Της Αννας Δαμιανίδη
Δεν πρόσεχα ποτέ τις παλιές πόρτες των πολυκατοικιών όσο τώρα. Δηλαδή για την ακρίβεια δεν είμαι εγώ που τις προσέχω, αλλά οι φωτογράφοι. Είναι που οι εικόνες μετράνε τη δύναμή τους πλέον σε μεγάλο κοινό μέσω Ιντερνετ και χτίζουν θέματα, πρόσωπα, ζώα και πράγματα ομαδοποιούνται και κατευθύνουν το βλέμμα μας εκεί που πάντα κοίταζε αλλά δεν έβλεπε, δεν παρατηρούσε. Μαθαίνουμε να προσέχουμε τις λεπτομέρειες του περιβάλλοντος, κατηγορώντας και λίγο το αδιάφορο βλέμμα που μέχρι τώρα προσπερνούσε.
Παράδειγμα λοιπόν οι περίτεχνες πόρτες στις παλιές πολυκατοικίες. Αρ νουβό κι αρ ντεκό, και σφυρήλατα σίδερα, και μπρούντζα και μάρμαρα και κολόνες, επιστύλια, καθρέφτες, πράματα και θάματα. Γύρω, πάνω, στους τοίχους ή στα τζάμια, μπορεί να διακρίνεις βέβαια και την παρακμή των συνοικιών που ξεκίνησαν με υψηλές φιλοδοξίες, τις ακαλαίσθητες επιγραφές, τη σκόνη και τα γκράφιτι, την απαξίωση και την εγκατάλειψη. Ακόμα κι έτσι, το παλιό υλικό, το παλιό ξόδεμα και το σχέδιο ξεχωρίζουν.
Γιατί δεν πρόσεξα ποτέ αυτή την πόρτα τόσο κοντά στις καθημερινές μου διαδρομές, αναρωτιέμαι για παράδειγμα, καθώς τη βλέπω τώρα φωτογραφία σε άλμπουμ και παραδέχομαι πόσο ωραία είναι. Μα γιατί, αν κοιτάξει κάποιος και το πεζοδρόμιο που περνά μπροστά της θα το καταλάβει, δεν υπήρχε δυνατότητα να στρίψω το κεφάλι. Είναι ένα μέτρο πλάτος, ίσως και ογδόντα πόντους, κι όταν περπατάς πρέπει να συγκεντρώνεσαι στα βήματά σου, μη σου ξεφύγει κανένα και βρεθείς κάτω από τις ρόδες του τρόλεϊ που ανεβαίνει τον δρόμο ή σου πάρει κάνα χέρι ο βιαστικός μηχανόβιος.
Είχαν όντως οι κατασκευαστές υψηλή αισθητική ή έστω μεγάλα σχέδια για επιβλητική όψη, έδωσαν λεφτά, έφτιαξαν κάτι όμορφο, αλλά τι να το κάνεις όταν δεν μπορείς να σταθείς ένα δευτερόλεπτο μπροστά του να το κοιτάξεις και να το χαρείς; Για ποιον ήταν, αφού ο περαστικός δεν έπρεπε να χρησιμοποιεί τα πόδια του εκεί πέρα, δεν είχε χώρο να σταθεί -κι ακόμα δεν έχει;
Υπάρχουν στην πόλη αυτή ένα σωρό λεπτομέρειες ομορφιάς που τις προσπερνάμε χωρίς να τις προσέχουμε. Είναι σπουδαία η δουλειά των φωτογράφων, όμως πώς θα μπορούσαν τα μοντέλα τους, οι ίδιες αυτές οι γωνιές, οι λεπτομέρειες, να μπουν στον καθημερινό ορίζοντα των βλεμμάτων μας; Πώς θα μπορούσαμε να σηκώσουμε τα μάτια και να κοιτάξουμε δίπλα, πάνω, παραπέρα, όταν δεν υπάρχει πρόβλεψη για κάτι τέτοιο; Δεν έχει χώρο να σταθώ, σοκάκι να περάσω.
Ενα είδος τρομακτικής σεμνοτυφίας υποβόσκει στην έλλειψη του δημόσιου χώρου. Δεν είναι εδώ για χάζεμα και παρατήρηση, άντε, προχώρα γρήγορα να πας στο σπίτι, στη δουλειά σου, φωνάζουν τα στενότατα πεζοδρόμια. Η έλλειψη χώρου απαγορεύει και τον χρόνο που θα μπορούσες να διαθέσεις να κοιτάς ωραίες λεπτομέρειες, να απολαμβάνεις αυτά που δημιουργήθηκαν για απόλαυση. Κι ύστερα μου λέτε για πουριτανούς Βορειοευρωπαίους!
Κι έτσι η μοίρα των ωραιότατων κατασκευών σε οικόπεδα που δεν άφησαν γύρω τους περιθώρια να περνά ο άσχετος, ο γείτονας, ο τουρίστας, να κυκλοφορεί ο πολίτης σαν άνθρωπος, να χρησιμοποιεί τα μάτια του, ήταν προδιαγεγραμμένη. Κάποια στιγμή θα γίνονταν ασφυκτικά, θα εγκαταλείπονταν, θα ερχόταν η παρακμή. Υπήρχε από την αρχή μεγάλη αντίφαση ανάμεσα στο ιδιωτικό καμάρι και στο δημόσιο δικαίωμα. Κι ακόμα δεν την έχουμε καταλάβει και δεν την παραδεχόμαστε.
