ΝΟΤΙΟΣ ΑΦΡΙΚΗ Στην τελετή μνήμης για τον Μαντέλα πρωταγωνίστησαν τα γιουχαΐσματα κατά του Ζούμα, οι επευφημίες υπέρ άλλων πολιτικών, ο Ομπάμα και οι ηχηρές απουσίες

→«Είμαι σίγουρος ότι ο Μαντέλα θα χαμογελά εκεί ψηλά. Αυτή η εκδήλωση παγκόσμιας ενότητας αντανακλά ακριβώς αυτό για το οποίο πολέμησε ο Μαντίμπα»

Εκπρόσωπος της οικογένειας Μαντέλα, στρατηγός Ταντουξόλο Μαντέλα

Της Μαργαρίτας Βεργολιά

Παρά την καταρρακτώδη βροχή και το ασυνήθιστο για την εποχή κρύο, χιλιάδες Νοτιοαφρικανοί είχαν αρχίσει να συρρέουν από νωρίς χθες στο στάδιο «Σόκερ Σίτι», στο Σοβέτο, για να τιμήσουν τη μνήμη του αθάνατου στην ψυχή και στη σκέψη τους «Μαντίμπα».

Κρατώντας σημαίες της Νότιας Αφρικής, χορεύοντας στον ρυθμό τραγουδιών του αγώνα κατά του απαρτχάιντ, το πλήθος ενώθηκε με την οικογένεια του εκλιπόντος Νέλσον Μαντέλα, με περισσότερους από 100 νυν και πρώην αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, με διασημότητες από τον χώρο της τέχνης και εστεμμένους, για να αποτίσουν όλοι μαζί φόρο τιμής στον άνθρωπο-σύμβολο της ειρήνης.

Στάδιο σύμβολο

Η επιμνημόσυνη τελετή έγινε στον ίδιο χώρο όπου ο Μαντέλα είχε κάνει την τελευταία δημόσια εμφάνισή του στη διάρκεια του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου του 2010. Αυτή τη φορά, όμως, το ένα τρίτο των 95.000 θέσεων στο «Σόκερ Σίτι» ήταν άδειο, γεγονός που αποδίδεται από τις αρχές στην κακοκαιρία, στα αυστηρότατα μέτρα ασφαλείας, αλλά και στο ότι η χθεσινή ημέρα δεν είχε ανακηρυχθεί εθνική γιορτή στη Νότια Αφρική. Μέρος του κοινού εξάλλου αποχώρησε επιδεικτικά από το στάδιο σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την παρουσία στην τελετή του Νοτιοαφρικανού προέδρου Ζούμα. Από τις κερκίδες ακούστηκαν δις γιουχαΐσματα σε βάρος του: μία κατά την άφιξή του και μία κατά την ανάγνωση του ονόματός του από τον επικεφαλής της τελετής, αντιπρόεδρο του Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου (ANC), Σίριλ Ραμαφόζα. Λίγο αργότερα, ακούστηκαν συνθήματα υπέρ της άμεσης αντικατάστασής του, με αφορμή το σκάνδαλο γύρω από την πολυδάπανη ανακαίνιση της κατοικίας του, αλλά και την καταφανή προσπάθειά του να ενισχύσει την πολιτική θέση του εκμεταλλευόμενος το πολιτικό κληροδότημα του ιστορικού Νοτιοαφρικανού ηγέτη.

Αντίθετα, σε μία ένδειξη των πολιτικών προκλήσεων για το ANC στη μετά Μαντέλα εποχή εν όψει και των επικείμενων γενικών εκλογών στη χώρα, το πλήθος καταχειροκρότησε τον πρώην πρόεδρο Τάμπο Μπέκι (που ουσιαστικά ο Ζούμα εκδίωξε το 2008 από την εξουσία) και τον αντιπρόεδρο της χώρας, Γκαλέμα Μοτλάντε.

Ακόμη πιο θερμή ήταν πάντως η υποδοχή που οι Νοτιοαφρικανοί επιφύλαξαν στον πρώτο μαύρο πρόεδρο της Αμερικής, Μπαράκ Ομπάμα. Αν και έφτασε με καθυστέρηση στην επιμνημόσυνη τελετή, ο Αμερικανός πρόεδρος έκλεψε τις εντυπώσεις, τιμώντας με τον δικό του τρόπο τον πρώτο μαύρο πρόεδρο της Νότιας Αφρικής: πηγή έμπνευσης -κατά δήλωσή του- για τη δική του πολιτική πορεία.

«Είναι τιμή μου να βρίσκομαι εδώ, μαζί σας, για να τιμήσω μια ζωή όπως καμία άλλη» τόνισε χαρακτηριστικά στην ομιλία του ο Ομπάμα. «Ενός γίγαντα της Ιστορίας» είπε, παραλληλίζοντάς τον με τον Αβραάμ Λίνκολν, τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και τον Μαχάτμα Γκάντι. «Υπάρχουν πάρα πολλοί ηγέτες που δηλώνουν αλληλέγγυοι στον αγώνα του Νέλσον Μαντέλα για την ελευθερία» συνέχισε, «όμως πολλοί από αυτούς δεν ανέχονται αντιρρήσεις ούτε από τον ίδιο τον λαό τους».

Η αναφορά ήταν ευθεία κριτική στην αυταρχική πολιτική ξένων κρατών, που ο Αμερικανός πρόεδρος απέφυγε επιμελώς να κατονομάσει. Παρ’ όλα αυτά, τα βλέμματα όλων στράφηκαν… νοητά σε εκπροσώπους συγκεκριμένων χωρών στην τελετή, όπως της Ζιμπάμπουε, της Κίνας, της Ρωσίας και της Κούβας.

Λίγο νωρίτερα, πάντως, καθώς κατευθυνόταν προς το βήμα, ο Αμερικανός πρόεδρος είχε ανταλλάξει λίγες κουβέντες και μία ιστορική χειραψία με τον Κουβανό πρόεδρο Ραούλ Κάστρο. Αν και ο Λευκός Οίκος έσπευσε να διευκρινίσει ότι το ενσταντανέ -που απαθανάτισαν οι τηλεοπτικές κάμερες και οι φωτογραφικοί φακοί- δεν ήταν προγραμματισμένο, η χειρονομία εκλαμβάνεται ως σαφής, αν και συμβολική ένδειξη πολιτικής μεταστροφής των δύο πάλαι ποτέ «ορκισμένων» αντιπάλων.

Οι απουσίες με νόημα

Στις κερκίδες των επισήμων, εν τω μεταξύ, οι δημοσιογράφοι μετρούσαν… απουσίες, σε μια από τις κατά τα λοιπά μεγαλύτερες συγκεντρώσεις πολιτικών ηγετών στη σύγχρονη παγκόσμια ιστορία. Η Αίγυπτος, για παράδειγμα, εκπροσωπήθηκε από τον επικεφαλής της Εθνικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αποφεύγοντας έτσι μία μάλλον αμήχανη διπλωματικά στιγμή (η Ν. Αφρική ήταν από τις πρώτες χώρες που χαρακτήρισε πραξικόπημα την ανατροπή του ισλαμιστή προέδρου Μόρσι).

Το Ισραήλ επικαλέστηκε λόγους αφενός κόστους (!) για την απουσία του πρωθυπουργού Νετανιάχου, αφετέρου υγείας για τον γηραιό πρόεδρο Πέρες. Το Ιράν, από την άλλη, εκπροσωπήθηκε από τον αντιπρόεδρο Εξωτερικών Υποθέσεων, Μοχάμεντ Σαριατμαντάρι, αποφεύγοντας έτσι «την παγίδα του Σατανά»: μία αμήχανη δηλαδή συνάντηση του προέδρου Ροχανί με τον Μπαράκ Ομπάμα, σε ευαίσθητη στιγμή του διπλωματικού «παζαριού» για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.

Ενώ στη Μόσχα -όπου ο πρόεδρος Πούτιν προσπάθησε να αμβλύνει τις εντυπώσεις με μία επίσκεψη στη νοτιοαφρικανή πρεσβεία στη ρωσική πρωτεύουσα κι ένα συγκινητικό μήνυμα στο βιβλίο συλλυπητηρίων- δεν έλειψαν τα βιτριολικά σχόλια για την αποστολή στο Γιοχάνεσμπουργκ της προέδρου της Ανω Δούμας, Βαλεντίνα Ματβιγένκο. «Μάλλον ο Πούτιν δυσκολεύεται να παραδεχθεί ότι μπορεί κάποιος να γίνει πρόεδρος έπειτα από 27 χρόνια φυλάκισης», τουίταρε η δημοσιογράφος Ινέσα Ζέμπλερ, στηλιτεύοντας με εύσχημο τρόπο τις ποινικές διώξεις των πολιτικών αντιπάλων του Κρεμλίνου…