ΙΡΑΚ – Ο Νούρι Αλ Μαλίκι διεκδικεί την τρίτη του πρωθυπουργική θητεία, σε μια χώρα με ανύπαρκτες υποδομές και υπηρεσίες, και αντί να προχωρήσει στον δρόμο της συμφιλίωσης, ακολουθεί το επικίνδυνο μονοπάτι της ένοπλης αντιπαράθεσης, των ερίδων για το μοίρασμα των πετρελαϊκών εσόδων, του αυταρχισμού, της διαφθοράς
Της Χριστίνας Πάντζου
Tο 2006 και ενώ μαινόταν ο εμφύλιος στο Ιράκ, ο Αμερικανός πρέσβης στη Βαγδάτη, Ζαλμάι Χαλιλζάντ, ενημέρωνε σε τηλεδιάσκεψη τον Μπους και τον Μπλερ ότι επιτεύχθηκε επιτέλους σχηματισμός κυβέρνησης από συνασπισμό σιιτικών κομμάτων, με επικεφαλής τον Ιμπραχίμ αλ Τζααφαρί. Ο Μπους ρώτησε αν μπορούσαν να απαλλαγούν από τον «αναποφάσιστο» Τζααφαρί και ο Χαλιλζάντ ανέλαβε το δύσκολο έργο να βρει αντικαταστάτη του. Επειτα από πρόταση της CIA, η θέση κατακυρώθηκε στον Νούρι αλ Μαλίκι, στοιχηματίζοντας ότι θα μπορούσε να ενώσει σιίτες, σουνίτες και Κούρδους και να εγγυηθεί την ασφάλεια της χώρας. To παρασκήνιο αποκαλύπτει ο Ντέξτερ Φίλκινς στον «NewYorker», επισημαίνοντας πως στα δύο χρόνια που ακολούθησαν ο διαθρησκευτικός διχασμός βάθυνε, βυθίζοντας τη χώρα σε έναν πόλεμο που στοίχιζε τη ζωή τουλάχιστον 2.000 ανθρώπων την ημέρα.
Οκτώ χρόνια αργότερα, στις εκλογές της 30ής Απριλίου -τις πρώτες βουλευτικές που διεξάγονται μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων το 2011-, ο Νούρι Αλ Μαλίκι διεκδικεί την τρίτη του πρωθυπουργική θητεία, σε μια χώρα με ανύπαρκτες υποδομές και υπηρεσίες, που, αντί να προχωρήσει στον δρόμο της συμφιλίωσης, ακολουθεί το επικίνδυνο μονοπάτι της ένοπλης αντιπαράθεσης, των ερίδων για το μοίρασμα των πετρελαϊκών εσόδων, του αυταρχισμού, της διαφθοράς. Το Ιράκ σήμερα βιώνει τα μεγαλύτερα επίπεδα βίας από το 2008, με την εξέγερση των σουνιτών και την αναζωπύρωση της δράσης της Αλ Κάιντα. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, πέρυσι στο Ιράκ σκοτώθηκαν 8.868 άνθρωποι, εκ των οποίων 7.818 ήταν άμαχοι, ενώ φέτος οι νεκροί έχουν ξεπεράσει τις 2.550.
Οσο η ημέρα των εκλογών πλησιάζει τόσο αυξάνει ο αριθμός των νεκρών από βομβιστικές επιθέσεις που φέρουν τη σφραγίδα του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και του Λεβάντε (ISIS), παρακλάδι της Αλ Κάιντα. Πολιτικοί αναλυτές επισημαίνουν πως η έξαρση της βίας είναι συνήθης στις προεκλογικές περιόδους και ότι είναι πάγια τακτική ομάδες όπως η ISIS να επιδιώκουν να διαταράξουν την εκλογική διαδικασία ώστε να αποτρέψουν τους σουνίτες να ψηφίσουν και να απονομιμοποιήσουν έτσι την πολιτική διαδικασία.
Αλλά οι σημερινές συνθήκες διαφέρουν από εκείνες άλλων αναμετρήσεων. Τα τελευταία δύο χρόνια, ο Μαλίκι συγκέντρωσε ακόμη περισσότερες εξουσίες στα χέρια του, αλώνοντας με πιστούς εντολείς του κάθε τομέα του κρατικού μηχανισμού, και επιδόθηκε σε μια βίαιη εκστρατεία εναντίον των σουνιτών, κυρίαρχης πολιτικής δύναμης επί Σαντάμ Χουσεΐν. Η καταδίκη σε θάνατο του (εξόριστου σήμερα) σουνίτη αντιπροέδρου της χώρας, Ταρίκ αλ Χασεμί, ακολουθήθηκε από την αποπομπή κάθε σημαντικού εκπροσώπου των σουνιτών από δημόσιες θέσεις.
Καταστολή ειρηνικών διαδηλώσεων
Η απάντηση στις ειρηνικές διαδηλώσεις τους κατά της πολιτικής περιθωριοποίησής τους ήταν η στρατιωτική καταστολή. Η σύρραξη γενικεύτηκε. Σουνίτες φύλαρχοι εξεγέρθηκαν, η Αλ Κάιντα επωφελήθηκε από το χάος για να εξαπολύσει νέες επιθέσεις, τον περασμένο Δεκέμβριο η κυβέρνηση έχασε τον έλεγχο της συνοριακής με την Συρία επαρχίας Ανμπάρ και εξαπέλυσε πόλεμο εναντίον όλων, με τις μάχες να μαίνονται σε Φαλούτζα και Ραμάντι. Η βία τροφοδοτείται και από τη συριακή σύρραξη, με Ιρακινούς σιίτες να στηρίζουν Ασαντ, Χεζμπολά και Ιράν και εξεγερμένους σουνίτες να στρατεύονται στην τζιχάντ. Σε αυτό το εξαιρετικά επικίνδυνο σκηνικό, ΗΠΑ και Ιράν συμπίπτουν για διαφορετικούς λόγους στη στήριξη του Μαλίκι, πιέζοντας καθένας για τη δική του εκδοχή της πολιτικής σταθερότητας στο Ιράκ.
Για πολλούς αναλυτές, η έξαρση της βίας πιθανόν να ευνοήσει τον Μαλίκι, συσπειρώνοντας τη σιιτική βάση μπροστά στον φόβο της σουνιτικής εξέγερσης. Οι σιίτες κατεβαίνουν διασπασμένοι ανάμεσα στο κράτος δικαίου του Μαλίκι, του κινήματος του σκληροπυρηνικού κληρικού Μοκτάντα Σαντρ και του Ανώτατου Ισλαμικού Συμβουλίου του Αμάρ αλ Χακίμ. Η κοσμική συμμαχία Iraqiya, που είχε οπαδούς σε πολλές σουνιτικές περιοχές, κατεβαίνει διασπασμένη και στο σουνιτικό στρατόπεδο αναδύεται το νέο κόμμα «Αξιοπρέπεια», που φέρεται να συσπειρώνει μεγάλο τμήμα των διαμαρτυρόμενων.
Ο Μαλίκι κατηγορείται ότι χρησιμοποιεί τους ελεγχόμενους από αυτόν θεσμούς για να απαλλαγεί από υποψηφιότητες πολιτικών αντιπάλων του και στα τέλη Μαρτίου σύσσωμη η Ανεξάρτητη Εκλογική Επιτροπή της χώρας παραιτήθηκε καταγγέλλοντας πολιτικές παρεμβάσεις και πιέσεις. Αυτοπαρουσιάζεται ως εγγυητής της σταθερότητας. Δεν υπόσχεται τίποτα καινούργιο, όπως άλλωστε σχεδόν κανένας από τους 276 σχηματισμούς που διεκδικούν τις 328 έδρες του κοινοβουλίου. Και ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός έως την ανάδειξη της νέας κυβέρνησης, θα έχει το πλεονέκτημα να εκμεταλλεύεται τις υπερεξουσίες του για να επηρεάσει καταστάσεις και εξελίξεις και να πλειοδοτήσει σε προσφορά αξιωμάτων, υπουργείων και προνομίων που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν την τρίτη του θητεία. Συνέβη και το 2010, όταν, παρότι πρώτο στις εκλογές αναδείχθηκε το Iraqiya, ο Μαλίκι πέτυχε μια συμμαχία που τον έστεψε πρωθυπουργό μιας «κυβέρνησης εθνικής ενότητας». Αναλυτές επισημαίνουν πως ανεξαρτήτως του ποιος θα έρθει πρώτος, και σε αυτές τις εκλογές το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι ακόμη μία «κυβέρνηση εθνικής ενότητας», στηριγμένη σε έναν ευκαιριακό συνασπισμό ελλείψει αυτοδυναμίας. Και στην καλύτερη περίπτωση, μια αναδιάταξη πολιτικών προσώπων στα αξιώματα αντί για μια αλλαγή πολιτικών ή συστήματος διακυβέρνησης.
