ΒΟΣΝΙΑ – Βετεράνοι του πολέμου και νέοι άνεργοι, χαροκαμένες μάνες και απελπισμένοι συνταξιούχοι έσπασαν τα ταμπού και ζήτησαν την παραίτηση της πολιτικής ελίτ που κυβερνά τη χώρα μετά την ανεξαρτησία της

Του Νικόλα Ζηργάνου

Εκατό χρόνια μετά τη δολοφονία του αρχιδούκα διαδόχου της Αυστροουγγαρίας Φερδινάνδου στο Σαράγεβο που ήταν η αφορμή για την κήρυξη του Α′ Παγκοσμίου Πολέμου και 18 χρόνια μετά τη συνθήκη του Ντέιτον που έθεσε τέλος στον πόλεμο της Βοσνίας και ίδρυσε το κράτος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, μια γνήσια, αυθόρμητη και λαϊκή εξέγερση των πολιτών θάβει τα φαντάσματα της Ιστορίας και τις εθνοτικές διαφορές στον (αιματοβαμμένο) τόπο που το εθνοτικό μίσος παρήγαγε περισσότερη Ιστορία από όση ήταν σε θέση να καταναλώσει.

Βετεράνοι του πολέμου και νέοι άνεργοι, χαροκαμένες μάνες και απελπισμένοι συνταξιούχοι έσπασαν τα ταμπού και ζήτησαν την παραίτηση της πολιτικής ελίτ που κυβερνά τη χώρα μετά την ανεξαρτησία της. Σε μια σπάνια βαλκανική αλληλεγγύη Σέρβοι διαδήλωσαν ειρηνικά στο Βελιγράδι υπέρ των πολιτών της Τούζλα. Η διαφθορά, ο νεποτισμός, η διαπλοκή και η οίηση των κομματαρχών που εναλλάσσονται τις δύο τελευταίες δεκαετίες στην εξουσία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης με καταστροφικά αποτελέσματα για την οικονομία και την κοινωνία, έβγαλαν τους πολίτες στους δρόμους. Είναι ένα κίνημα χωρίς ηγέτες, μια αυθόρμητη αντίδραση που ξεκίνησε από την Τούζλα πριν από έξι μέρες για να απλωθεί αστραπιαία σε όλη τη χώρα σαν πυρκαγιά στον κάμπο.

Το επίσημο βοσνιακό πρακτορείο ειδήσεων Fena μεταδίδει πως μεταξύ των αιτημάτων των διαδηλωτών είναι «η αποκατάσταση των εργατών σε επιχειρήσεις που κήρυξαν πτώχευση, η διασφάλιση επιδομάτων για τις άνεργες μητέρες, αυξήσεις στις συντάξεις και τα κοινωνικά επιδόματα και κατάργηση της καταβολής μισθών σε υπουργούς μετά (!) τη λήξη της θητείας τους και εξίσωση των μισθών των πολιτικών με τους υπόλοιπους δημόσιους υπαλλήλους. Ομως βασικό αίτημα και στα δέκα καντόνια της κροατο-μουσουλμανικής ομοσπονδίας είναι να παραιτηθούν οι τοπικοί πρωθυπουργοί και η ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Ηδη σε τέσσερα καντόνια το αίτημα έγινε δεκτό, αλλά στο Σαράγεβο ο εκπρόσωπος των Μουσουλμάνων στην προεδρία, Μπακίρ (γιος του Αλία) Ιζετμπέκοβιτς, όχι μόνο αρνήθηκε να δει την πραγματικότητα, αλλά κατηγόρησε τους διαδηλωτές ως «ναρκομανείς» και κακοποιά στοιχεία.

Στη συνέχεια ο Μπακίρ, που κληρονόμησε την εξουσία από τον πατέρα του, συναντήθηκε με τον Αμερικανό πρέσβη, ενώ ο Ευρωπαίος ύπατος, εκπρόσωπος της διεθνούς κοινότητας, Βαλεντίν Ιντσκο δήλωνε στην αυστριακή εφημερίδα «Κurier» ότι «η τωρινή κατάσταση είναι η χειρότερη από τη λήξη του πολέμου το 1995 και αν υπάρξει κλιμάκωση πρέπει να εξεταστεί η αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης». Την απίστευτη δήλωση του Ιντσκο προσπάθησε να μαζέψει η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Κάθριν Αστον, που δήλωσε πως όσα ανέφερε ο Ιντσκο «αφορούν αποκλειστικά μια υποθετική κατάσταση». Η δήλωση της Αστον έγινε την ώρα που συνεδρίαζαν οι υπουργοί Εξωτερικών των 28 και συζητούσαν εκτάκτως το θέμα της Βοσνίας.

Ευθύνες στην Ευρώπη

Η Ευρώπη έχει σοβαρές ευθύνες για όσα έχουν συμβεί στη χώρα. Ανέχτηκε και στήριξε πολιτικά τους διαπλεκόμενους και διεφθαρμένους πολιτικούς της κροατο-μουσουλμανικής ομοσπονδίας στο όνομα της σταθερότητας, ίσως και στο όνομα της αντισερβικής υστερίας, ξέχασε τον λαό της Βοσνίας μετά την υπογραφή του Ντέιτον, προώθησε νεοφιλελεύθερες πολιτικές ιδιωτικοποιήσεων που κατέληξαν σε τραγωδίες και οικονομική καταστροφή. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της Τούζλα, της πάλαι ποτέ βιομηχανικής πόλης που ήταν καύχημα της γιουγκοσλαβικής οικονομίας, πόλης από όπου ξεκίνησαν οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Στην Τούζλα υπήρχαν τέσσερις μεγάλες βιομηχανίες με μεγάλη παραγωγή και εξαγωγική δραστηριότητα. Η βιομηχανία απορρυπαντικών DITA, η εταιρία επίπλων Konjuh, το εργοστάσιο μηχανολογικού εξοπλισμού Resod και η χημική βιομηχανία Polihem, οι οποίες απασχολούσαν πολλές χιλιάδες εργαζόμενους.

Οι Βρυξέλλες πίεσαν τους Βόσνιους να υιοθετήσουν μοντέλα ιδιωτικοποιήσεων για να αυξηθεί η παραγωγή και ο ανταγωνισμός. Το αποτέλεσμα ήταν να ιδιωτικοποιηθούν οι επιχειρήσεις, να πάρουν κρατικές και ευρωπαϊκές επιδοτήσεις οι νέοι ιδιοκτήτες, να πωληθούν στη συνέχεια τα αποθέματα, τα οικόπεδα και ο εξοπλισμός και στο τέλος να μείνουν απλήρωτοι οι εργαζόμενοι από τους άφαντους σωτήρες. Για έναν χρόνο, μία φορά την εβδομάδα, οι απλήρωτοι, ανασφάλιστοι και απελπισμένοι εργαζόμενοι έκαναν στο κέντρο της Τούζλα, μπροστά από το γραφείο του πρωθυπουργού του τοπικού καντονιού, ειρηνική διαδήλωση. Για έναν χρόνο κανείς δεν τους έδωσε σημασία.

Μέχρι την περασμένη εβδομάδα που η τοπική κυβέρνηση έστειλε τις ειδικές δυνάμεις να χτυπήσουν τους εργάτες και έτσι άρχισε το βοσνιακό «τσουνάμι» των διαδηλώσεων. Και τώρα, αντί να βοηθήσει η Ε.Ε. τη Βοσνία να σταθεί στα πόδια της, αντί να ζητήσει συγγνώμη για τα αίσχη των ιδιωτικοποιήσεων και τις ρεμούλες που έγιναν με δική της ανοχή, αν όχι συμμετοχή, ο Ευρωπαίος (Αυστριακός) γκαουλάιτερ δηλώνει πως πρέπει να κατέβει ο στρατός στη Βοσνία, και μάλιστα ο ευρωπαϊκός στρατός, αν απειληθεί η σταθερότητα. Τελικά μάλλον δίκιο είχε η Αμερικανίδα υφυπουργός Εξωτερικών, Βικτόρια Νούλαντ (αναφερόμενη στην Ουκρανία) που είπε: «Fuck the EU».

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Δύο ισότιμες οντότητες

Η ειρηνευτική συμφωνία του Ντέιτον (1995) που έθεσε τέλος στον τριετή εμφύλιο πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης θεσμοθέτησε το κράτος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης (Β-Ε), το οποίο συναποτελείται από δύο ισότιμες αυτόνομες οντότητες. Τη Σερβική Δημοκρατία και την (κροατο-μουσουλμανική) Ομοσπονδία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Η χώρα έχει τριμελή (με έναν Σέρβο, έναν Κροάτη κι έναν μουσουλμάνο εκπρόσωπο) εναλλασσόμενη προεδρία με λίγες αρμοδιότητες. Η διακυβέρνηση ασκείται ουσιαστικά από τις δύο οντότητες που έχουν δικές τους κυβερνήσεις και κοινοβούλια. Επιπροσθέτως, η Κροατο-Μουσουλμανική Ομοσπονδία χωρίζεται σε δέκα καντόνια τα οποία διαθέτουν το κάθε ένα δική του κυβέρνηση. Την εφαρμογή της συμφωνίας του Ντέιτον την επιβλέπει σε επίπεδο ασφαλείας μια στρατιωτική δύναμη που αρχικά ήταν υπό ΝΑΤΟϊκό έλεγχο (IFOR) και μετά το 2004, υπό ευρωπαϊκό έλεγχο (EUFOR). Σε πολιτικό επίπεδο ορίστηκε ύπατος εκπρόσωπος της διεθνούς κοινότητας με υπερεξουσίες, που μπορεί να παύσει αρχές και να αναστείλει κρατικές αποφάσεις. Από το 1995 έως σήμερα και οι επτά ύπατοι αρμοστές ήταν Ευρωπαίοι, με Αμερικανό αναπληρωτή.