Ετσι είναι ο χώρος του βιβλίου. Συνδέεσαι προσωπικά με τους ανθρώπους του, όπως συνδέεσαι και με τους ήρωες του αγαπημένου σου βιβλίου. Οι ζωές τους, η ζωή σου, οι σελίδες των βιβλίων που γράφουν, που εκδίδουν, όλα γίνονται ένα. Xθες, στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, στην κηδεία της Μάνιας Καραϊτίδη, της σπουδαίας αυτής γυναίκας των εκδόσεων «Εστία», ήταν όλοι εκεί. Αναγνώστες, συγγραφείς, εκδότες, πανεπιστημιακοί, βιβλιοπώλες, κριτικοί λογοτεχνίας, δημοσιογράφοι… Οι λέξεις αρκούσαν για να τους συνδέσουν. Οι λέξεις και η ιστορία ενός από τους παλαιότερους εκδοτικούς οίκους, της «Εστίας». Και φυσικά, η βαθιά συγκίνηση απέναντι στο φευγιό της κυρίας Μάνιας, όπως την ήξεραν όλοι τους, κι ας μην είναι σωστό να γράφουμε τη λέξη «κυρία» για εκλιπόντες.

Σχεδόν όλοι κρατούσαν ένα λευκό λουλούδι στο χέρι, όλοι ήταν ειλικρινά θλιμμένοι, ο καθένας με τις αναμνήσεις του, τις προσωπικές του μνήμες, τα όσα ήξερε ή είχε ακούσει. Εξάλλου, το κύρος και η αποδοχή που είχε κερδίσει όλα αυτά τα χρόνια η Μάνια Καραϊτίδη ήταν αδιαμφισβήτητα. Τα παιδιά της, τη συνέχειά της, την Εύα και τον Γιάννη, όλοι τα αγκάλιασαν. Μαζί και τα εγγόνια της, τον Λεωνίδα και τη Μαρία.

Οι επικήδειοι ήταν σύντομοι και ουσιαστικοί. Μίλησε η στενή της φίλη και συγγραφέας Ελένη Λαδιά («Συνδύασε την παιδικότητα με τον στοχασμό», είπε) και ο πατέρας Γεννάδιος («Ηθελε να κόβουμε δρόμο και να προχωράμε. Ηξερε να συγχωρεί», ανέφερε).

Κάποιοι έλειπαν (επισημάνθηκε η απουσία του Πέτρου Τατσόπουλου, που ξεκίνησε ως συγγραφέας από την «Εστία»), κάποιοι έστειλαν στεφάνια – από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Πολιτισμού έως εκδότες (Ικαρος, Ψυχογιός, Πατάκης, Δαρδανός) και παλιούς συμμαθητές της («Στη Μάνια, τη διακεκριμένη Αρσακειάδα», έγραφε ένα από αυτά).

Ετσι είναι ο χώρος του βιβλίου. Μας φέρνει όλους κοντά, μα σε χαρά, μα σε λύπη.

Νόρα Ράλλη