Η επιστολή του Σαλέχι στον Αγιατολάχ Χαμενεΐ και οι μυστικές συναντήσεις με τους συμβούλους του Λευκού Οίκου στο Ομάν και στα ξενοδοχεία της Γενεύης. Πώς μπορεί αυτή η συμφωνία να αλλάξει τον χάρτη της Μέσης Ανατολής…
Της Ελλης Πάνου
Οι Ιρανοί χαιρετίζουν με ενθουσιασμό, ως «πρεσβευτές της ειρήνης», τους υψηλούς αντιπροσώπους τους, που υπέγραψαν στη Γενεύη μια «ιστορική συμφωνία» με τη Δύση για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας.
Οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί προσπαθούν να νταντέψουν τους Ισραηλινούς, που θορυβημένοι στέλνουν τον κορυφαίο σύμβουλο ασφαλείας του πρωθυπουργού Νετανιάχου επειγόντως στην Ουάσινγκτον. Οι Αραβες -στριμωγμένοι διπλωματικά- μουρμουρίζουν, μέσα από τα δόντια τους, ότι «εάν υπάρχει καλή θέληση μπορεί να βρεθεί συνολική λύση…». Και οι Ασιάτες ξεσκονίζουν τα κιτάπια τους για να ξανακοιτάξουν τις «παγωμένες» λόγω κυρώσεων εμπορικές συμφωνίες που έχουν κάνει με την Τεχεράνη, καθώς υπολογίζεται ότι το Ιράν έχει να λάβει 4,2 δισ. σε δόσεις από τις εξαγωγές του πετρελαίου του σε Κίνα, Νότια Κορέα, Ιαπωνία και Ινδία, εφόσον τηρήσει τις δεσμεύσεις του.
Ο φόβος του Ισραήλ
Ειδικά για τους Ισραηλινούς και τους Σαουδάραβες, τα γεγονότα της Γενεύης μεταφράζονται σε ανησυχητικές προοπτικές για το μέλλον. Ο μεγαλύτερος φόβος είναι ότι η συμφωνία με την Τεχεράνη ανοίγει τον δρόμο σε μια αμερικανική «διευκόλυνση» του Ιράν στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, που παράλληλα με τη στροφή της Ουάσινγκτον προς την Ασία θα μειώσει σταδιακά τη διάθεση και την ικανότητα των ΗΠΑ να προστατεύσουν το Ισραήλ και τα αραβικά συμφέροντα από την «ανάμειξη» των Ιρανών. Παρόλο που η αγωνία αυτή δείχνει υπερβολική, σχολιάζει το BBC, ενισχύεται όχι μόνο από αυτή καθ’ εαυτή τη συμφωνία της Γενεύης, αλλά και από τον τρόπο με τον οποίο επιτεύχθηκε.
Οπως μετέδωσε την Κυριακή το Associated Press, η προσέγγιση δρομολογήθηκε μετά από μυστικές επαφές των τελευταίων μηνών μεταξύ του «Μεγάλου Σατανά» και του «Αξονα του Κακού». Χθες το Reuters, με περισσότερες λεπτομέρειες, συνέθεσε σχεδόν όλη την ιστορία.
Οι κινήσεις ήταν παράλληλες στο Ιράν και τις ΗΠΑ. Από την πλευρά των Αμερικανών, βασικοί πρωταγωνιστές φαίνεται ότι ήταν ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Γουίλιαμ Μπερνς, ο Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλος ασφάλειας του Αμερικανού αντιπροέδρου, και o ινδικής καταγωγής Πουνέτ Ταλβάρ, εκ των συμβούλων εθνικής ασφάλειας του Λευκού Οίκου.
Και οι τρεις συνάντησαν Ιρανούς αξιωματούχους τουλάχιστον πέντε φορές φέτος υπό άκρα μυστικότητα. Εφτασαν για παράδειγμα με στρατιωτικό αεροσκάφος στο Ομάν τον Μάρτιο για να «διαφύγουν» την προσοχή. Το σουλτανάτο φαίνεται ότι είχε επιλεγεί ως τόπος συνάντησης από τον Τζον Κέρι στη διάρκεια «μη προγραμματισμένου» ταξιδιού του στην πρωτεύουσα Μουσκάτ, πριν ακόμα αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών την 1η Φεβρουαρίου από τη Χίλαρι Κλίντον.
Το ρίσκο του υπουργού
Την περίοδο εκείνη, στο Ιράν, ο τότε υπουργός Εξωτερικών, ο Αλί Ακμπαρ Σαλέχι, έστειλε μια ασυνήθιστα τολμηρή, χειρόγραφη επιστολή τριών σελίδων στον πανίσχυρο Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ζητώντας του κάτι αδιανόητο: να δρομολογηθούν «ευρύτερες συνομιλίες με τις ΗΠΑ». Ο ανώτατος πνευματικός ηγέτης της χώρας απάντησε στον Σαλέχι και σε όλο το υπουργικό συμβούλιο ότι δεν είναι μεν αισιόδοξος, αλλά δεν θα έφερνε αντιρρήσεις στην πρωτοβουλία.
«Ο Σαλέχι έθεσε με αυτή την επιστολή και την καριέρα του και την προσωπική του ασφάλεια σε κίνδυνο» είπε ιρανική πηγή στο Reuters. «Αλλά πίστευε ότι αυτό το γράμμα θα περάσει στην ιστορία». Ετσι, οι επαφές άρχισαν, επί προεδρίας ακόμα του Μαχμούτ Αχμαντινετζάντ, με τις ευλογίες του Χαμενεΐ. Ωστόσο οι ουσιαστικές συζητήσεις ξεκίνησαν όταν ο νέος πρόεδρος του Ιράν, ο Ροχανί, ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Αύγουστο.
Και οι δύο πλευρές έκαναν μεγάλες προσπάθειες να να μην γκρεμιστούν οι γέφυρες που έχτιζαν, κρατώντας τις διεργασίες μυστικές και από τους στενότερους συμμάχους τους. H Ουάσινγκτον για παράδειγμα έστειλε τον Μπερνς και τον Σάλιβαν δύο φορές κρυφά στη Γενεύη αυτό τον μήνα -στο πλαίσιο των συνομιλιών με το Ιράν και τις άλλες δυνάμεις που ήταν σε εξέλιξη-, ωστόσο δεν είχε συμπεριλάβει τα ονόματά τους στη λίστα της επίσημης αμερικανικής αντιπροσωπείας και οι δύο υψηλοί απεσταλμένοι, για να περάσουν απαρατήρητοι, χρησιμοποιούσαν τις πλαϊνές εισόδους του ξενοδοχείου και τους ανελκυστήρες του προσωπικού.
Από εκεί και πέρα, τα γεγονότα πέρασαν μαζί με τη συμφωνία στην ιστορία. Την ώρα, λοιπόν, που οι δημοσιογράφοι σκότωναν την ώρα τους στο λόμπι πίνοντας καφέδες των 9 δολαρίων και κοκτέιλ των 23, ακούγοντας τις «απαισιόδοξες» προβλέψεις των Ευρωπαίων αξιωματούχων, στους επάνω ορόφους, οι πρώην ορκισμένοι εχθροί έβαζαν τις υπογραφές τους σε μια νέα αμφιλεγόμενη για πολλούς επανεκκίνηση της διπλωματίας στη Μέση Ανατολή.
