σπέισι και ο Ματιέ Κασοβίτς, ο Στινγκ, ο Κουστουρίτσα, η Αλέιδα Γκεβάρα και ο Ταρέκ Ραμαντάν.

«Ο Λίβανος θυμίζει την Αλεξάνδρεια, με τον κοσμοπολιτισμό, τις μειονότητες, την πολυχρωμία. Ολες αυτές οι μειονότητες, οι Ελληνες, οι Αρμένηδες, πολέμησαν για να σώσουν τη χώρα, στήριξαν τη λιβανέζικη ταυτότητα που σήμερα κινδυνεύει.

»Η δική μου ταυτότητα ορίζεται με αναφορές στην αρχαιότητα, το παρελθόν και τη σύγχρονη πραγματικότητα ταυτόχρονα. Δεν κληρονόμησα κάποια συγκεκριμένη μονοσήμαντη ταυτότητα. Σήμερα είμαστε εκτεθειμένοι στο νέο, το άλλο, το διαφορετικό. Πριν από χρόνια, οι άνθρωποι που ζούσαν στο ίδιο μέρος έμοιαζαν. Φορούσαν ίδια ρούχα, τρώγανε την ίδια κουζίνα, είχαν κοινές αξίες, ακόμη και στις σεξουαλικές σχέσεις είχαν κοινούς κανόνες. Τώρα, στην ίδια πολυκατοικία, συνυπάρχουν τόσο διαφορετικοί άνθρωποι που τρώνε σούσι και χωριάτικη, που ντύνονται άλλοι με κοστούμι και άλλοι πανκ. Οι εθνολόγοι έχασαν τον λογαριασμό μέσα στο σύγχρονο χωνευτήρι. Τώρα μέσα στις πόλεις υπάρχουν φυλές που συνυπάρχουν».

«Στη συνύπαρξη και την ανεκτικότητα στόχευε και η πρωτοβουλία σας για την ίδρυση της ψηφιακής πατρίδας τού “Πουθενιστάν”;» τον ρωτάω.

«Είναι βασισμένο σε όλα τα προβλήματα που πηγάζουν από το θέμα της ταυτότητας. Είναι μια εκλεκτική προσέγγιση διαφορετικών συστημάτων ιδεών. Στηρίζεται στην Ισότητα, την Αδελφότητα, τη Δικαιοσύνη και στοχεύει στην αναδιανομή του παγκόσμιου πλούτου, την κατάργηση των συνόρων, της διαφθοράς και της καταπίεσης.

«Πουθενιστάν»

»Ηδη, πάνω από ένα εκατομμύριο πολίτες του κόσμου έχουν κάνει διαδικτυακή αίτηση για πολιτογράφηση. Το “Πουθενιστάν” είναι μια κοσμοπολίτικη ουτοπία, μια ανεξίθρησκη παγκόσμια πατρίδα. Σήμερα λείπουν οι νέες ιδέες, η μεγάλη αφήγηση. Δεν υπάρχουν ουτοπίες. Χρειάζεται κάτι να σε συνεπαίρνει, να σε παρασέρνει, αλλιώς γίνεσαι γρανάζι στη μηχανή».

«Νιώθετε ότι απειλείται τώρα αυτή η συνύπαρξη του διαφορετικού -που πάντα χαρακτήριζε τον Λίβανο- λόγω του πολέμου στη Συρία;» τον ρώτησα.

«Ο κόσμος πολεμάει για σύνορα που πλέον δεν υπάρχουν. Η εξουσία και οι μεγάλες δυνάμεις μάς βάζουν να σκοτωνόμαστε και μας χρησιμοποιούν. Πριν από λίγα χρόνια κανείς δεν ασχολείτο στη Μέση Ανατολή αν είσαι σουνίτης ή σιίτης, χριστιανός ή μουσουλμάνος.

»Τώρα, η ταυτότητα έγινε κυρίαρχο θέμα. Δισεκατομμύρια δολάρια επενδύθηκαν σε αυτή τη διαφορά. Τώρα έφτασε η ώρα να θερίσουν τους καρπούς του μίσους και του διχασμού. Μόνος ευχαριστημένος από αυτή την πολυδιάσπαση είναι το Ισραήλ, που βλέπει με ικανοποίηση τους Αραβες να πολεμάνε μεταξύ τους».

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Χρήσιμοι σύνδεσμοι για να γνωρίσουμε καλύτερα τον Ελληνα που σημάδεψε τον Λίβανο
http://www.nowheristan.org
Το «Πουθενιστάν». Η ψηφιακή αυτοκρατορία του Ελευθεριάδη
http://www.themusichall.com
Το Music Hall, θρύλος στη Βηρυτό και τη Μέση Ανατολή