Στην προεκλογική εκστρατεία του o νέος πρόεδρος της Σλοβακίας, Αντρέι Κίσκα, προέβαλε κούφια συνθήματα και τις συνήθεις αερολογίες για ένα «αποτελεσματικό κράτος» και «πάταξη της διαφθοράς». Το βασικό του επιχείρημα ήταν ότι είναι επιτυχημένος επιχειρηματίας
Tου Μιχάλη Ψύλου
O Αντρέι Κίσκα, ένας νεόφερτος στην πολιτική, αλλά πολυεκατομμυριούχος, εξελέγη πριν από λίγες ημέρες νέος πρόεδρος της Σλοβακίας με ποσοστό 60%. Ερχόμενος από το… πουθενά, κέρδισε άνετα τον αντίπαλό του, σοσιαλδημοκράτη υποψήφιο και πρωθυπουργό της χώρας, Ρόμπερτ Φίτσο, που κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της χώρας τα τελευταία 15 χρόνια. Ο Κίσκα δεν είχε κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα. Στην προεκλογική του εκστρατεία προέβαλε κούφια συνθήματα και τις συνήθεις αερολογίες για ένα «αποτελεσματικό κράτος» και «πάταξη της διαφθοράς». Το βασικό του επιχείρημα ήταν ότι είναι επιτυχημένος επιχειρηματίας. Τάσσεται «υπέρ της οικονομίας της αγοράς και ενός φιλοδυτικού προσανατολισμού της εξωτερικής πολιτικής. Αρνείται να ξεκαθαρίσει «αν είναι συντηρητικός ή φιλελεύθερος, αν είναι μάλλον δεξιός ή αριστερός, αν εκτιμά περισσότερο την αλληλεγγύη ή την ατομική ευθύνη και την ατομική πρωτοβουλία», όπως έγραψε η σλοβακική οικονομική εφημερίδα «Χοσποντάρσκι Νόβινι». «Ισως και ο ίδιος να μην έχει σαφή άποψη», προσθέτει με μια δόση ειρωνείας η εφημερίδα.
Νέα ολιγαρχία
Ο Κίσκα είναι ο εκπρόσωπος της νέας ολιγαρχίας που αναδύθηκε στην Ανατολική Ευρώπη μετά την κατάρρευση του αλήστου μνήμης «υπαρκτού σοσιαλισμού». Κέρδισε εκατομμύρια στη δεκαετία του 1990 και έχτισε μια αυτοκρατορία με 90 πιστωτικά ιδρύματα, δανείζοντας -φυσικά με το αζημίωτο -χρήματα στους φτωχούς Σλοβάκους για την αγορά καταναλωτικών αγαθών. Ταυτόχρονα, ίδρυσε τη φιλανθρωπική οργάνωση «Καλοί Αγγελοι», η οποία στηρίζει οικογένειες με παιδιά που πάσχουν από καρκίνο. Ο εκατομμυριούχος που έγινε φιλάνθρωπος δεσμεύτηκε μάλιστα «να κάνει την πολιτική πιο ανθρώπινη». Σήκωσε τη σημαία ενάντια στην κακή κατάσταση του συστήματος υγείας και παιδείας, φροντίζοντας βέβαια να τονίσει ότι η λύση βρίσκεται στην περαιτέρω… ιδιωτικοποίηση και τη συμμετοχή της αγοράς.
Η διαδικασία είναι πολύ καλά γνωστή και δεν είναι νέα, καθώς οι μεγιστάνες βρίσκουν πολλούς τρόπους να γίνονται δημοφιλείς, κυρίως στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά και στη Δυτική. Ο νέος πρόεδρος της Σλοβακίας είναι εκπρόσωπος της νέας ολιγαρχίας που αναδύθηκε στην Ανατολική Ευρώπη. Οι μεγιστάνες δεν αρκούνται πλέον στον έλεγχο της εξουσίας. Αναλαμβάνουν οι ίδιοι την πολιτική εξουσία, χωρίς να χρειάζονται τη διαμεσολάβηση πολιτικών υπαλλήλων και διαχειριστών, οι οποίοι είναι συνήθως ανίκανοι και διεφθαρμένοι.
Νεοφιλελεύθεροι
Σοσιαλδημοκράτες ή δεξιοί πολιτικοί έχουν πάψει πλέον να έχουν σημαντικές διαφορές, εφαρμόζοντας την ίδια νεοφιλελεύθερη πολιτική εξόντωσης των λαϊκών στρωμάτων. Αξιοποιώντας σκάνδαλα διαφθοράς της κυβέρνησης, τη δυσαρέσκεια μεγάλου τμήματος του λαού για τη σκληρή πολιτική λιτότητας της κυβέρνησης Φίτσο, ο Κίσκα κατάφερε να κερδίσει την ψήφο των έξι στους δέκα Σλοβάκων που μετείχαν στις προεδρικές εκλογές. Βέβαια, το 50% των ψηφοφόρων δεν προσήλθε στις κάλπες, καθώς ήταν σαφές ότι ουδείς εκ των δύο υποψηφίων εκπροσωπούσε τα συμφέροντά τους, αλλά αυτό μικρή σημασία έχει για τον Σλοβάκο μεγιστάνα. Οπως έγραψε εύστοχα η κροατική εφημερίδα «hr vijesti», πρόκειται για «κατάληψη της πολιτικής ηγεσίας της χώρας απευθείας από την αστική τάξη». Η σλοβακική εφημερίδα «Sme» σημειώνει μάλιστα ότι η εκλογή του Κίσκα στο ύπατο κρατικό αξίωμα ακολουθεί την κατεύθυνση και άλλων χωρών της Ευρώπης, όπου «η παραδοσιακή πολιτική των μεγάλων κομμάτων σκοντάφτει ολοένα και περισσότερο σε μη πολιτικές προσωπικότητες και κινήματα».
Οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» τονίζουν ότι «αυτό που συνέβη στη Σλοβακία δεν είναι μοναδικό στην Κεντρική Ευρώπη. Τον περασμένο Οκτώβριο, λίγο πριν από τις κοινοβουλευτικές εκλογές στη Δημοκρατία της Τσεχίας, ο μεγιστάνας της βιομηχανίας τροφίμων και χημικών προϊόντων, Αντρέι Μπάμπις, ο δεύτερος πλουσιότερος άνθρωπος στη χώρα, ίδρυσε το κόμμα «Δράση των Δυσαρεστημένων Πολιτών». Στις εκλογές απέσπασε το 18,65% των ψήφων και 47 έδρες, βγαίνοντας δεύτερο κόμμα. Ηδη είναι υπουργός Οικονομικών και εν αναμονή πρωθυπουργός στην Τσεχία.
Αυτοδημιούργητοι…
Κάτι παρόμοιο, αν και σε μικρότερη κλίμακα, συνέβη το 2011 στις εκλογές στην Πολωνία. Ο Γιάνουτζ Πάλικοτ, ένας εκατομμυριούχος επιχειρηματίας, συγκρότησε ένα κόμμα που έφερε ως τίτλο το… όνομά του και απέσπασε το 10% των ψήφων.
Η Πολωνία έχει βέβαια ιστορία στο θέμα αυτό. Το 1990, ένας «αυτοδημιούργητος» εκατομμυριούχος, ο Στάνισλαβ Τιμίνσκι, ήρθε από το πουθενά (για να είμαστε ακριβείς από τον Καναδά) και κατήλθε ως αντίπαλος του Λεχ Βαλέσα στις εκλογές, στις οποίες ηττήθηκε.
Η άμεση πολιτική ανάμιξη των ολιγαρχών στην πολιτική σκηνή είναι ιδιαίτερα εμφανής στην Ουκρανία τα τελευταία χρόνια. Οι πολιτικοί ηγέτες είναι στην πλειονότητά τους ολιγάρχες οι ίδιοι – όπως η αδίστακτη πρώην πρωθυπουργός Γιούλια Τιµοσένκο, η οποία πήγε φυλακή για σκανδαλώδη συµφωνία γύρω από το φυσικό αέριο που ευνόησε την ίδια και τη Ρωσία.
