ΟΙΚΟλογικά

 

Στις αναπτυσσόμενες χώρες, για την εξόρυξη του χρυσού και την καύση του άνθρακα, χρησιμοποιείται το άκρως τοξικό για τον άνθρωπο μέταλλο και 2.000 τόνοι ετησίως διαρρέουν στο περιβάλλον

 

Του Τάσου Σαραντή

 

Κάθε χρόνο, σε ολόκληρο τον κόσμο, σχεδόν 2 χιλιάδες τόνοι υδραργύρου διαρρέουν στο περιβάλλον από ανθρώπινες δραστηριότητες. Μεγάλο μέρος αυτού του εξαιρετικά τοξικού μετάλλου εναποτίθεται στο έδαφος, στις καλλιέργειες, στους ωκεανούς, στις λίμνες και στα ποτάμια, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι και τα θαλάσσια οικοσυστήματα σε όλο τον κόσμο να έχουν μολυνθεί με υδράργυρο και τα επίπεδά του στους ανθρώπους και τα ψάρια να υπερβαίνουν συχνά τα επιτρεπόμενα όρια για την υγεία.

 

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο υδράργυρος είναι άκρως τοξικός για την υγεία των ανθρώπων, συνιστώντας ιδιαίτερα απειλή για την ανάπτυξη των αγέννητων παιδιών και για τα πρώτα στάδια της ζωής τους. Η εισπνοή του υδραργύρου μπορεί να επιφέρει βλάβες στο νευρικό, το πεπτικό και το ανοσοποιητικό σύστημα, τους πνεύμονες και τα νεφρά και να αποδειχτεί θανατηφόρα.

 

Η πρώτη δηλητηρίαση από υδράργυρο αποκλήθηκε «Νόσος Μιναμάτα», λαμβάνοντας το όνομα από την ομώνυμη πόλη της Ιαπωνίας όπου το 1956 οι απορρίψεις υδραργύρου από το χημικό εργοστάσιο Chisso προκάλεσαν τον θάνατο πολλών κατοίκων, την προσβολή δεκάδων χιλιάδων από ασθένειες σχετιζόμενες με τον υδράργυρο και τη μόλυνση στα ψάρια και τα οστρακοειδή, που συνεχίζεται εδώ και δεκαετίες.

 

Στην πρόσφατη μελέτη «Παγκόσμια Αξιολόγηση Υδραργύρου 2013» του Προγράμματος Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), που πραγματοποιήθηκε σε 116 χώρες, επισημαίνεται ότι οι αναπτυγμένες χώρες έχουν λάβει μέτρα για τη μείωση της χρήσης υδραργύρου, αλλά οι αναπτυσσόμενες έχουν αυξήσει τη χρήση του κατά κόρον στα ορυχεία χρυσού για τον διαχωρισμό μετάλλων.

 

Σε αυτές τις χώρες καταγράφεται αύξηση των εκλύσεων υδραργύρου στο περιβάλλον, που οφείλεται κυρίως στη χρήση του για τη μικρής κλίμακας εξόρυξη χρυσού και στην καύση άνθρακα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, δύο τομείς που θεωρούνται οι κύριες πηγές μόλυνσης σε παγκόσμιο επίπεδο.

 

Η αύξηση των τιμών του χρυσού οδήγησε στη δραστηριοποίηση περισσότερων μικρών ορυχείων και, σύμφωνα με την έκθεση, οι εκλύσεις των τοξικών μετάλλων από μικρής κλίμακας εξορύξεις χρυσού είναι σημαντικά μεγαλύτερη σε σχέση με το 2008. Οι ετήσιες εκλύσεις από τη μικρής κλίμακας εξόρυξη χρυσού υπολογίζονται σε 727 τόνους ή 35% του συνόλου παγκοσμίως.

 

Η μεγαλύτερη έκθεση στον υδράργυρο συνιστά άμεση απειλή για την υγεία των περίπου 15 εκατομμυρίων ανθρώπων σε 70 χώρες που εμπλέκονται άμεσα στη μικρής κλίμακας εξόρυξη χρυσού, κυρίως στην Αφρική, την Ασία και τη Νότια Αμερική, όπου περίπου 3 εκατομμύρια γυναίκες και παιδιά εργάζονται στη συγκεκριμένη βιομηχανία.

 

Αν και σήμερα είναι πλέον διαθέσιμες και άλλες μέθοδοι χαμηλού κόστους για τη μείωση της ρύπανσης κατά τη διάρκεια της εξόρυξης χρυσού, οι κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες και η ανεπαρκής ενημέρωση για τους κινδύνους από τον υδράργυρο αποτελούν εμπόδια για την υιοθέτηση ασφαλέστερων τεχνικών.

 

Επιπλέον, η μείωση της έκλυσης υδραργύρου σκοντάφτει και στο γεγονός της μη επισημοποίησης του συγκεκριμένου κλάδου στις αναπτυσσόμενες χώρες, ο οποίος είναι σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτος. Η αναγνώρισή του δεν θα συνεπαγόταν μόνο τη μείωση των κινδύνων για την υγεία από τον υδράργυρο, αλλά και την κατοχύρωση περισσότερων δικαιωμάτων που απορρέουν από την εργατική νομοθεσία για τους εργαζομένους.

 

Από την άλλη, η καύση του άνθρακα είναι υπεύθυνη για περίπου 475 τόνους των εκλύσεων υδραργύρου ετησίως ή περίπου για το 24% του συνόλου παγκοσμίως. Κατά τα τελευταία 100 χρόνια, η ανθρωπογενής ρύπανση έχει διπλασιάσει την ποσότητα του υδραργύρου πάνω από τους ωκεανούς, ενώ οι συγκεντρώσεις στα βαθύτερα νερά έχουν αυξηθεί έως και κατά 25%. Μεγάλο μέρος της έκθεσης του ανθρώπου στον υδράργυρο συντελείται μέσω της κατανάλωσης μολυσμένων ψαριών. Τα ποσοστά υδραργύρου στα ψάρια από περιοχές της Ιαπωνίας και της Ουρουγουάης ήταν τόσο υψηλά που συνιστάται η αποφυγή της κατανάλωσής τους.

 

Τη στιγμή που η παγκόσμια μόλυνση από υδράργυρο βρίσκεται σε άνοδο, στη Γενεύη, στο πλαίσιο διεθνούς διάσκεψης, βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις με στόχο την κατάρτιση της πρώτης διεθνούς, δεσμευτικής συμφωνίας για τον περιορισμό των καταστροφικών συνεπειών από τη χρήση υδραργύρου στην υγεία και το περιβάλλον.

 

Ωστόσο, όλα δείχνουν ότι οι διαπραγματεύσεις θα οδηγήσουν προς μια συνθήκη με ήπια μέτρα, τα οποία δεν θα σταματήσουν τις συνεχιζόμενες καταστροφικές επιπτώσεις από αυτό το θανατηφόρο δηλητήριο. Κι αυτό γιατί δεν θα απαιτεί από τους ρυπαίνοντες να πληρώνουν για τις βλάβες που προκαλούν στην υγεία ή το περιβάλλον και, επιπλέον, δεν θα προβλέπει οικονομικές δεσμεύσεις για τη μείωση και τον έλεγχο της ρύπανσης από τον υδράργυρο.