Της Ελλης Πάνου
Η ανακοπή των πολιτικών φιλοδοξιών του Μιχαήλ Χοντορκόφσκι κρυβόταν πίσω από την χειραγωγημένη χρεωκοπία της Γιούκος, σύμφωνα με το Δικαστήριο της Χάγης
EPA/TOMASZ GZELL POLAND OUT
Παρότι το ποσό είναι ρεκόρ για τέτοιες υποθέσεις, δεν είναι μόνο τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια που επέβαλε το Διαιτητικό Δικαστήριο της Χάγης στη Ρωσία να πληρώσει στους μετόχους του πρώην πετρελαϊκού κολοσσού Yukos, που έχουν εξοργίσει τη Μόσχα, αλλά και το σκεπτικό της απόφασης. Οι δικαστές κατέληξαν ότι το ρωσικό κράτος επιδίωξε να χρεοκοπήσει τη Yukos, να σφετεριστεί τα περιουσιακά της στοιχεία και να εμποδίσει τον τότε ιδιοκτήτη της, Μιχαήλ Χοντορκόφσκι να μπει στην πολιτική.
Η υπόθεση πάει πίσω, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν η Yukos ήταν η μεγαλύτερη και πλέον πετυχημένη πετρελαϊκή εταιρεία στη Ρωσία. Βασικός της μέτοχος ήταν ο ολιγάρχης Χοντορκόφσκι, που είχε αγοράσει επί Γιέλτσιν, το 1995, τη Yukos, μέσω της τράπεζας του, για ένα κομμάτι ψωμί. Το 2003, η εταιρεία είχε γίνει κολοσσός και ο Χοντορκόφσκι, έχοντας ήδη εκδηλώσει πολιτικές φιλοδοξίες απέναντι στον Βλαντίμιρ Πούτιν, αναδείχθηκε «Ανθρωπος της Χρονιάς» από το ρωσικό περιοδικό Ekspert, ενώ ένα χρόνο αργότερα μπήκε στη λίστα των δισεκατομμυριούχων του Forbes ως ο πλουσιότερος ολιγάρχης της Ρωσίας, με περιουσία περί τα 15 δισ. δολάρια. Το Κρεμλίνο, ωστόσο, πολύ γρήγορα πήρε τα μέτρα του: το 2003, μετά από «αναθεώρηση των φορολογικών δηλώσεων» της Yukos, η κυβέρνηση επέβαλε φόρους 27 δισ. στην εταιρεία, ποσό που δεν καταβλήθηκε, τα περιουσιακά της στοιχεία πάγωσαν και το 2006 κηρύχθηκε σε πτώχευση. Η εταιρεία διαλύθηκε και πουλήθηκε, πάλι για ένα κομμάτι ψωμί, σε άλλες πετρελαϊκές που ανήκουν στο κράτος, ενώ ο Χοντορκόφσκι κατέληξε στη φυλακή, μέχρι πέρυσι τον Δεκέμβριο που ο Πούτιν τού χάρισε το υπόλοιπο της ποινής του.
«Από την αρχή μέχρι το τέλος, η υπόθεση Yukos ήταν μια αμετανόητη λεηλασία μιας επιτυχημένης εταιρείας από μια μαφία που έχει σχέσεις με το κράτος», είπε νιώθοντας δικαιωμένος ο Χοντορκόφσκι, επαναλαμβάνοντας ότι δεν διεκδικεί ο ίδιος τίποτα, έχοντας παραιτηθεί προ πολλού από τις αξιώσεις του στην εταιρεία. Κερδισμένοι, λοιπόν, είναι οι υπόλοιποι μέτοχοι και κυρίως ο Λεονίντ Νεβζλίν, που έχει καταφύγει στο Ισραήλ και διατηρεί περίπου το 70% των μετοχών, και ο Πλάτον Λεμπέντεβ, που ήταν και αυτός στη φυλακή για «φοροδιαφυγή» και αφέθηκε επίσης ελεύθερος στις αρχές του χρόνου. Κερδισμένοι είναι και οι 30.000 πρώην εργαζόμενοι στη Yukos, που αναμένεται να μοιραστούν 458 εκατομμύρια σε αποζημιώσεις, όταν καταβληθεί το ποσό. Μεγάλος χαμένος είναι ο κρατικός πετρελαϊκός κολοσσός Rosneft, που ελέγχεται από τον σύμμαχο του Πούτιν, Ιγκόρ Σετσίν, και ο οποίος αγόρασε τα περισσότερα περιουσιακά στοιχεία της Yukos, όταν η αξία της μετοχής είχε σχεδόν μηδενική αξία. Τα 50 δισ. που επιδίκασε το δικαστήριο αντιστοιχούν στα δύο τρίτα της χρηματιστηριακής αξίας της Rosneft και πλέον τίθενται περίεργα ερωτήματα και για τον άλλο δυτικό κολοσσό, τη βρετανική BP, που κατέχει το 20% της Rosneft από το 2012. Ηδη οι δικηγόροι της πλειοψηφίας των δικαιούχων δήλωσαν ότι εάν η Μόσχα δεν πληρώσει, τότε θα διεκδικήσουν τα χρήματά τους από την BP. Δεδομένης και της συγκυρίας με την Ουκρανία, για τη Μόσχα η απόφαση έχει «πολλά κενά» και είναι «πολιτικά προκατειλημμένη», γι’ αυτό και ανακοίνωσε ότι, παρότι δεν υπάρχει δικαίωμα έφεσης, θα προσφύγει στα δικαστήρια της Ολλανδίας. Εάν δεν καταφέρει να ανατρέψει την απόφαση και αρνηθεί να πληρώσει, τότε οι δικαιούχοι μπορούν να διεκδικήσουν κρατικά ρωσικά περιουσιακά στοιχεία σε άλλες χώρες. Αναλυτές εκτιμούν ότι η κυβέρνηση έχει αρκετά μετρητά για να καλύψει τα 50 δισ., ωστόσο, δεδομένου ότι το ποσό αντιστοιχεί στο 1/9 του ετήσιου προϋπολογισμού της Ρωσίας, θα κάνει ό,τι μπορεί για να μην πληρώσει.
