Ποιήτρια, συγγραφέας και χορεύτρια. Ηθοποιός, σκηνοθέτρια και δασκάλα. Ανυπότακτη και αγωνίστρια. Γυναίκα που μόχθησε για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ρούφηξε τη ζωή ώς το μεδούλι. Που ύψωσε ανάστημα στον ρατσισμό και τις φυλετικές διακρίσεις. Προσωπική φίλη του Malcolm X και του Mάρτιν Λούθερ Κινγκ. Φωνή ελπίδας και σύμβολο ενός ολόκληρου έθνους. Πηγή έμπνευσης του Μπαράκ Ομπάμα. Η Μάγια Αγγέλου δεν ήταν μόνο μια εξαίρετη μορφή των αμερικανικών γραμμάτων, αλλά κι από τις προσωπικότητες εκείνες που αλλάζουν τη ροή των πραγμάτων στο πέρασμά τους.
Την Τρίτη, που ακύρωσε την εμφάνισή της σε μία ακόμα βράβευση, οι φήμες για την κατάσταση της υγείας της άρχισαν να θεριεύουν. Τελικά πέθανε χθες, στα 86 της χρόνια, στο σπίτι της στο Γιούνστον της Βόρειας Καρολίνας. Ο γιος της Γκάι Τζόνσον επιβεβαίωσε την είδηση τονίζοντας: «Πολέμησε για την ισότητα, την ανοχή και την ειρήνη. Στην οικογένειά της είμαστε ευγνώμονες για τον χρόνο που περάσαμε μαζί της. Γνωρίζουμε ότι πια είναι κάπου εκεί πάνω και μας κοιτά με αγάπη». Δήλωση έσπευσε να κάνει και ο Μπαράκ Ομπάμα χαρακτηρίζοντάς την «ένα από τα πιο λαμπερά φώτα της εποχής μας. Ηταν μια σπουδαία συγγραφέας, μια αληθινή φίλη, μια πραγματικά εκπληκτική γυναίκα».
Κι όμως, αυτή η σπάνια προσωπικότητα επέζησε μιας σειράς πρώιμων και οδυνηρών δοκιμασιών. Η Μαργκερίτ Αν Τζόνσον γεννήθηκε στις 4 Απριλίου του 1928 στον διχασμένο αμερικανικό Νότο (Σεν Λούις του Μιζούρι). Πάλεψε από μικρή με το φάντασμα της κατάθλιψης. Στα 8 της ο φίλος της μητέρας της τη βίασε κι όταν το είπε στον αδερφό της το υπόλοιπο σόι σκότωσε τον δράστη. Αυτή η σκληρή πραγματικότητα τη βύθισε στη σιωπή για μια πενταετία. Γέννησε το πρώτο της παιδί στην εφηβεία ενώ αγωνιζόταν να τελειώσει το σχολείο. Για έναν χρόνο έκανε την πόρνη. «Στη ζωή συναντιόμαστε συχνά με την ήττα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ηττηθούμε», έλεγε.
Σύμφωνα με φήμες, είχε παντρευτεί πολλές φορές. Είχε παραδεχτεί μόνο δύο. Ο πρώτος ήταν με τον Ελληνα πρώην ναυτικό κι επίδοξο μουσικό, Αναστάσιο (Τος) Αγγέλου, παρ’ όλο που οι διαφυλετικές σχέσεις ήταν απαγορευμένες και η μητέρα της αποδοκίμαζε την επιλογή της. Ο γάμος κράτησε λίγο (1951-1954), αλλά εκείνη διατήρησε το ελληνικό επώνυμο για καλλιτεχνικούς λόγους. Χωρίζοντας βιοπορίστηκε ως χορεύτρια, σερβιτόρα και μαγείρισσα, περιόδευσε στην Ευρώπη συμμετέχοντας στην όπερα «Porgy and Bess» και το 1957 ηχογράφησε το πρώτο της άλμπουμ «Miss Calypso».
Οι περισσότεροι τη γνωρίζουν από τα επτά αυτοβιογραφικά βιβλία στα οποία περιγράφει την ασύλληπτη ζωή της. Ξεκίνησε το 1969 με το «I Know Why the Caged Bird Sings» (για τα πρώτα 17 χρόνια της) και το «Gather Together in My Name» (1974) για τα έτη 1944-1948. Τελευταίο στη σειρά ήταν το «Mom & Me & Mom» (2013), λίγο πριν από τα 85α γενέθλιά της, στο οποίο για πρώτη φορά αναφέρεται στη σχέση με τη μητέρα της, Βίβιαν Μπάξτερ.
Η Μ. Αγγέλου κυκλοφόρησε ποιητικές συλλογές (οι στίχοι της έγιναν σύνθημα των Αφροαμερικανών) ακόμα και βιβλία μαγειρικής τα οποία υπερασπιζόταν με το γνωστό της χιούμορ. «Συνήθως περιγράφω τον εαυτό μου ως μαγείρισσα, οδηγό και συγγραφέα. Τώρα όμως στα 81, που δεν οδηγώ, μπορώ τουλάχιστον να γράφω και να μαγειρεύω». Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία της «Τα δυνατά πουλιά της επαγγελίας» και «Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί» (Εκδόσεις Πατάκη).
Το 1993, κατά την πρώτη ορκωμοσία του Μπιλ Κλίντον, απήγγειλε το ποίημά της «On the Pulse of the Morning», με το οποίο υμνούσε τη διαφορετικότητα και καλούσε την Αμερική να εγκαταλείψει τον κυνισμό προκειμένου να οδηγηθεί στη νέα εποχή. Αλλωστε η συγχώρεση ήταν πάντα για εκείνη ζητούμενο. «Οταν το μυαλό συναντά την καρδιά, θα είστε σε θέση να συγχωρήσετε». Τιμήθηκε με περισσότερα από 50 βραβεία, ενώ ο Μπαράκ Ομπάμα τής απένειμε το 2011 το Presidential Medal of Freedom, ύψιστη τιμή για τους Αμερικανούς. Την περασμένη Παρασκευή, στις 23 του μηνός, έγραψε το τελευταίο της τουίτ: «Ακούστε τον εαυτό σας. Ισως κάπου σε αυτή την ησυχία μπορέσετε να αναγνωρίσετε τη φωνή του Θεού».
*«Αν και οι μέρες της τελείωσαν, μας παρηγορεί ότι το τραγούδι της θα συνεχίσει να “πετάει ψηλά στον ουρανό” και δοξάζουμε την αυγή που η Μάγια Αγγέλου βοήθησε να ’ρθει», δήλωσε ο Ομπάμα. Και θύμισε ότι η μητέρα του ονόμασε την αδελφή του Μάγια για να τιμήσει την ποιήτρια
Μ. Κουστένη
