Δεκατρία χρόνια μετά τον θάνατό του ο Μπαλτίς (Παρίσι 1908-Ροσινιέρ 2001) εξακολουθεί να σκανδαλίζει. Αυτή τη φορά όχι με τα πορτρέτα μικρών κοριτσιών στις γνωστές, νωχελικά αισθησιακές πόζες, αλλά με τις πολαρόιντ της τελευταίας ανήλικης μούσας του Αnna Wahli, τις οποίες ο πολωνικής καταγωγής Γάλλος ζωγράφος τράβηξε όταν ήταν πάνω από 80 ετών.
Στη Νέα Υόρκη στο Μητροπολιτικό Μουσείο οι επισκέπτες έκαναν ουρές για την έκθεση-μπλοκμπάστερ «Μπαλτίς: Γάτες και Κορίτσια-Ζωγραφιές και Προκαταλήψεις», που ολοκληρώθηκε πριν από ένα μήνα χωρίς να ενοχληθούν από την ιδιαίτερη θεματολογία του. Κι ας φημίζονται οι Αμερικανοί για τον νεοπουριτανισμό τους. Aκόμα και οι 115 πολαρόιντ της Anna, που παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά, την ίδια περίοδο στη νεοϋορκέζικη γκαλερί Gagosian στην παράλληλη έκθεση «Mπαλτίς: Οι τελευταίες σπουδές» χαρακτηρίστηκαν «ωμές, αληθινές», «καλλιτεχνικό γυμνό χωρίς τίποτα το αισχρό».
Αντιθέτως, το γερμανικό μουσείο Folkwang στην πόλη Εσεν έσπευσε να ματαιώσει την προγραμματισμένη για τον Απρίλιο έκθεση «Μπαλτίς: οι τελευταίες εικόνες», που θα περιλάμβανε συνολικά τις 2.000 πολαρόιντ της Anna, φοβούμενο, όπως ανακοίνωσε, «ανεπιθύμητες νομικές συνέπειες». Η αρχή έγινε τον περασμένο Δεκέμβριο όταν η γερμανική εφημερίδα «Die Zeit» άσκησε κριτική στην έκθεση χαρακτηρίζοντας τις φωτογραφίες «ντοκουμέντα παιδοφιλικής απληστίας». Πάντως το σύνολο των φωτογραφιών κυκλοφόρησαν πρόσφατα, χωρίς λογοκρισία, σε δύο τόμους, από τις εκδόσεις Steidl.
Η έκθεση των πολαρόιντ έγινε με την άδεια της χήρας του Μπαλτίς, της κόρης του και της Anna Wahli, η οποία υπήρξε μοντέλο του για οκτώ χρόνια. Οι συγκεκριμένες φωτογραφίες που αποτέλεσαν πρώτη ύλη για τα έργα του τραβήχτηκαν τα τελευταία χρόνια της ζωής του, στο «Γκραν Σαλέ» του στη Ροσινιέρ της Ελβετίας. Η μικρή μούσα του, όμορφη, μελαχρινή, με μεγάλα εκφραστικά μάτια, ήταν κόρη γείτονα γιατρού. Επισκεπτόταν τον διάσημο ζωγράφο με την άδεια του πατέρα της, κάθε Τετάρτη, και πόζαρε στο ίδιο δωμάτιο από την ηλικία των 8 ετών μέχρι τα 16 της.
Η Anna θυμάται τον Μπαλτίς να ακούει Μότσαρτ ή να βλέπει σαπουνόπερες. Πάντα υπήρχαν ζαχαρωτά στο τραπέζι γι΄ αυτήν και του άρεσε να την ακούει να τραγουδάει. Οι πρώτες πολαρόιντ ήταν πιο αθώες: η Anna πόζαρε με λευκό φόρεμα, συχνά καθισμένη σε πολυθρόνα, με άδολο βλέμμα και αινιγματικό χαμόγελο. Στη συνέχεια έγιναν πιο τολμηρές, φορούσε μια ρόμπα, μερικές φορές μισάνοιχτη, να φαίνονται οι ώμοι και το μπούστο της, χωρίς όμως να έχουν κάτι το πορνογραφικό. Οπως η ίδια έχει πει στο «Vanity Fair», όταν έμπαινε στο δωμάτιο ο Μπαλτίς έλαμπε, σαν να έπαιρνε ζωή από τα νιάτα της… Ασφαλώς η σχέση αυτή σε μια τρυφερή ηλικία την καθόρισε και πιθανότατα την οδήγησε να γίνει σήμερα ψυχοθεραπεύτρια και κοινωνική λειτουργός.
Γεγονός είναι ότι ο χαρακτηρισμός «παιδόφιλος» ακολουθούσε τον Μπαλτίς σε όλη του ζωή, παρότι ποτέ δεν υπήρξαν κατηγορίες από τα ανήλικα μοντέλα του και τις οικογένειές τους. Παράλληλα, πολλά έχουν γραφτεί για την ιδιόμορφη ψυχοσύνθεσή του, για το πόσο ηδονοβλεπτικά είναι τα έργα του, για τη σχέση ηθικής και καλλιτεχνικής έκφρασης. Πάντως, η επιμελήτρια της έκθεσης στο ΜΕΤ Σαμπίνε Ρίγουαλντ επιμένει πως ο διάσημος ζωγράφος είναι παρεξηγημένος. «Μετατρέπει τον ασυνείδητο, έμφυτο ερωτισμό των κοριτσιών σε τέχνη. O ίδιος αρνιόταν κάθε έκδηλη σεξουαλικότητα στους πίνακές τους, αλλά οι θεατές και η κριτική είχαν διαφορετικές προσλαμβάνουσες».
Επιμ.: Παρή Σπίνου
