ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ – Παρότι οι Αμερικανοί περιόρισαν το δόγμα της παρέμβασής τους στην ήπειρο και συνυπάρχουν αριστερές και δεξιές κυβερνήσεις, η επανεκλογή Μοράλες που θα κριθεί το 2014 έχει ξεσηκώσει σάλο στα ΜΜΕ, ενώ της μετριοπαθούς Ρούσεφ όχι
Της Χριστίνας Πάντζου
Το 2013 ξεκίνησε στη Λατινική Αμερική ένας εκλογικός μαραθώνιος που θα ολοκληρωθεί την επόμενη τριετία με προεδρικές εκλογές σε 17 από τις 18 της χώρες. Ο θάνατος του ηγέτη της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες και η νίκη του διαδόχου του Νικολάς Μαδούρο, που στις δημοτικές εκλογές κατάφερε να αυξήσει σημαντικά τις ψήφους του, κατέδειξε πως η προσδοκία ριζοσπαστικών αλλαγών παραμένει ζωντανή στα λαϊκά στρώματα. Οπως συνέβη στο Εκουαδόρ με την επανεκλογή του Ραφαέλ Κορέα και στη Χιλή με την επιστροφή της Μισέλ Μπατσελέτ.
Το κεφάλαιο των πολιτικών πραξικοπημάτων έκλεισε με εκλογικές διαδικασίες ομαλές στην Παραγουάη και αμφισβητούμενες στην Ονδούρα, όπου η αντιπολίτευση αρνήθηκε να αναγνωρίσει τη νίκη των πολιτικών που στήριξαν τη συνταγματική εκτροπή. Αλλά και με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Τζον Κέρι να διαβεβαιώνει πως «τελείωσε προ πολλού η εποχή του Δόγματος Μονρόε», της πρακτικής δηλαδή των «δικαιωματικών» επεμβάσεων των ΗΠΑ στην περιοχή.
Αποκαλύψεις
Οι αποκαλύψεις της «Ουάσινγκτον Ποστ» ότι η CIA συμμετείχε σε δολοφονίες ηγετών των ανταρτών των FARC στην Κολομβία και στην επίθεση της χώρας κατά του Εκουαδόρ το 2008 κατέδειξαν πόσο εύθραυστη είναι η δημοκρατική ομαλότητα όταν προσκρούει στα αμερικανικά συμφέροντα και απειλεί να δυναμιτίσει μια από τις πιο σημαντικές εξελίξεις της ηπείρου: τις διαπραγματεύσεις για συμφωνία ειρήνευσης στην Κολομβία.
Οι εκλογικές διαδικασίες του 2013 επιβεβαίωσαν τις τάσεις που έχουν διαμορφωθεί στην ήπειρο και συμπυκνώνονται στο δίπολο συνέχιση – ρήξη. Η ριζοσπαστική πρόταση για τον «σοσιαλισμό του 21ου αιώνα» και η ανάδειξη κεντροαριστερών κυβερνήσεων συνυπάρχουν με την επιστροφή της Δεξιάς σε κάποιες χώρες, καθιστώντας ακόμη πιο ορατές τις διαχωριστικές πολιτικές γραμμές μιας ηπείρου που δεν έχει εγκαταλείψει τους ιδεολογικούς προσδιορισμούς.
Αυτό αναμένεται να επιβεβαιωθεί και στις επτά προεδρικές εκλογές του 2014, όπου η τάση επανεκλογής αναδεικνύεται σε μια από τις ισχυρότερες εξελίξεις στην περιοχή. Σε Ουρουγουάη και Ελ Σαλβαδόρ δύο πρώην πρόεδροι θα διεκδικήσουν το ανώτατο χρίσμα και σε Κολομβία, Βραζιλία και Βολιβία οι νυν πρόεδροι.
Η κραυγή των κυρίαρχων μίντια για τις «πολιτικές χειραγωγήσεις» που ανοίγουν τον δρόμο για «δικτατορική διαιώνιση στην εξουσία» αφορούν μόνο μη αρεστούς προέδρους που διόλου συμπτωματικά ανήκουν στην Αριστερά της ρήξης, όπως ο Εβο Μοράλες στη Βολιβία, ενώ η πιθανή επανεκλογή της μετριοπαθούς Ντίλμα Ρούσεφ στη Βραζιλία δεν έχει σχολιαστεί αρνητικά.
Πληθωριστικές πιέσεις
Ολες αυτές οι διεργασίες θα συντελεστούν σε ένα δυσοίωνο οικονομικό περιβάλλον. Μετά από μια δεκαετία «ευημερίας», προβλέπεται αποεπιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης, που θα κυμανθεί στο 3,1%, και με δεδομένες τις πληθωριστικές πιέσεις που έχουν πλήξει μερικές από τις μεγαλύτερες οικονομίες της ηπείρου, για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, θα πρέπει να υπάρξει ένας συνδυασμός πολιτικών που θα προστατεύουν τόσο τις δημόσιες επενδύσεις όσο και τις κοινωνικές δαπάνες.
Ελλείψει αυτών, προμηνύεται διόγκωση της λαϊκής δυσαρέσκειας που πέρσι οδήγησε εκατομμύρια πολίτες, ιδίως νέους των αναδυόμενων μεσαίων τάξεων, στους δρόμους να διεκδικούν όχι απλώς καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες σε υγεία, παιδεία, μεταφορές και ασφάλεια, αλλά και το τέλος της διαπλοκής και της διαφθοράς, έναν πιο συμμετοχικό τρόπο διακυβέρνησης και πολιτικούς υπόλογους στον λαό που τους εξέλεξε.
Οι αγανακτισμένοι πολίτες απλώς διαλαλούν μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια: η ανάπτυξη δεν αρκεί. Σήμερα το 55% των εργαζόμενων στη Λατινική Αμερική δουλεύει στον ανεπίσημο τομέα, δίχως πρόσβαση σε κοινωνική ασφάλιση, περίθαλψη, επιδόματα ανεργίας, σύνταξη. Και το 92% των φτωχών σε κατάσταση απορίας έχει κάποια εργασία, αλλά αυτή δεν τους έχει επιτρέψει να βελτιώσουν τη ζωή τους. Αν σε αυτό προσθέσουμε τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ για επιβράδυνση του ρυθμού μείωσης της φτώχειας σε μια ήπειρο που το 2013 είχε 164 εκατ. πολίτες (το 28% του πληθυσμού) να ζουν στη φτώχεια, όσους σχεδόν και την προηγούμενη χρονιά, η προοπτική της διόγκωσης της λαϊκής δυσαρέσκειας ενισχύεται.
Η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική παραμένουν από τις περιοχές του κόσμου με τη μεγαλύτερη ανισότητα, όπου το 20% των νοικοκυριών με το χαμηλότερο εισόδημα κατέχει μόλις το 5% του εθνικού εισοδήματος, ενώ το 20% των πλουσιότερων κατέχει το 47% του ΑΕΠ.
Ανισότητες
Κατά έναν διόλου παράδοξο τρόπο, οι χώρες που πέτυχαν να μειώσουν περισσότερο τη φτώχεια και την ανισότητα είναι ακριβώς αυτές που περιλαμβάνονται στον «μιντιακό άξονα του κακού»: το Εκουαδόρ και η Αργεντινή, με τη Βενεζουέλα πρώτη και μακράν όλων.
Κι ενώ τα μέτρα που παίρνει η κυβέρνηση της χώρας για την πάταξη της κερδοσκοπίας, της τεχνητής δημιουργίας ελλείψεων και τον έλεγχο των τιμών γελοιοποιούνται όταν δεν δαιμονοποιούνται από τα ίδια κέντρα, η απόφαση του Μεξικού, της μόνης χώρας της Λατινικής Αμερικής όπου η φτώχεια αυξήθηκε, να ανοίξει την πετρελαιοβιομηχανία της (πέμπτη προμηθεύτρια αργού των ΗΠΑ) στα ιδιωτικά και ξένα κεφάλαια, χαιρετίστηκε ως «εξαιρετική μεταρρύθμιση».
Ισως πιο ενδεικτική των διαθέσεων των μεγάλων κέντρων αποφάσεων σχετικά με τις προοπτικές της Λατινικής Αμερικής είναι η απόφαση του περιοδικού «Foreign Policy» να ανακηρύξει τον πρώην αντάρτη Τουπαμάρο και νυν πρόεδρο τους Ουρουγουάης, Χοσέ Μουχίκα, «αντικαταστάτη του Τσάβες».
«Με τη ρήξη με το αντιιμπεριαλιστικό μανιφέστο του Τσάβες και με τον συντηρητισμό στη Λατινική Αμερική, ο Μουχίκα βαδίζει σε έναν δρόμο εφικτό», γράφει το περιοδικό, εκφράζοντας περισσότερο μια επιθυμία παρά μια πραγματικότητα, απέναντι σε μια τάση που, έστω και με αμφιταλαντεύσεις, παροδικές οπισθοχωρήσεις και ρευστότητα, μοιάζει να διαμορφώνεται στην ήπειρο.
Ανάλογη και η στάση του «Economist» που, θυμίζοντας περισσότερο εξορκισμό παρά ουσιαστική πολιτική αναγνώριση, περιέλαβε στη λίστα των «καλύτερων της χρονιάς» την Ουρουγουάη και τον Μουχίκα, «τον αξιοθαύμαστα ταπεινό, σπάνια ειλικρινή για πολιτικό, σεμνό αλλά τολμηρό», που επιπλέον υποστηρίζει πως η ανάπτυξη του καπιταλισμού είναι απαραίτητη για να υπάρξει μεγαλύτερη κοινωνική δικαιοσύνη.
