Του Γιώργου Τσιάρα

Κάπου ανάμεσα στα συντρίμμια του Μπόιγκ, που καταρρίφθηκε χθες άγνωστο από ποιους, κρύβονται και τα συντρίμμια της ελπίδας για μείωση της έντασης στη ρωσο-ουκρανική μεθόριο
REUTERS/Maxim Zmeyev

Παγκόσμιο σοκ προκαλεί η χθεσινή κατάρριψη ενός μαλαισιανού Μπόινγκ 777 με 295 επιβάτες και πλήρωμα πάνω από την εξεγερμένη ανατολική Ουκρανία, λίγες ώρες μετά την κατάρριψη ακόμη δύο ουκρανικών στρατιωτικών αεροσκαφών (ενός μαχητικού Su-25 και ενός μεταγωγικού An-26) από τους αυτονομιστές. Κίεβο και Κρεμλίνο αλληλοκατηγορούνται για τη νέα εκατόμβη αθώων, που για την ώρα παραμένει «ορφανή»: το μόνο βέβαιο είναι ότι η τραγωδία αναβαθμίζει αναπόδραστα τον ουκρανικό «μίνι εμφύλιο» στη χειρότερη ρωσο-αμερικανική κρίση της μεταψυχροπολεμικής εποχής, με ανεξέλεγκτες συνέπειες για την περιφερειακή και παγκόσμια γεωπολιτική ισορροπία δυνάμεων.

Κατασκοπευτικό μυθιστόρημα

Τα πρώτα στοιχεία για την καταστροφή μοιάζουν βγαλμένα από κατασκοπευτικό μυθιστόρημα: το μοιραίο αεροσκάφος εκτελούσε πτήση από το Αμστερνταμ για την Κουάλα Λουμπούρ, γεμάτο, όπως φαίνεται, με δυτικούς τουρίστες, και τη στιγμή που χάθηκε από τα ραντάρ πετούσε πάνω από τα ρωσο-ουκρανικά σύνορα σε ύψος 33.000 ποδών ή 11 χιλιομέτρων – πολύ ψηλότερα από το «ταβάνι» των μικρών, φορητών αντιαεροπορικών ρουκετών που αποδεδειγμένα διαθέτουν οι ρωσόφωνοι αντάρτες. Η κατάρριψή του σημειώθηκε μόλις πέντε λεπτά πριν εισέλθει στον ρωσικό εναέριο χώρο.

Κανείς δεν ξέρει ακόμη ποιος -και με τι όπλο- το έριξε: σίγουρα πάντως δεν έπεσε, αλλά εξερράγη στον αέρα, αφού τα συντρίμμια και οι εκατοντάδες σοροί των επιβαινόντων διασκορπίστηκαν σε μια περιοχή διαμέτρου 15 χιλιομέτρων. Επίσης το γεγονός ότι αρκετά από τα πτώματα των επιβατών ήταν αρτιμελή και ότι σε κάποια από τα πρώτα βίντεο και φωτογραφίες αυτοπτών μαρτύρων φαίνονται διασώστες να μαζεύουν άθικτα διαβατήρια και ταξιδιωτικά βιβλιαράκια, δείχνει ότι το αεροσκάφος χτυπήθηκε πιθανότατα από πύραυλο και δεν ανατινάχθηκε από κάποια βόμβα στο εσωτερικό του.

Τα συντρίμμια σκορπίστηκαν κοντά στο χωριό Γκράμποβο, σε σχετικά μικρή απόσταση από την πολιορκημένη πολιτεία του Ντονέτσκ. Ανταποκριτής του πρακτορείου Reuters, που έσπευσε αμέσως στην περιοχή, αντίκρισε δεκάδες πτώματα στο έδαφος, ενώ διασώστες που βρέθηκαν στο σημείο περισυνέλεξαν τουλάχιστον 100 σορούς. Ενας αυτόπτης, που την ώρα του κακού δούλευε στο χωράφι του, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Ημουν πάνω στο τρακτέρ μου όταν άκουσα τον ήχο αεροπλάνου και στη συνέχεια μια έκρηξη και μικρότερα “μπαμ” σαν πυροβολισμούς. Στη συνέχεια είδα το αεροπλάνο να πέφτει στο έδαφος και να κόβεται στα δύο. Υψώθηκε πυκνός μαύρος καπνός» είπε αυτόπτης μάρτυρας στο πρακτορείο Reuters.

Το Γκράμποβο ανήκει στην περιφέρεια του Ντονέτσκ, απέχει περίπου 40 χιλιόμετρα από τα ρωσικά σύνορα και ελέγχεται από τους φιλορώσους αυτονομιστές, αν και τις τελευταίες ημέρες σημειώνονται στην ευρύτερη περιοχή σφοδρές συγκρούσεις με τις ουκρανικές δυνάμεις, που -υποστηριζόμενες από βαρύ πυροβολικό, τεθωρακισμένα και βομβαρδιστικά αεροσκάφη- σφίγγουν συνεχώς τον κλοιό.

Εκπρόσωπος του ουκρανικού υπουργείου Εσωτερικών δήλωσε στο Interfax ότι νεκροί είναι και οι 280 επιβάτες, όπως και το 15μελές πλήρωμα. Αλλη πηγή του υπουργείου δήλωσε ότι οι νεκροί είναι περισσότεροι από 300 και τόνισε ότι ανάμεσά τους βρίσκονται και 23 Αμερικανοί πολίτες – πληροφορία που ώς τώρα δεν έχει επιβεβαιωθεί από τις αμερικανικές αρχές. Ολλανδική πηγή επιβεβαίωσε πως στο Μπόινγκ επέβαιναν 154 Ολλανδοί, 27 Αυστραλοί, 23 Μαλαισιανοί, 11 Ινδονήσιοι, 6 Βρετανοί, 4 Γερμανοί, 4 Βέλγοι, 3 Φιλιππινέζοι και ένας Καναδός, ενώ το γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε ότι τουλάχιστον τέσσερις Γάλλοι επέβαιναν στο αεροσκάφος.

Παιχνίδια προπαγάνδας

Πάμε τώρα στο μακάβριο παιχνίδι των αλληλοκατηγοριών, που ξεκίνησαν κυριολεκτικά λίγα λεπτά μετά την κατάρριψη. Ο ουκρανικός στρατός λοιπόν κατηγόρησε αμέσως τους φιλορώσους αυτονομιστές για την κατάρριψη του αεροσκάφους, κάτι που εκείνοι διαψεύδουν, κατηγορώντας με τη σειρά τους τις ουκρανικές δυνάμεις. Το γραφείο Τύπου του προέδρου της Ουκρανίας εξέδωσε ανακοίνωση, η οποία αναφέρει: «Αυτό είναι το τρίτο περιστατικό – μετά την κατάρριψη ενός An-26 και ενός Su-25. Δεν αποκλείουμε να κατερρίφθη και τονίζουμε ότι οι ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας δεν έχουν προβεί σε καμία κίνηση καταστροφής στόχων στον εναέριο χώρο». Ο πρόεδρος της χώρας, Πέτρο Ποροσένκο, είπε ότι πιστεύει πως μια «τρομοκρατική πράξη» ευθύνεται για τη συντριβή του αεροσκάφους.

Οι Ουκρανοί θεωρούν βέβαιο ότι το αεροσκάφος καταρρίφθηκε από έναν παλαιού τύπου πύραυλο εδάφους-αέρος SA-11 «Gadfly», τον οποίο οι Σοβιετικοί αποκαλούσαν BUK M-1. Πρόκειται για ένα αυτοκινούμενο σύστημα πολλαπλής εκτόξευσης με αυτόνομο ραντάρ, που μπορεί να πλήξει στόχους σε ύψος ώς και 28 χιλιόμετρα με ρουκέτες μήκους 5,7 μέτρων. «Το αεροπλάνο χτυπήθηκε από σύστημα BUK, από αυτά που ο Πούτιν χάρισε στους φίλους του τους τρομοκράτες. Δεν υπάρχει όριο στον κυνισμό του Πούτιν και των τρομοκρατών του! Ευρώπη, ΗΠΑ, Καναδά – όλοι οι άνθρωποι στον πολιτισμένο κόσμο πρέπει να μας βοηθήσουν. Είναι ένας πόλεμος ανάμεσα στο καλό και το κακό!» έγραψε χαρακτηριστικά στο Facebook ο σύμβουλος του υπουργείου Εσωτερικών της Ουκρανίας, Αντον Γκερασένκο.

Από την πλευρά του ο Αντρέι Πουργκίν, ένας από τους ηγέτες της αυτοανακηρυχθείσης Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ, διαψεύδει ότι οι φιλορώσοι αυτονομιστές ευθύνονται για τη συντριβή του Μπόινγκ, λέγοντας ότι δεν διαθέτουν τον εξοπλισμό για μια τέτοια επίθεση. «Αυτό θα μπορούσε να συμβεί μόνο με τη χρήση μαχητικών αεροσκαφών ή πυραύλων (εδάφους-αέρος)» δήλωσε ένας ρωσόφωνος αντάρτης στο Reuters, σημειώνοντας ότι οι αυτονομιστές δεν έχουν πυραύλους που να πλήττουν στόχους στο ύψος που πετούσε το αεροσκάφος. Από την πλευρά τους οι ρωσόφωνοι αντάρτες της επαρχίας του Λουγκάνσκ υποστήριξαν ότι το Μποινγκ καταρρίφθηκε από ουκρανικό μαχητικό αεροσκάφος!

Κατηγορίες από το Κίεβο

Να σημειωθεί εδώ ότι το Κίεβο είχε νωρίτερα κατηγορήσει την πολεμική αεροπορία της Ρωσίας ότι κατέρριψε ένα ουκρανικό μαχητικό αεροσκάφος Σουχόι Su-25. «Το αεροσκάφος μας κατερρίφθη, ο πιλότος κατάφερε να κάνει χρήση του εκτινασσόμενου καθίσματός του».

Εντύπωση προκαλεί σε κάθε περίπτωση το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος αεροδιάδρομος παρέμενε ανοιχτός στις πολιτικές πτήσεις παρά τις συνεχιζόμενες επί εβδομάδες συγκρούσεις και τις καταρρίψεις αεροσκαφών – όπως και το γεγονός ότι αρκετές ώρες μετά την τραγωδία δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για το σημείο εκτόξευσης του μοιραίου πυραύλου, παρά το ότι ο εναέριος χώρος της ανατολικής Ουκρανίας βρίσκεται υπό συνεχή παρακολούθηση τόσο από αμερικανικούς όσο και από ρωσικούς στρατιωτικούς δορυφόρους. Πάντως ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος την ώρα της τραγωδίας μιλούσε στο τηλέφωνο με τον Πούτιν απειλώντας τον με νέες κυρώσεις, εμφανίστηκε πολύ προσεκτικός στις πρώτες δηλώσεις του αποφεύγοντας να κατηγορήσει ευθέως τους Ρώσους…