Το παράδειγμα του Πράτο στην Ιταλία δείχνει ότι το οικονομικό θαύμα των Κινέζων στην Ευρώπη στηρίζεται στην εισαγωγή φτηνών πρώτων υλών από την πατρίδα και στην υπερεκμετάλλευση μυριάδων συμπατριωτών τους που τους φέρνουν παράνομα για να δουλέψουν σε συνθήκες σκλαβιάς

Της Ελλης Πάνου

Η ιστορία του Κινέζου Χου Γιονγκ Ζανγκ είναι άλλο ένα βιογραφικό επιτυχίας: από την απόλυτη φτώχεια, στα πολλά πλούτη μέσα σε μια 20ετία, όταν άρχισε η μαζική μετανάστευση των Κινέζων προς την Ιταλία, και ειδικά την περιοχή της Τοσκάνης.

Ο Χου έφθασε από την Γουενζού της νοτιοανατολικής επαρχίας Ζεζιάνγκ, με τους γονείς του, και ως παιδί άρχισε να δουλεύει στο οικογενειακό εστιατόριο. Τη δεκαετία του 1990 αποφάσισε να στήσει το δικό του εργαστήριο στο Πράτο, βόρεια της Φλωρεντίας, πόλη με παράδοση στην ποιοτική υφαντουργία, που προμήθευε τα τρανταχτά ονόματα της ιταλικής μόδας. «Σιγά-σιγά», λέει ο πολυεκατομμυριούχος σήμερα Χου, «αρχίσαμε να αποκτάμε αξία και να εκτοπίζουμε τους Ιταλούς από την αγορά». Μια ρόδινη ιστορία, η οποία κτίζεται στο Πράτο πάνω στην εκμετάλλευση και τη σκλαβιά.

Απλή συνταγή

Η συνταγή του Χου είναι απλή: με πολύ φθηνά, κατώτερης ποιότητας υφάσματα και πρώτες ύλες από την Κίνα, ράβεις ρούχα για τις μεγάλης ιταλικές αλυσίδες που εμπορεύονται τη φίρμα «Made in Italy» και παραδίνεις μεγάλες ποσότητες εμπορευμάτων, με ρυθμούς που μόνο κινεζικά εργατικά χέρια σε συνθήκες δουλείας μπορούν να υποσχεθούν.

Χάρη σε αυτό το καθόλου πρωτότυπο και καθόλου ανταγωνιστικό μοντέλο, η μεγάλη κινεζική κοινότητα του Πράτο είναι πλέον από τις πιο πλούσιες στην Ευρώπη, με τζίρο πάνω από 2 δισ. τον χρόνο και 10.000 έως 35.000 φτωχούς μετανάστες, χωρίς χαρτιά, στη δούλεψή της. Οι περισσότεροι προέρχονται από τη Γουενζού, που είναι η καρδιά του εμπορίου υφασμάτων στην Κίνα. Στο Πράτο, λοιπόν, αυτή την πόλη των περίπου 200.000 κατοίκων, υπολογίζεται ότι το 40% των επιχειρήσεων -αριθμητικά πάνω από 4.000- ανήκουν πλέον σε Κινέζους, που κάποτε έμπαιναν στην Ιταλία παράνομα, κρυμμένοι στα αμπάρια πλοίων, και τώρα φθάνουν με τρίμηνες τουριστικές βίζες και δεν φεύγουν ποτέ.

Στις παρυφές του γραφικού Πράτο, λοιπόν, υπάρχει πλέον το «νέο Πράτο». Μια μικρή «κλειστή» Κίνα, με κινέζικα εστιατόρια, κινέζικα σουπερμάρκετ, κινέζικα καταστήματα ρούχων και συσκευών, κινέζικα γραφεία συνοικεσίων, κινεζικά γραφεία ταξιδίων και αίθουσες μασάζ. Και βέβαια, κινέζικες φυλακές ψυχών. Εκεί «μένουν» τα εργατικά χέρια που «εισάγουν» οι Κινέζοι εργοδότες, μαζικά από την πατρίδα τους, κρυφά, μέσα σε κοντέινερ.

Απάνθρωπες συνθήκες

Οι Ράμπο της εφορίας έχουν πραγματοποιήσει δεκάδες επιδρομές σε βιομηχανίες και βιοτεχνίες. Πέρυσι η επιχείρηση είχε την κωδική ονομασία «Cian Ba» -δηλαδή το «φράγμα του ποταμού»- και αποκάλυψε άλλη μια φρίκη: «Βρήκαμε εργάτες να ζουν εκεί σε απάνθρωπες συνθήκες», λέει ο Ματία Ιανιέλο. «Μερικούς τούς έδεναν στα κρεβάτια τους το βράδυ για να μη φύγουν».

Κλειδωμένοι επί μήνες στους χώρους αυτούς, οι εργάτες που διακινούνται από υπεργολάβους, δουλεύουν πάνω από 17 ώρες την ημέρα ακατάπαυστα, κοιμούνται στους χώρους της δουλειάς τους, σε κοιτώνες υγρούς, χωρίς παράθυρα, κερδίζουν περίπου 350 δολάρια τον μήνα και πρέπει να ξεχρεώσουν τα «μεταφορικά» στον δουλέμπορο, που μπορεί να φθάνουν και τις 50.000 δολάρια το κεφάλι.

Αυτό σημαίνει ότι θα αναγκαστούν να ζήσουν τουλάχιστον μια πενταετία σε τέτοιες συνθήκες, για να εξαγοράσουν την ελευθερία τους. Τα εργοστάσια αυτά είναι «κρυμμένα» πίσω από σαραβαλιασμένα κτίρια, με μυστικούς φρουρούς που σημαίνουν τον συναγερμό όταν πλησιάζει η αστυνομία για να στριμωχτούν οι λαθραίοι εργάτες στα μπουντρούμια.

Τον περασμένο Μάρτιο η αστυνομία στο Πράτο άνοιξε έρευνα για τις συνθήκες διαβίωσης αυτών των ανθρώπων, όταν ένας νεαρός Κινέζος, που ήταν περίπου 15 χρόνων εμφανίστηκε στα εξωτερικά ιατρεία νοσοκομείου, φοβερά υποσιτισμένος και σοβαρά τραυματισμένος. Είπε στις Αρχές ότι δουλεύει επτά ημέρες την εβδομάδα, από τις επτά το πρωί μέχρι τα μεσάνυχτα, για ένα ευρώ την ώρα, ότι κοιμάται στο εργοστάσιο και ένα μέρος της αμοιβής του παρακρατείται από τους «εργοδότες» του για το φαγητό και τον ύπνο.

Και υπάρχει κι μια άλλη, ακόμα πιο σκοτεινή πλευρά: πτώματα Κινέζων, «λαθραίων», χωρίς ταυτότητα, που βρίσκονται συχνά-πυκνά στους δρόμους του Πράτο. Οι τοπικές εφημερίδες έγραψαν ότι είναι εργάτες που πεθαίνουν από υπερβολική δόση διεγερτικών φαρμάκων, τα οποία υποχρεώνονται να παίρνουν για να μπορούν να δουλεύουν επί ημέρες χωρίς ξεκούραση, μέχρι τον θάνατο. Οι «αφανείς», σκοτεινοί εργοδότες τους τούς πετάνε μετά στα σκουπίδια, για να μην τραβήξουν την προσοχή των αρχών. Ανθρωποι χωρίς ταυτότητα, ανύπαρκτοι για το σύστημα, που κανείς δεν ξέρει ποιοι είναι και από πού έρχονται.

Χωρίς ταυτότητα

Αυτό το παράνομο δίκτυο εκμετάλλευσης ανθεί σε όλη την Ευρώπη, αλλά στην Ιταλία έχει ένα επιπλέον πλεονέκτημα: ακόμη και εάν εντοπιστούν και συλληφθούν Κινέζοι μετανάστες χωρίς χαρτιά, για να απελαθούν πίσω στην πατρίδα τους πρέπει να τους αποδεχθεί το Πεκίνο. Αυτή είναι η συμφωνία που έχει γίνει με τη Ρώμη. Και το Πεκίνο σπάνια τους αποδέχεται. Είναι πιο επικερδές άλλωστε να παραμένουν «αόρατοι» στην Ιταλία, λαδώνοντας τα γρανάζια μιας μηχανής, που παράγει άφθονο «μαύρο» χρήμα, το οποίο, κάτω από τη μύτη των φορολογικών αρχών, επιστρέφει στην Κίνα.

Πώς λειτουργεί το σύστημα;

Υπήρχε, για παράδειγμα, λέει ο Ματία Ιανιέλο, ένα βιβλιοπωλείο στο Πράτο που έστελνε εμβάσματα από Κινέζους εργάτες πίσω στην πατρίδα τους -κατά μέσο όρο ένα εκατομμύριο ευρώ την ημέρα. Η αστυνομία ωστόσο παρατήρησε ότι η επιχείρηση -ιδιοκτησίας γνωστής οικογένειας Κινέζων, που έχει υπό την έλεγχο της άλλα 13 πρακτορεία εμβασμάτων σε όλη τη χώρα- είχε ελάχιστη πελατεία.

Αρχισε λοιπόν να ψάχνει από πού προέρχονταν αυτά τα χρήματα και γιατί το βιβλιοπωλείο δεν έκανε τις συναλλαγές μέσω τραπεζών. Η έρευνα έδειξε ότι τα μετρητά ήταν «μαύρες» εισπράξεις από διαφορετικές «επιχειρήσεις» στο Πράτο. Αλλά ήταν και κέρδη από το δουλεμπόριο, την πορνεία, τα λαθραία και το εμπόριο προϊόντων «μαϊμού». Αυτό το «αδήλωτο»» παράνομο χρήμα έφευγε για την Κίνα ως μικρά εμβάσματα, κάτω των 2.000 ευρώ, όσα επιτρέπει δηλαδή ο νόμος ανά άτομο. Επομένως όσα περισσότερα χρήματα έστελναν, τόσα περισσότερα πλαστά διαβατήρια και ταυτότητες χρειάζονταν για να δικαιολογηθούν τα εμβάσματα αυτά, δηλαδή τόσους περισσότερους δούλους μετανάστες. Με αυτό τον τρόπο, υπολογίζουν οι Αρχές ότι περίπου 4,5 δισ. ευρώ βγαίνουν από τη χώρα αφορολόγητα κάθε χρόνο, χωρίς να καταβληθεί ούτε ένα σεντ φόρος, με τη «βοήθεια» υποκαταστήματος της Τράπεζας της Κίνας στο Μιλάνο.

Το ίδιο γίνεται σε όλη την Ευρώπη· στη Γαλλία, την Αυστρία, τη Ρουμανία, την Πορτογαλία και κυρίως την Ισπανία, με τα βολικά λιμάνια της.

«Είναι σχεδόν αδύνατο για τους Κινέζους να βγάλουν χρήματα στην Ευρώπη, εάν πληρώνουν φόρους, οι επιχειρήσεις τους δεν είναι τόσο κερδοφόρες», είπε με απόλυτη ειλικρίνεια στην εφημερίδα «El País», ηγετική φυσιογνωμία της κινεζικής επιχειρηματικής κοινότητας στη Μαδρίτη.

Οργανωμένο έγκλημα

«Στο χονδρεμπόριο όλοι κάνουν το ίδιο, λόγω του ανταγωνισμού. Και στα εστιατόρια, εάν δεν χρησιμοποιούν μαύρη εργασία, δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν. Και είναι αδύνατο να σταματήσει κανείς την παρανομία, διότι οι Κινέζοι εκμεταλλεύονται τις πολλές αδυναμίες του συστήματος. Ολοι θέλουν να κερδίσουν πολλά λεφτά. Κι εάν δεν σε πιάσουν, με αυτό τον τρόπο μπορείς να κερδίσεις πολλά».

Πρόκειται για περίπλοκο σύστημα οργανωμένου εγκλήματος, που διαφέρει από αυτό της μαφίας για παράδειγμα. Στις αποθήκες του λιμανιού της Βαλένθια εύκολα καταλαβαίνει κανείς πώς οι «εισαγωγές» από την Κίνα ξεφεύγουν της προσοχής των τελωνειακών. Σύμφωνα με ανεπίσημα στοιχεία, λιγότερο από το 10% των κοντέινερ που μπαίνουν και βγαίνουν από το λιμάνι ανοίγονται κι ελέγχονται από τις Αρχές. Με άλλα λόγια, συνθήκες ιδανικές για να ανθήσει το έγκλημα. Το συνηθισμένο κόλπο είναι να πλαστογραφήσεις τα έγγραφα, παραποιώντας τις ποσότητες, την αξία και το είδος των αγαθών που μεταφέρεις, για να γλιτώσεις φόρο και δασμούς. Το ίδιο ισχύει για το βάρος, την προέλευση και την ταυτότητα του εισαγωγέα, που συνήθως «κρύβεται» πίσω από μια βιτρίνα-δαίδαλο εταιρειών.

Το πρώτο λιμάνι που σήμανε τον συναγερμό ήταν η Νάπολη, που μέχρι το 2004 ήταν ο αγαπημένος προορισμός για τους Κινέζους λαθρέμπορους, χάρη στις συμφωνίες που είχαν κάνει με την Καμόρα. Οταν οι αρχές έσφιξαν τα λουριά, οι δραστηριότητες αυτές μεταφέρθηκαν και σε άλλα λιμάνια, όπως της Βαλένθια, μέχρι που και εκεί οι τελωνειακοί βελτίωσαν τα συστήματά τους. Αποτέλεσμα ήταν -γράφει η «El País»- τα «καλούδια» από την Aνατολή να στέλνονται σε λιγότερο «αυστηρές» χώρες: στην Κονστάντσα της Ρουμανίας, για παράδειγμα, ή την Αθήνα, τη Λισαβόνα, το Σαουθάμπτον, ακόμα και το Αμβούργο.

Εμβάσματα

Αυτό το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι συνεχίζεται, με τα εγκληματικά κυκλώματα να βρίσκονται συνεχώς ένα βήμα μπροστά από τις αρχές, έχοντας να επιλέξουν την πιο συμφέρουσα γι’ αυτούς λύση, μεταξύ των εκατοντάδων λιμανιών της Ευρώπης. Και τα κέρδη είναι ιλιγγιώδη: οι ισπανικές Αρχές υπολογίζουν ότι ένα κοντέινερ με τσιγάρα, που αποκτήθηκε από τον λαθρέμπορο έναντι 100.000 ευρώ, μπορεί να πουληθεί για 700.000 ευρώ.

Συνολικά, πρόκειται για πολλά δισεκατομμύρια, ένα μέρος από τα οποία επιστρέφουν με τη μορφή εμβασμάτων στην Κίνα και συνήθως επενδύονται σε ακίνητα. Κι ένα άλλο μέρος παραμένει στην Ευρώπη για να χρηματοδοτήσει νέες «επιχειρήσεις», οι οποίες νοικιάζονται στη συνέχεια ακριβά σε άλλους Κινέζους. Στο Πράτο, η παρουσία νέων «αφεντικών» αλλάζει τη φυσιογνωμία της πόλης. Το 2009, το παραδοσιακά αριστερό εκλογικό σώμα εξέλεξε για πρώτη φορά στη μεταπολεμική εποχή, δεξιό δήμαρχο που επικράτησε εκμεταλλευόμενος τους φόβους που προκαλεί στους ντόπιους η «κινέζικη εισβολή». Οι Αρχές παραδέχονται ότι δεν μπορούν να κάνουν και πολλά πράγματα, δεδομένου ότι όπως είπε και η Λίνα Ιερβάσι της αστυνομικής διεύθυνσης για τη μετανάστευση, «χρειάζεται ένας στρατός από ανθρώπους για να γίνουν αποτελεσματικές έφοδοι στις χιλιάδες παράνομες εγκαταστάσεις».

«Η Ιταλία έχει ένα μεταναστευτικό νόμο που αντιμετωπίζει το πρόβλημα ως ένα φαινόμενο το οποίο σχετίζεται με την αναζήτηση εργασίας», λέει ο Αντρέα Φρατάνι, επίτροπος κοινωνικών υπηρεσιών στην προηγούμενη κεντροαριστερή διοίκηση του Πράτο. Αυτό πρέπει να αλλάξει, υποστηρίζει, διότι αυτό που αντιμετωπίζει πλέον η χώρα είναι μια «στρατηγική ακριβείας» εκ μέρους του Πεκίνου που επιδιώκει να ρίξει άγκυρα στην Ευρώπη.