Της Βασιλικής Γεωργιάδου*

Συζητάμε για τον εξτρεμισμό, αλλά πολύ λιγότερο για το πώς θα τον περιορίσουμε. Βρισκόματε ακόμη στο διαπιστωτικό και περιγραφικό στάδιο, αλλά απέχουμε αρκετά από την εκπόνηση στρατηγικών που βάζουν φρένο στην εξάπλωσή του. Κάνω αυτές τις σκέψεις διαβάζοντας την έρευνα με τίτλο «Strategien gegen Rechtsextremismus» (Στρατηγικές εναντίον του δεξιού εξτρεμισμού) που εξέδωσε το Ιδρυμα Bertelsmann το 2010. Είχε προηγηθεί το πρώτο κύμα της το 2005, που στόχο είχε να προτείνει τρόπους για την καλλιέργεια της ανεκτικότητας και την υπέρβαση των διακρίσεων σε μια εποχή που η άνοδος της επιρροής του φιλοναζιστικού NPD στη Γερμανία, σε περιοχές της πρώην DDR, είχε προκαλέσει ανησυχίες.

Οι τομείς της σχολικής εκπαίδευσης και της μαζικής ενημέρωσης ήταν τα δύο πεδία στα οποία προσανατολίστηκαν αρχικώς οι αναλύσεις. Οι προτάσεις που διατυπώθηκαν επικεντρώθηκαν αφενός στην ανάγκη ανακατεύθυνσης των προγραμμάτων σπουδών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και αφετέρου στην ευαισθητοποίηση των μέσων ενημέρωσης, ώστε να λαμβάνεται υπόψη η μαζική παρουσία μεταναστών και ο διευρυνόμενος πολιτισμικός πλουραλισμός στην καρδιά της Ευρώπης. Ο δεύτερος τόμος ήταν εξ αρχής προσανατολισμένος στην πράξη: δεν επιδιωκόταν απλώς να υποδειχθούν νέες κατευθύνσεις στη λειτουργία καίριων κοινωνικών υποσυστημάτων (εκπαίδευση, μίντια), αλλά να αναδιαμορφωθούν τα πλαίσια της πολιτικής δράσης. Αυτά χωρίστηκαν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: εκείνο της πρόληψης και εκείνο της αντιμετώπισης του εξτρεμισμού.

Για την πρόληψη: ό,τι υποκινεί τον εξτρεμισμό (προκαταλήψεις-ρατσισμός-ξενοφοβία, κλειστές κοσμοεικόνες, φόβος-εχθρότητα-μίσος) μπορεί να απαξιωθεί δραστικά εάν μια πλούσια δοσολογία τριβής στην κοινωνική-πολιτισμική ανεκτικότητα δοθεί εγκαίρως σε παιδιά και εφήβους, όταν χτίζονται οι κοινωνικές αναπαραστάσεις και δημιουργούνται τα αξιακά πρότυπα. Για την αντιμετώπιση: όσο πιο γρήγορα δημιουργηθούν ευκαιρίες κοινωνικής (επαν-)ένταξης σε εκείνους που πολιτισμικές, οικονομικές ή άλλες αιτίες τούς έχουν οδηγήσει στο περιθώριο, τόσο ο εξτρεμισμός θα αποδυναμώνεται ως μέσον επίλυσης διαφορών και διαχείρισης των αντιθέσεων. Τα μέσα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του εξτρεμισμού δεν είναι μαγικά και τα αποτελέσματά τους εκδηλώνονται με αργούς ρυθμούς. Αυτό δεν πρέπει να αποθαρρύνει, καθώς δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική πρόταση. Εκείνοι που βιάζονται για άμεσα αποτελέσματα, που επιλέγουν «δυναμικές» απαντήσεις υποσχόμενοι «εξαΰλωση» των εξτρεμιστών, απλώς διαβρώνουν τα θεμέλια της δημοκρατικής συνύπαρξης και ακυρώνουν ό,τι θετικό θα μπορούσε να τεθεί σε εφαρμογή και να αποδώσει καρπούς στο μέλλον.

……………………………………………………………………………………………………………..

*Αναπληρώτρια καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο