Της Ρέας Γρηγορίου *
Η Ρένη Πιττακή στο «Ο ουρανός κατακόκκινος»
«Είμαι 47 ετών. Ανύπαντρος. Κερδίζω αρκετά, τουλάχιστον τόσα όσα μου χρειάζονται. Ζω με τις δύο αδερφές μου που είναι μεγαλύτερες από μένα. Η μία δεν παντρεύτηκε, η άλλη έχασε τον άντρα της. Του συνέβη ένα ατύχημα στην Κατοχή, καταλαβαίνετε… Μένουμε σ’ ένα εξοχικό σπιτάκι… Είναι καλά εκεί… ήσυχα… Εχουμε έναν όμορφο κήπο που τον καλλιεργώ εγώ. Καλλιεργώ πανσέδες, ήλιους και άλλα είδη, εκατόφυλλα, κρόκινα, αγριοτριαντάφυλλα. Το πρωί ξυπνάω πάντα μία ώρα νωρίτερα από τις αδερφές μου. Κατεβαίνω στον κήπο, κάθομαι στην πολυθρόνα μου, πίνω καφέ και καπνίζω το μοναδικό τσιγάρο της ημέρας. Αυτό είναι κάτι πολύ σπουδαίο για μένα. Εκείνες τις στιγμές, ναι, νομίζω πως είμαι ευτυχισμένος».
Ο δραματικός μονόλογος του ανώνυμου φωτογράφου της «Πόλης» ερμηνεύτηκε έξοχα από τον Γ. Συμεωνίδη στην παράσταση της θεατρικής ομάδας «Χρώμα» στην Πειραιώς 260 και συμπυκνώνει με απλότητα τη συναισθηματική πληρότητα που αναζητούν τα δραματικά πρόσωπα της Λ. Αναγνωστάκη. Ο ήρεμος και φοβισμένος φωτογράφος, το αθώο θύμα που καλλιεργεί τριαντάφυλλα και ονειρεύεται την ευτυχία διατυπώνει με απλότητα τον ορισμό της καθώς αντιπαρατίθεται στο ζευγάρι Κίμωνα – Ελισάβετ, δύο πρόσωπα που δεν μπορούν και ίσως δεν πρέπει να ευτυχήσουν.
Η Λούλα Αναγνωστάκη ξαφνιάζει τον σύγχρονο θεατή, ταράζει την αστική ηρεμία του και επανατοποθετεί όλους τους όρους του αυτοπροσδιορισμού του. Μισό αιώνα μετά το ανέβασμα της τριλογίας «Η πόλη» από τον Κάρ. Κουν, η συγγραφέας αποδεικνύει καθαρά ότι η δραματουργία της δεν περιορίζεται στο πλαίσιο της ρεαλιστικής ηθογραφίας ή της νατουραλιστικής αναπαράστασης της νεοελληνικής πραγματικότητας, αλλά δημιούργησε τη δική της φυσιογνωμία και αντικατόπτρισε πλευρές από τις εκδηλώσεις του νεοελληνικού ήθους με έναν ιδιότυπο τρόπο. Σε μια δραματική ανάπτυξη που δεν θυμίζει σε τίποτα κάποια γνωστή στο νεοελληνικό θέατρο συνθετική δομή, οργανώνεται ένας διάλογος ανάμεσα σε δύο βιωμένους χρόνους (παρελθόν – παρόν) και δύο βιωμένους χώρους (μέσα – έξω) είτε κυριολεκτικούς είτε μεταφορικούς.
Η Αναγνωστάκη δεν μπορεί να μελετηθεί βάσει στερεοτύπων μιας συγκεκριμένης θεατρικής φόρμας. Τα πρόσωπά της, μετέωρα σε ένα κλίμα μετεμφυλιακό, πληρώνουν τους υπαρξιακούς λογαριασμούς του παρελθόντος σε ένα εικαστικό τοπίο αρκετά φοβογόνο και παραισθητικό. Και αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον σημείο: πως πετυχαίνει την καθολικότητα και τη διαχρονικότητα, πως αποφεύγει την άμεση αναφορά σε πολιτικά θέματα, αν και το πολιτικό στοιχείο λανθάνει στον προβληματισμό της, στον βαθμό που τοποθετεί τα δραματικά πρόσωπα στην πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα της μεταπολεμικής περιόδου.
Στην «Πόλη» οι ήρωες μετακινούνται διαρκώς και αυτή η προσωρινή τους διαμονή σε απροσδιόριστα οικιστικά πλαίσια καταλήγει σε παιχνίδι, ένα παιχνίδι με φόντο την πόλη, όπου οι παίκτες δεν νικούν ποτέ και η εναλλαγή ήττας – νίκης δεν οδηγεί σε μια υπέρβαση του εαυτού τους αλλά μόνο σε έναν αυτοκαταστροφικό αγώνα εξόντωσης του ίδιου τους του εαυτού.
Η Πόλη των χαμένων ονείρων, των απωλειών και της απουσίας, η στοιχειωμένη πόλη του μετεμφυλιακού εφιάλτη και της ματαίωσης, η αδιέξοδη πόλη της μοναξιάς και της αποκοπής των νημάτων που μας συνδέουν με τους άλλους. Η χαμένη πόλη των παραδοσιακών αυλών και των χαμηλών σπιτιών, η πόλη των «νεκρών» προσώπων που εκπνέουν αέρα σαν τους ήρωες του Ιονέσκο, που μιλούν για να μην πουν τίποτε… Πόσο μας αφορά αυτή η πόλη σήμερα με τους κατοίκους και τα φαντάσματα που τους κυνηγούν; Η Πόλη σήμερα: ένα άχαρο οικιστικό μοντέλο ζωής όπου οι ήρωες απλώς αναπνέουν καθώς προσπαθούν να συλλάβουν το ανύπαρκτο νόημα στην πολιτική και κοινωνική ζωή γύρω τους.
Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, «Τριλογία της πόλης»
Το θεατρικό κοινό της Θεσσαλονίκης θα έχει την ευκαιρία να δει τη Ρένη Πιττακή στην ερμηνεία του μονολόγου «Ο ουρανός κατακόκκινος» στον ιστορικό χώρο των πρώην φυλακών του Επταπυργίου. Η κριτική εκθείασε το έργο και την ερμηνεία της Β. Ζαβιτσιάνου το 1998 στην παράσταση του Εθνικού Θεάτρου και τόνισε τον πικρό, ειρωνικό και σαρκαστικό τόνο της Αναγνωστάκη απέναντι στο νεοαστικό ήθος του νεοπλουτισμού και της ματαιοδοξίας. Στο μεταίχμιο των δύο αιώνων η Σοφία Αποστόλου, αλκοολική και απολυμένη καθηγήτρια γαλλικών, αισθάνεται ξένη και «διαφορετική», μετέωρη σε έναν κόσμο απρόσωπο και δραματικά ανοίκειο. Ατενίζει τον κατακόκκινο ουρανό πάνω από τον Κορυδαλλό όπου βρίσκεται έγκλειστος ο γιος της και μονολογεί.
«Δεν θέλω να είμαι μέσος όρος! Τίποτα απ’ ό,τι έχουν αυτοί δεν με συγκινεί. Νεκροί είναι όλοι. Πεθαμένοι. Αυτό είναι. Με τους άντρες τους. Με τις γυναίκες τους. Με τα παιδιά τους στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και τις ηλίθιες εκδρομές τους τα Σαββατοκύριακα. Με τ’ αστραφτερά τους μπάνια και τις πολυτελείς κουζίνες τους. Εγώ νιώθω πως ξεχωρίζω. Ξεχωρίζω. Πηγαίνω δυο φορές στη φυλακή και βλέπω τον άσχημο και ηλίθιο γιο μου. Παρέα με τους Αλβανούς και τους πρεζάκηδες».
Info: Πρώην φυλακές Επταπυργίου, Θεσσαλονίκη. «Ο ουρανός κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη, σε σκηνοθεσία Λεωνίδα Προυσαλίδη, με τη Ρένη Πιττακή στις 5, 6 και 7 Ιουλίου.
* Θεατρολόγος
