Της Ντίνας Δασκαλοπούλου
Μια από τις πιο ακριβοπληρωμένες δουλειές στις μεγάλες εφημερίδες της Εσπερίας είναι οι νεκρολογίες. Συγκεντρώνεις στοιχεία για διάσημους μελλοθανάτους κι όταν αποδημήσουν από τον μάταιο τούτο κόσμο, τους γράφεις το ύστατο χαίρε. Με αυτήν τη δουλειά μοιάζει όλο και περισσότερο το να είσαι ρεπόρτερ στη δική μας χώρα: παρακολουθείς την πορεία της μεγαλύτερης αγροτικής βιομηχανίας, καταγράφεις πώς στήνεται το σκηνικό του προαναγγελθέντος θανάτου της και γράφεις τον επικήδειο μόλις η κυβέρνηση αποφασίσει να τη θυσιάσει.
Η εκτέλεση της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης ανακοινώθηκε επίσημα την Τρίτη: δυο εργοστάσια ακόμα –στις Σέρρες και την Ορεστιάδα– «αναστέλλουν τη λειτουργία τους».
Τι σημαίνει η μικρή αυτή φρασούλα; Οτι ακόμα 106 συμπολίτες μας οδεύουν σταδιακά στην ανεργία (αφού θα απασχολούνται μέχρι να ολοκληρώσουν την επεξεργασία της φετινής παραγωγής). Κι ότι μερικές εκατοντάδες αγρότες που παράγουν τεύτλα θα μείνουν χωρίς δουλειά: για να καταλάβετε το μέγεθος, στην Ορεστιάδα οι τευτλοπαραγωγοί σπέρνουν 18.000 στρέμματα, όταν τα αντίστοιχα νούμερα προ 5ετίας ήταν 60.000.
Ο πρωτογενής τομέας
Στις Σέρρες σπέρνουν 13.000 στρέμματα (προ 5ετίας 55.000). Στο Πλατύ Ημαθίας –το μοναδικό από τα 5 εργοστάσια της πάλαι ποτέ κραταιάς βιομηχανίας που παραμένει ανοιχτό– εργάζονται 106 άτομα και οι τευτλοπαραγωγοί σπέρνουν πάνω από 50.000 στρέμματα (προ 5ετίας ξεπερνούσαν τις 120.000).
Αλλά τι μας νοιάζει εμάς ο πρωτογενής τομέας; Ο πρωθυπουργός λέει ότι ο μόνος του στόχος είναι να σωθεί η πατρίδα. Απλώς τα όρια της δικής του πατρίδας είναι λίγο ασαφή για τις τοπικές κοινωνίες της Βόρειας Ελλάδας (αυτής που χαιρετίζει ως εθνικά ευαίσθητη ο ίδιος ο κύριος Σαμαράς). Αυτή η ακριτική Ελλάδα εδώ και καιρό βομβαρδίζει με επιστολές τον πρωθυπουργό και βγαίνει στους δρόμους.
Κι ακόμα δεν μπορεί να καταλάβει πώς η πατρίδα σώζεται όταν κλείνουν εργοστάσια μιας βιομηχανίας που ουδέποτε επιβάρυνε τον κρατικό προϋπολογισμό ούτε κατά ένα ευρώ και λειτουργούσε ως ο μοναδικός ίσως μοχλός ανάπτυξης για την περιοχή.
Στην Ορεστιάδα, από το 1975 μέχρι και σήμερα, το εργοστάσιο ζάχαρης άφηνε περίπου 40 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση. Και στις Σέρρες από το 1963 μέχρι και σήμερα περίπου 30 εκατ. ευρώ τον χρόνο.
Χιλιάδες άνθρωποι ζουν από τον κύκλο εργασιών της ζάχαρης: αγρότες που φυτεύουν τεύτλα, άλλοι που τα βγάζουν με μηχανήματα από τα χωράφια, μεταφορείς, μηχανικοί, συντηρητές μηχανημάτων, οι εργάτες των εργοστασίων. Αλλά ας παραβλέψουμε κι όλους αυτούς που θα μπουν στη μακριά λίστα των ανέργων. Ας παραβλέψουμε όλους τους τοπικούς φορείς, τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, τους ανεξάρτητους βουλευτές, τον περιφερειάρχη της Κεντρικής Μακεδονίας που εξαπολύουν μύδρους εναντίον της κυβερνητικής απόφασης. Τι σημαίνει για ένα κράτος να παραιτείται από ένα στρατηγικό προϊόν;
Η ζάχαρη, όπως και τα σιτηρά, είναι αποφασιστικής σημασίας για το καλάθι της νοικοκυράς και την αύξηση του πληθωρισμού. Στα κράτη όπου υπάρχει παραγωγή ζάχαρης από δημόσιο φορέα, η τιμή της καθορίζεται από τα υπουργεία Οικονομικών για να μην επηρεαστούν οι τιμές σε ένα τεράστιο εύρος αγαθών της βιομηχανίας τροφίμων.
Ολα τα κράτη του κόσμου φροντίζουν να έχουν στις αποθήκες τους ζάχαρη –είτε ως ενεργειακό απόθεμα σε διάρκεια πολέμου είτε για να αντιμετωπίσουν τα κερδοσκοπικά παιχνίδια ή τις κρίσεις λόγω φυσικών καταστροφών που ανεβάζουν τις τιμές. Το να έχεις παραγωγή ζάχαρης και δημόσια ζαχαρουργεία σού δίνει τη δυνατότητα να παράγεις από μελάσα, ζωοτροφές κι οινόπνευμα, μέχρι βιοκαύσιμα.
Οι ευρωπαϊκές ντιρεκτίβες
Η ελληνική ζάχαρη κατάφερνε να αντεπεξέρχεται στον ανταγωνισμό της ελεύθερης αγοράς ώς τη χρονιά που κλήθηκε να εφαρμόσει τις ευρωπαϊκές ντιρεκτίβες. Το 2006 είναι το έτος καμπή: η Ε.Ε. αναθεώρησε την Κοινή Αγροτική Πολιτική της. Μέχρι τότε ήταν μια υγιής επιχείρηση, με σύγχρονες εργοστασιακές εγκαταστάσεις, μηδενικά χρέη και κέρδη που το 2005 έφτασαν τα 10 εκατ. ευρώ. Ενα χρόνο μετά, με αντάλλαγμα 87 εκατ. ευρώ από το κοινοτικό ταμείο, η Ελλάδα έκλεισε τα δύο από τα πέντε εργοστάσιά της: της Λάρισας (είχε πρωτολειτουργήσει το 1961) και της Ξάνθης (είχε ανοίξει τις πύλες του το 1972). «Τότε αποφασίστηκε ότι η τευτλοπαραγωγή θα περιοριστεί σε μια στενή λωρίδα μεταξύ Λονδίνου και Πράγας. Τότε αποφασίστηκε ότι ο ευρωπαϊκός νότος θα χαθεί», μας έλεγε ήδη από το 2011 ο δρ Πασχάλης Χριστοδούλου, χημικός μηχανικός, με πάνω από 100 δημοσιεύσεις σε έγκριτες επιστημονικές επιθεωρήσεις για τη ζάχαρη. «Η Ε.Ε. αποφάσισε να εφαρμόσει την πολιτική everything but arms, να εξάγει δηλαδή σε τρίτες χώρες τα πάντα εκτός από όπλα, με αντάλλαγμα την εισαγωγή ζάχαρης από αυτές».
«Τώρα πια ο ανταγωνισμός είναι καταστρεπτικός, μας έχουν πάρει όλη την αγορά οι ξένοι που διακινούν τη ζάχαρη στην Ελλάδα πολύ πιο κάτω από ό,τι την πουλάνε στις χώρες τους», μας λέει ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εργαζομένων, Χριστόδουλος Βαρκάκης. Επομένως, καλώς κάνει η κυβέρνηση και κλείνει τα προβληματικά εργοστάσια;
Κάθε ζαχαροβιομηχανία από τη φύση της, διεθνώς, παρουσιάζει διακυμάνσεις στους ισολογισμούς της: κακές καιρικές συνθήκες, μεταπτώσεις στη διεθνή τιμή της ζάχαρης, σοβαρές μεταβολές συντελεστών κόστους (βλ. οικονομικές κρίσεις) κ.ά. Η ΕΒΖ έχει να επιδείξει συνολικά θετικό οικονομικό αποτέλεσμα, μολονότι μερικές χρονιές καταλήγουν σε αρνητικό πρόσημο. «Από το 2018 παύει η υποχρέωση της χώρας για πλαφόν στην παραγωγή ζάχαρης», μας λέει ο ο Βαρκάκης. «Αυτό σημαίνει πως η παραγωγή απελευθερώνεται κι η ΕΒΖ θα μπορέσει να την αυξήσει. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να επενδύσει σ’ αυτόν τον στρατηγικό τομέα. Αντ’ αυτού, επιδιώκει να κλείσει την ελληνική βιομηχανία ώστε να ωφεληθούν οι ξένοι παίκτες –Γάλλοι και Γερμανοί–που έχουν τη μεγαλύτερη παραγωγή της Ευρώπης».
Κερδοφόρο… βαρίδι
«Το σενάριο που εντέχνως εξυφαίνεται επιδιώκει να παρουσιάσει την ΕΒΖ ως ένα μεγάλο οικονομικό βαρίδι που παράγει μόνο ζημίες και υπέρογκα χρέη και τα τεύτλα ως μία καλλιέργεια με χαμηλές αποδόσεις που οριστικά φθίνει από τον χάρτη της Ευρώπης», εξηγεί η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Λίτσα Αμανατίδου. «Βάσεισεναρίου, όποιος αγοράσει τη ζάχαρη μάς κάνει “μεγάλη χάρη” και κανονικά θα έπρεπε να τον πληρώσουμε όχι να μας πληρώσει. Σήμερα η ΕΒΖ γίνεται αντικείμενο διαμάχης μεταξύ διεθνών και εγχώριων επενδυτών, συμφερόντων χρηματοπιστωτικών και real estate, πολιτικών και επιχειρηματικών κύκλων».
Θα είναι η κυβερνητική απόφαση το τελευταίο επεισόδιο στη σάγκα της ελληνικής ζάχαρης; Οι εργαζόμενοι, οι αγρότες, οι κάτοικοι της Βόρειας Ελλάδας, η αντιπολίτευση διεκδικούν να γράψουν εκείνοι τον επίλογο της ιστορίας. Και προγραμματίζουν άμεσα σειρά από κινήσεις ώστε να κερδίσουν.
