Της Κορίνας Βασιλοπούλου
«Σήμερα μια νεότερη γενιά αξίζει να έρθει στο προσκήνιο, με νέα ενέργεια, πρόθυμη να αντιμετωπίσει με αποφασιστικότητα τις αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις που απαιτεί η τρέχουσα κατάσταση». Θα μπορούσε έως και να συγκινηθεί κανείς με την επιστολή παραίτησης του βασιλιά Χουάν Κάρλος ύστερα από 39 χρόνια στον ισπανικό θρόνο. Αν τουλάχιστον θεωρεί τον Χουάν Κάρλος δε Μπορμπόν ως «τον δημοκρατικότερο βασιλιά που πέρασε ποτέ», «εγγυητή της ομαλής μεταπολίτευσης», «στυλοβάτη της Ισπανικής Δημοκρατίας» και άλλα αποθεωτικά.
Ομως, ο Χουάν Κάρλος δεν είναι σαν όλους τους άλλους βασιλιάδες. Δεν διαδέχθηκε στον θρόνο τον πατέρα του, ως είθισται, αλλά έναν δικτάτορα που τον εκπαίδευσε για να συνεχίσει το οικοδόμημά του. Η Ισπανία, ύστερα από 36 χρόνια χούντας (συν τα τρία χρόνια που κράτησε ο εμφύλιος από το 1936 ώς το 1939), σύρθηκε σε μια μεταπολίτευση «ομαλή» μεν, χωρίς όμως οι πολίτες της να ερωτηθούν ποτέ για τη φύση του πολιτεύματος που επιθυμούσαν. Σε μια μεταπολίτευση κομμένη και ραμμένη στα μέτρα των νικητών, που επέβαλε την αμνηστία για τους θύτες και τη λήθη για τα θύματα.
Ο Χουάν Κάρλος δε Μπορμπόν ι Μπορμπόν ντος Σισίλιας γεννήθηκε το 1938 στη Ρώμη, στην εξορία. Ο πατέρας του, ο πρίγκιπας Χουάν δε Μπορμπόν, είχε διωχθεί από την Ισπανία μαζί με όλη τη βασιλική οικογένεια στο σύντομο διάστημα της Ισπανικής Δημοκρατίας. Στη συνέχεια, ο Φράνκο, ο οποίος δεν ήθελε άλλο βασιλιά πάνω από το κεφάλι του, του απαγόρευσε την είσοδο στη χώρα. Στον πρωτότοκο γιο του όμως φέρθηκε εντελώς διαφορετικά. Ο δικτάτορας, ο οποίος ονειρευόταν ότι η χούντα που έστησε θα ζούσε εσαεί, είχε αποκτήσει κόρη και όχι γιο και αναζητούσε διάδοχο. Τον βρήκε στο πρόσωπο του εξόριστου πρίγκιπα ο οποίος, ύστερα από ένα αρκετά θολό «ντιλ» ανάμεσα στον πατέρα του και τον Φράνκο, πήγε στην Ισπανία για να σπουδάσει στη στρατιωτική ακαδημία και να μαθητεύσει στο πλευρό του δικτάτορα.
Ακολούθησε ένας «καλός γάμος» με την τότε πριγκίπισσα Σοφία, ο οποίος ξετίναξε κυριολεκτικά τα ταμεία του ελληνικού κράτους, το οποίο διέθεσε το ιλιγγιώδες για εκείνη την εποχή ποσό των 9 εκατομμυρίων δραχμών για «προίκα». Λεπτομέρειες. Οι βιογράφοι, ή καλύτερα οι αγιογράφοι, του Χουάν Κάρλος θα φρόντιζαν πάντα να κρύψουν ή να απαλύνουν ό,τι χαλούσε το εξιδανικευμένο πορτρέτο του μονάρχη. Το γεγονός ότι ο μελλοντικός βασιλιάς πυροβόλησε και σκότωσε τον νεότερο αδελφό του, τον Αλφόνσο, το 1956 στην Πορτογαλία, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, παρουσιάστηκε από την επίσημη εκδοχή ως «δυστύχημα». Χρόνια αργότερα, θα προσπαθούσαν να ξεχάσουν ότι ο Χουάν Κάρλος ορκίστηκε διάδοχος του ισπανικού θρόνου το 1969 δηλώνοντας πίστη στις αρχές του «εθνικού κινήματος», δηλαδή του ιδεολογήματος του Φράνκο.
Μετά την ορκωμοσία του ως βασιλιά στις 22 Νοεμβρίου του 1975, αμέσως μετά τον θάνατο του δικτάτορα, εργάστηκε, είναι αλήθεια, για μια ομαλή αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών, έστω κι αν αυτή η μεταπολίτευση ήταν ελλιπής. Την τιμητική του όμως την είχε με την απόπειρα πραξικοπήματος από τον στρατηγό Αντόνιο Τεχέρο τον Φεβρουάριο του 1981, όταν βγήκε να καταγγείλει με τηλεοπτικό διάγγελμα τους επίδοξους πραξικοπηματίες και να υπερασπιστεί το δημοκρατικό πολίτευμα. Εκτοτε, η δημοτικότητά του εκτοξεύτηκε στα ύψη. «Διδάχθηκε πολλά από το πάθημα του κουνιάδου του», έλεγαν διάφοροι Ισπανοί σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις.
Αν και κάποιες μεταγενέστερες μαρτυρίες αμφισβητούν τη «σθεναρή» στάση του βασιλιά εκείνο το βράδυ του πραξικοπήματος. Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του πρώην γραμματέα του Οίκου του Βασιλιά, Σαμπίνο Φερνάντεθ Κάμπο, ο Χουάν Κάρλος γνώριζε εκ των προτέρων ότι προετοιμαζόταν πραξικόπημα και άνοιξε σαμπάνιες όταν ο Τεχέρο και οι άντρες του μπήκαν στη Βουλή. Αυτή η αφήγηση δένει αρκετά και με τη μαρτυρία ενός πρώην Γερμανού διπλωμάτη, την οποία δημοσίευσε πριν από δύο χρόνια το περιοδικό «Der Spiegel». Σύμφωνα με αποχαρακτηρισμένο έγγραφο του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών, σε κατ’ ιδίαν συνομιλία που είχε ο Χουάν Κάρλος με τον τότε πρέσβη στην Ισπανία, Λόταρ Λαν, «ο βασιλιάς δεν εξέφρασε αγανάκτηση ούτε αποτροπιασμό απέναντι στους πραξικοπηματίες. Αντίθετα, έδειξε κατανόηση, αν όχι συμπάθεια».
Σκάνδαλα
Και αν όλα αυτά φαντάζουν μακρινά, δεν είναι καθόλου μακρινά τα οικονομικά σκάνδαλα στα οποία εμπλέκονται η κόρη του Κριστίνα και ο άντρας της Ινιάκι Ουρντανγκαρίν, oύτε η κατακραυγή που προκάλεσε το ταξίδι του για σαφάρι στην Αφρική εν μέσω της χειρότερης οικονομικής κρίσης στην Ισπανία και η φωτογράφισή του δίπλα σε έναν νεκρό ελέφαντα.
H «αγία» βασιλική οικογένεια της Ισπανίας φθίνει μαζί με τη μεταπολίτευση και το δικομματικό σύστημα. Μόνο ο ένας στους δύο Ισπανούς έχει θετική γνώμη για τη μοναρχία, ενώ σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Μελετών (CIS) ο βαθμός που της βάζουν έχει κατρακυλήσει από το 7,46 (με άριστα το 10) που ήταν το 1994 στο 3,72 το 2014. O διάδοχος Φελίπε θα παραλάβει μεν τον θρόνο, αλλά σε πολύ πιο εχθρικό κλίμα. Από τη μια μεριά ενισχύονται οι φυγόκεντρες τάσεις στην Καταλονία, ενώ από την άλλη ολοένα και περισσότεροι Ισπανοί ζητούν να καθοριστεί με δημοψήφισμα η μορφή του πολιτεύματος. Χθες, χιλιάδες κόσμος βγήκε στους δρόμους σε πολλές πόλεις της χώρας για να διαμαρτυρηθεί κατά της αυτόματης διαδοχής στον θρόνο και να διεκδικήσει την «3η Ισπανική Δημοκρατία».
