Του Μανώλη Χαιρετάκη*
Πριν από χρόνια, ο ΣΕΔΕΑ είχε την ιδιαίτερα θετική ιδέα να πραγματοποιήσει μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης του ευρύτερου κοινού με κεντρικό σλόγκαν το «Η γνώμη σας μετράει». Βέβαια, η τότε συγκυρία δεν είχε απολύτως καμία σχέση με την τωρινή. Και αυτή η εκστρατεία τότε είχε επιτύχει τον κεντρικό της στόχο – μια θετική εικόνα για την ίδια την έρευνα και όσα μπορεί να μας προσφέρει.
Από τότε, δεν δόθηκε κάποια συνέχεια. Και η γενικότερη έννοια της έρευνας φαίνεται να ταυτίστηκε με τις δημοσκοπήσεις, ουσιαστικά με τις πολιτικές έρευνες, εξοβελίζοντας το δεδομένο ότι γενικά η έρευνα και τα εξαγόμενά της αποτελούν τους στυλοβάτες της όποιας καινοτομίας – και όχι της συνήθους κενοτομίας, δηλαδή της τομής του κενού.
Στον τομέα αυτόν ως χώρα υστερούμε σημαντικά, μια που οι πρώτες περικοπές πραγματοποιούνται σε αυτόν τον τομέα -επαναφέροντας το πίστευε και μη ερεύνα- όπως έχουν αποδείξει και συνεχίζουν να αποδεικνύουν οι αποφάσεις όσων αυτοπροσδιορίζονται ως ειδικοί (συνήθως, επί παντός).
Οι δημοσκοπήσεις αποτελούν ένα από τα πεδία δραστηριοποίησης του ΣΕΔΕΑ και θα επιθυμούσα να εστιάσω την προσοχή σας σε ορισμένα εκφυλιστικά φαινόμενα που παρατηρούνται ολοένα και συχνότερα στις μέρες μας στο συγκεκριμένο πεδίο. Είμαι βέβαιος ότι αυτά τα φαινόμενα τα έχει αντιληφθεί ο ΣΕΔΕΑ – ωστόσο ίσως να χρειάζεται μια περισσότερο δραστήρια αντιμετώπισή τους. Γιατί, όπως λέει και ο Ηράκλειτος, «τα γουρούνια ευχαριστιούνται περισσότερο στα βρομόνερα παρά στο καθαρό νερό».
Και ιδιαίτερα όταν το σημερινό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από μια αδιάκοπη ρευστότητα, με το πολιτικό σύστημα να βρίσκεται σε κατάσταση συνεχούς απαξίωσης εξαιτίας της μόνιμης κρίσης και των διαρκών αντιφάσεών του – βέβαιες προϋποθέσεις δημιουργίας σειράς διαδοχικών τερατογονιών. Από την ίδρυσή του ο ΣΕΔΕΑ έχει διαμορφώσει κώδικες δεοντολογίας (βλέπε sedea.gr/show.asp?id=4) τους οποίους έχουν την υποχρέωση να τηρούν οι εταιρείες-μέλη του ώστε να συνεχίσουν να παραμένουν μέλη του. Και όμως, είναι λίγες -«δακτυλοδεικτούμενες»- οι εταιρείες-μέλη του ΣΕΔΕΑ που συμμορφώνονται με τους κώδικες δεοντολογίας (τους οποίους και έχουν υπογράψει οι ίδιες). Βέβαια, ξεπηδάνε και εταιρείες-μαϊμού, με βαθυστόχαστες αναλύσεις, που αποτελούν τους επιτήδειους και τους τσαρλατάνους του χώρου της έρευνας, αλλά κάθε χώρος έχει και τους (πληρωμένους) απατεώνες του.
Αναφέρω μερικά παραδείγματα:
1. Σπανιότατα αναφέρεται το πραγματικό μέγεθος δείγματος της έρευνας – όχι πόσους λένε ότι ρώτησαν, αλλά πόσοι απάντησαν από αυτούς που ρωτήθηκαν.
2. Οι προδιαγραφές για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων (sedea.gr/show.asp?id=4) αγνοούνται συστηματικά από τη μεγάλη πλειονότητα των εταιρειών-μελών του ΣΕΔΕΑ.
3. Τα φληναφήματα και τα ανούσια διαφημιστικά ευρήματα περί του «καταλληλότερου» και της «παράστασης νίκης», που αποκρυσταλλώνει την εντύπωση που έχουν οι ερωτώμενοι για το εκλογικό αποτέλεσμα, βασισμένοι στα ευρήματα των μέχρι τώρα δημοσιευμένων δημοσκοπήσεων, είναι απλά bon pour l’orient και τίποτα άλλο, δηλαδή κενοτομίες.
4. Σπανιότατα αναφέρεται το στατιστικό σφάλμα της έρευνας, πράγμα που οδηγεί σε πλήρη παραπλάνηση, καταργώντας τον ίδιο τον δυναμικό χαρακτήρα της έρευνας και δίνοντας την εντύπωση στο ευρύτερο κοινό ότι οι δημοσιευόμενοι αριθμοί είναι απόλυτοι, καθοριστικοί, σαν ένα βαρύ μπρούντζινο κηροπήγιο. Τα φαινόμενα που συμβαίνουν κάθε ώρα, με ολοένα αυξανόμενη επιτάχυνση στις ανθρώπινες κοινωνίες, είναι δυναμικά φαινόμενα, όχι μόνιμα και αμετακίνητα.
Τα παραπάνω συνιστούν τα απολύτως ελάχιστα που χρειάζεται να τηρούνται από μια άξια λόγου δημοσκόπηση. Γιατί οι σημερινοί καιροί γεννάνε πολλές μαϊμούδες. Και ο ΣΕΔΕΑ οφείλει να προασπίσει και να προασπίζει συνεχώς τον θεσμικό του ρόλο, πάνω απ’ όλα.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
* Αναπληρωτής καθηγητής Τμήματος ΕΜΜΕ, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
