ΟΥΚΡΑΝΙΑ – Ευφορία αλλά και αβεβαιότητα στο Κίεβο για την επόμενη ημέρα. Ανησυχία και ένταση στη ρωσόφιλη ανατολική Ουκρανία. Άφαντος ο Β. Γιανουκόβιτς, θριαμβευτική επιστροφή της αντιπάλου του Γ. Τιμοσένκο στην πολιτική σκηνή της χώρας
Της Ελλης Πάνου
Υστερα από άλλο ένα 24ωρο δραματικών εξελίξεων, η χθεσινή ημέρα ξημέρωσε στην Ουκρανία με φόντο έναν νέο, εξαιρετικά αβέβαιο συσχετισμό δυνάμεων: ο μέχρι χθες πρόεδρός της Βίκτορ Γιανουκόβιτς έχασε την εξουσία με απόφαση της Βουλής, η πολιτική του αντίπαλος, πρώην πρωθυπουργός Γιούλια Τιμοσένκο βγήκε σε χρόνο-ρεκόρ με τυμπανοκρουσίες από τη φυλακή, η χώρα απέκτησε μεταβατικό πρόεδρο και ορίστηκε η 25η Μαΐου ημέρα εκλογών. Με άλλα λόγια, η μαραθώνια διπλωματική πρωτοβουλία των τριών Ευρωπαίων υπουργών Εξωτερικών για λογαριασμό της Ε.Ε. και η συμφωνία που υπεγράφη με τη μεσολάβησή τους, ως «διέξοδος» στην κρίση, ήταν σαν να μην έγινε ποτέ.
Η διαδοχή των γεγονότων ήταν ραγδαία:
* ο Γιανουκόβιτς, που έφυγε νωρίς νωρίς το Σάββατο από το Κίεβο, υποστήριξε σε μαγνητοσκοπημένο μήνυμα ότι παραμένει πρόεδρος
* πολιτικοί του σύμμαχοι εγκατέλειπαν ή προσπαθούσαν να εγκαταλείψουν τη χώρα
* άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες ότι και ο ίδιος ο Γιανουκόβιτς προσπάθησε να φύγει αλλά τον σταμάτησαν στα σύνορα, ενώ το ίδιο του το κόμμα -το Κόμμα των Περιφερειών- τον καταδίκασε με ανακοίνωσή του ως «προδότη» και δειλό, που επέλεξε να φύγει αντί να δώσει τη μάχη
* ολόκληρες μονάδες των δυνάμεων ασφαλείας άλλαζαν στρατόπεδο και τάσσονταν «στο πλευρό» του λαού
* δεκάδες βουλευτές της κυβερνώσας πλειοψηφίας αποσκιρτούσαν από το κόμμα τους
* στις ανατολικές ρωσόφιλες περιοχές, και κυρίως στην Κριμαία, περίμεναν μάταια μήνυμα από τη Μόσχα
* μέχρι το βράδυ του Σαββάτου η 53χρονη Γιούλια Τιμοσένκο από τις γυναικείες φυλακές του Χάρκοβο βρέθηκε μέσα σε λίγες ώρες στο Κίεβο, να ξεσηκώνει τα πλήθη στην πλατεία Ανεξαρτησίας. Η Τιμοσένκο -που κρύβει και αυτή αρκετούς σκελετούς στην ντουλάπα της- έσπευσε να ξεκαθαρίσει ότι δεν ενδιαφέρεται για το αξίωμα του πρωθυπουργού, παρ’ ότι ανέλαβε αμέσως ηγετικό ρόλο, μιλώντας χθες στο τηλέφωνο με την Ανγκελα Μέρκελ και δηλώνοντας ότι η χώρα πλέον έχει σαφέστατο ευρωπαϊκό προσανατολισμό.
Οι διεκδικητές
Εάν αποφασίσει να διεκδικήσει την προεδρία, ένας από τους αντιπάλους της θα είναι ένα άλλο προβεβλημένο στέλεχος της αντιπολίτευσης -και «αγαπημένος» του Βερολίνου-, ο πρώην πυγμάχος Βιτάλι Κλιτσκό, που έχει ήδη δηλώσει ότι θα διεκδικήσει το αξίωμα στις κάλπες.
Ολη αυτή η ανατροπή έγινε ειρηνικά, μέσα σε κλίμα ενθουσιασμού, με τον κόσμο να συρρέει και στο προεδρικό κτήμα, έξω από το Κίεβο, για να δει από κοντά τη χλιδή που απολάμβανε ο μέχρι χθες πρόεδρός του, σε μια έκταση 1.400 στρεμμάτων, που τα είχε όλα, από δικό του ζωολογικό κήπο και μαρίνα, μέχρι επίχρυσες τουαλέτες, σάουνες, ρινγκ και μεγάλη συλλογή από ακριβά αυτοκίνητα. Προσωπική φρουρά, ασφάλεια, αστυνομία, ειδικές δυνάμεις, είχαν όλοι φύγει νύχτα.
Με το Κίεβο πλέον εξ ολοκλήρου στα χέρια των αντιπολιτευόμενων διαδηλωτών και τη Βουλή, μετά από συνεχείς συνεδριάσεις, να κάνει ένα διάλειμμα μέχρι σήμερα το μεσημέρι, το πάρτι της νίκης τελειώνει όπου να ’ναι και αρχίζουν τα δύσκολα.
Στην ανατολική Ουκρανία και την έδρα του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας, την Κριμαία, μετά το σοκ και την οργή για τις εξελίξεις, μέσα σε κλίμα έντασης και μικροσυγκρούσεων, οι κάτοικοι οργανώνουν ομάδες πολιτοφυλακής και διαδηλώσεις υπέρ της προσέγγισης με τη Ρωσία, περιμένοντας μια κίνηση από τη Μόσχα.
Παρ’ ότι ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ λέγεται ότι ήταν στα τηλέφωνα όλο το Σαββατοκύριακο με τους Ευρωπαίους και τον Αμερικανό ομόλογό του, προειδοποιώντας τους ότι επέτρεψαν σε «παράνομες εξτρεμιστικές ομάδες» να καταλάβουν το Κίεβο, η πρώτη αντίδραση στην ανατροπή Γιανουκόβιτς χαρακτηρίζεται μάλλον χλιαρή.
Ο πρόεδρος Πούτιν δεν έκανε καμία δήλωση για την Ουκρανία το Σάββατο -αν και μίλησε πολύ για τους Ολυμπιακούς στο Σότσι- και μόλις χθες επικοινώνησε με τον Μπαράκ Ομπάμα και την Ανγκελα Μέρκελ, συμφωνώντας μαζί τους, όπως αναφέρθηκε αρμοδίως, ότι «η χώρα πρέπει να μείνει ενωμένη».
Επομένως, δεν είναι ακόμα σε κανέναν σαφές ποια θα είναι η επόμενη κίνηση του Κρεμλίνου, αν και οι ΗΠΑ έσπευσαν να προκαταλάβουν τις όποιες εξελίξεις, υποστηρίζοντας ότι θα είναι «πολύ σοβαρό λάθος» να στείλει η Ρωσία στρατεύματα στην Ουκρανία.
Δυτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν πρέπει τώρα να πάρει αποφάσεις καθοριστικές για την πολιτική του κληρονομιά, καθώς και για το μέλλον των γειτονικών χωρών, που είναι «παγιδευμένες» μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Με την πτώση του Γιανουκόβιτς, ο Πούτιν χάνει ένα σημαντικό σύμμαχο και βλέπει να απειλείται το όνειρό του να συγκροτήσει ένα μεγάλο εμπορικό μπλοκ από πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, που θα σταθεί αντάξια απέναντι στην Ε.Ε., τις ΗΠΑ και την Κίνα. Από την άλλη πλευρά, η Μόσχα, όντας βασικός προμηθευτής ενέργειας και εμπορικός εταίρος της Ουκρανίας, εξακολουθεί να έχει κι άλλα μέσα στη διάθεσή της για να ασκήσει πιέσεις, σε μια περίοδο που η χώρα έχει ουσιαστικά χρεοκοπήσει και ενώ κανείς δεν πιστεύει πια ότι το Κίεβο μπορεί να περιμένει το ευνοϊκό ρωσικό δάνειο των 15 δισ. δολαρίων, που είχε συμφωνηθεί με τον Γιανουκόβιτς.
«Ασ’ τους να τρέξουν τώρα για βοήθεια στους Δυτικούς πάτρωνές τους» έγραψε με μεγάλη δόση ειρωνείας στο Twitter ο ανεπίσημος απεσταλμένος του Πούτιν στην ανατολική Ουκρανία, Ρώσος βουλευτής, Αλεξέι Πουσκόφ, εκτιμώντας ότι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει τώρα να είναι έτοιμοι να πληρώσουν το τίμημα της «επιτυχίας» τους.
Οπως τον περασμένο Νοέμβριο η Ε.Ε. παρουσίαζε την επικράτηση της Ρωσίας στο μπρα ντε φερ για την τύχη της Ουκρανίας ως «πύρρειο νίκη» -σχολιάζει το Reuters-, έτσι κι αυτή η ανατροπή μπορεί να αποδειχτεί τώρα «πύρρειος νίκη» των Ευρωπαίων, που θα υποχρεωθούν να σπρώξουν δισεκατομμύρια ευρώ για να στηρίξουν τη νέα τάξη πραγμάτων με παλιούς και καινούργιους παίκτες.
Ομάδες «αυτοάμυνας»
Μεταξύ αυτών, για παράδειγμα, μερίδα των διαδηλωτών, που οργανώθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες σε αποτελεσματικές ομάδες «αυτοάμυνας» -ανάμεσά τους και εξτρεμιστές- και στους οποίους λέγεται ότι η μεταβατική ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών έχει υποσχεθεί δουλειά σε ανάλογες θέσεις στις δυνάμεις ασφαλείας. Ή οι υπερεθνικιστές ακροδεξιοί της «πλατείας», που από το περιθώριο βρέθηκαν στην καρδιά του αντικυβερνητικού κινήματος και τώρα θέλουν να σχηματίσουν πολιτικό κόμμα για να μπουν στη Βουλή. Και, τέλος, οι Ευρωπαίοι, παρά τις διακηρύξεις περί ενότητας, θα βρουν μπροστά τους το πρόβλημα της ρωσόφιλης ουκρανικής Ανατολής, που φιλοξενεί τη βαριά βιομηχανία της χώρας και οι κάτοικοί της νιώθουν πολύ πιο κοντά στη Ρωσία, μιλούν τα ρωσικά και αποζητούν την αγκαλιά της Μόσχας.
