→Αναζητώντας τους οικονομικούς συνενόχους των πραξικοπηματιών στη Βραζιλία
Της Χριστίνας Πάντζου
Ο απόστρατος συνταγματάρχης Πάουλο Μαλιάες αφηγείται με ανατριχιαστική νηφαλιότητα το «σωτήριο» έργο που ανέλαβε στο «Σπίτι του Θανάτου», ένα παράνομο κέντρο κράτησης έξω από το Ρίο ντε Ζανέιρο, στη διάρκεια της δικτατορίας στη Βραζιλία. Πώς βασάνιζε τους πολιτικούς κρατούμενους. Πώς αφαιρούσε τα δόντια και ακρωτηρίαζε τα δάχτυλα των νεκρών για να μην μπορεί να αναγνωριστούν. Πώς ξεκοίλιαζε τα πτώματα που πέταγε σε κάποιο ποτάμι και με τι ακρίβεια υπολόγιζε το σωστό βάρος που έπρεπε να έχουν οι πέτρες για να μένουν βυθισμένα στο νερό. Πώς σκότωνε πολιτικούς αντιπάλους: «Δεν θυμάμαι πόσους, πάντως όσους ήταν αναγκαίο».
Πενήντα χρόνια μετά το πραξικόπημα που με τη στήριξη των ΗΠΑ, συντηρητικών και επιχειρηματικών κύκλων ανέτρεψε τον πρόεδρο Ζοάο Γκούλαρτ, ο Μαλιάες είναι ο μόνος στρατιωτικός που ομολογεί κυνικά τα εγκλήματα της πιο πολύχρονης δικτατορίας της Λατινικής Αμερικής (1964-1985). Με την ασφάλεια της ατιμωρησίας που του προσφέρουν οι νόμοι της αμνηστίας που θέσπισε η χούντα το 1979 (και επικύρωσε το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο πριν από τέσσερα χρόνια), ξεκαθαρίζει πως δεν έχει λόγο να μετανοήσει για τίποτα και χαμογελά αυτάρεσκα σαν σαδιστής επιδειξίας ενώπιον της Εθνικής Επιτροπής Αλήθειας.
Μια ανώδυνη παραφωνία στην απόλυτη ομερτά των στρατιωτικών που μετά τόσα χρόνια αρνούνται ακόμη και τα αρχεία εκείνης της περιόδου να καταθέσουν στην Επιτροπή, που δημιουργήθηκε μόλις το 2012 με πρωτοβουλία της προέδρου Ντίλμα Ρούσεφ. Τα πορίσματά της αναμένονται στο τέλος του 2014, αλλά ήδη έχει φέρει στο φως της δημοσιότητας μια φρικιαστική ακτινογραφία της καταστολής που βίωσε αυτή η χώρα όπου ακόμη και τα πανεπιστήμια μετατράπηκαν σε κέντρα βασανιστηρίων.
Για κάποιους το έργο της είναι απλώς συμβολικό, αφού οι δράστες αυτών των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας δεν θα καθίσουν ποτέ στο σκαμνί. Για άλλους, ωστόσο, είναι μια αναγκαία διαδικασία καταγραφής, μνήμης και απόδοσης ευθυνών, όπως δήλωσε η πρόεδρος Ρούσεφ, πρώην αντάρτισσα και πολιτική κρατούμενη της δικτατορίας, αποτίνοντας φόρο τιμής στη μνήμη των νεκρών, των αγνοουμένων και των βασανισμένων που έδωσαν μάχη για την αποκατάσταση της δημοκρατίας.
Θυμίζοντας συγχρόνως πως η ιστορική μνήμη προβάλλει και στο παρόν, καθώς ένα από τα πιο καίρια θέματα που ερευνά η Επιτροπή Αλήθειας είναι να υποδείξει -πέρα από τους δολοφόνους και τους βασανιστές- και τους πολιτικούς συνενόχους των πραξικοπηματιών, περιλαμβανομένων των επιχειρηματιών που πρόσφεραν στήριξη και χρηματοδότηση στην κρατική τρομοκρατία.
Ηδη, ακαδημαϊκοί από διάφορα βραζιλιάνικα πανεπιστήμια εγκαινίασαν την περασμένη εβδομάδα την ομάδα ερευνών «Περισσότερη Αλήθεια», με στόχο «τη διερεύνηση του ρόλου οικονομικών κυκλωμάτων και συγκεκριμένων επιχειρηματιών στην προετοιμασία και εκτέλεση του πραξικοπήματος και στη στήριξη της καταστολής με χρήματα, όπλα, οχήματα, καύσιμα κ.λπ.».
Για όλους αυτούς, ό,τι έγινε την 31η Μαρτίου του 1964 δεν ήταν πραξικόπημα, αλλά «μια επανάσταση που απέτρεψε την εγκατάσταση του κομμουνισμού στη Βραζιλία». Ενα σύνηθες για τους κινηματίες στρατιωτικούς της περιοχής ανιστόρητο ψέμα, που επισφραγίστηκε με το πραξικόπημα που ανέτρεψε τον Γκούλαρτ την 1η Απριλίου του 1964. Η επίσημη ημερομηνία του οποίου, για να μη συνδυαστεί με τα πρωταπριλιάτικα ψέματα, μετατέθηκε… ένα εικοσιτετράωρο νωρίτερα.
