Της Μαργαρίτας Βεργολιά

«Παγώνουν» τα σχέδια επέκτασης της Gazprom μετά τη χθεσινή επιβολή οικονομικών κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Ενωση προς τη Ρωσία REUTERS/Sergei Karpukhin

«Χρειάστηκε η κατάρριψη ενός Μπόινγκ με 300 πολίτες προτού η Ε.Ε. συμφωνήσει στις πρώτες αληθινά οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας», προανήγγειλε από προχθές το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, ώρες προτού οι πρεσβευτές των 28 χωρών-μελών συμφωνήσουν, αργά χθες το απόγευμα στις Βρυξέλλες, σε ένα πακέτο οικονομικών αντιμέτρων ένεκα της ουκρανικής κρίσης: των πιο σκληρών που έχουν επιβληθεί σε βάρος της Μόσχας διεθνώς!

Κι έτσι, σε… εντυπωσιακά απόλυτο συντονισμό με την Ουάσινγκτον -που με τη σειρά της ανακοίνωσε χθες διά στόματος προέδρου Ομπάμα τις δικές της, ανάλογες κυρώσεις- η Ε.Ε. εγκαινίασε μία νέα και ίσως την πιο δύσκολη φάση στη μεγαλύτερη αντιπαράθεση μεταξύ Μόσχας και Δύσης μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αποφασίζοντας την επιβολή:

*περιορισμών στην πρόσβαση των ρωσικών κρατικών τραπεζών (Sberbank, VTB, Rosselkhozbank και VEB) στις ευρωπαϊκές χρηματοπιστωτικές αγορές για την άντληση κεφαλαίων,

*εμποδίων σε κράτη της Ε.Ε. και ευρωπαϊκές εταιρείες στην εφεξής σύναψη νέων συμβολαίων για την προμήθεια όπλων στη Ρωσία (αφήνοντας έτσι… επιμελώς απ’ έξω την υφιστάμενη συμφωνία μεταξύ Γαλλίας-Ρωσίας για την παράδοση δύο πολεμικών πλοίων Mistral),

*τερματισμού της προμήθειας υψηλής τεχνολογίας εξοπλισμού στη ρωσική πετρελαϊκή βιομηχανία, βάζοντας ουσιαστικά πάγο στα στρατηγικά σχέδια της Gazprom για την κατασκευή του αγωγού South Stream (νοτιοανατολική και κεντρική Ευρώπη) και της Novatek για εγκαταστάσεις LNG (υγροποιημένου φυσικού αερίου) στη χερσόνησο Γιαμάλ, στην Αρκτική.

Σε αυτή πάντως τη γεωπολιτική «ρώσικη ρουλέτα» που γυρίζει η Ε.Ε. επέλεξε αυτοπροστατευτικά -όσο τουλάχιστον μπορεί- να μην τραβήξει τη «σκανδάλη». Από τις οικονομικές κυρώσεις άφησε λοιπόν εκτός τον τομέα του φυσικού αερίου, προφανώς «εν όψει της ανάγκης να προστατευτεί η ενεργειακή ασφάλεια της Ε.Ε.», όπως είχε ήδη επισημάνει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Χέρμαν βαν Ρομπάι, σε επιστολή του προς τους ηγέτες των «28» στις 25 Ιουλίου…

Δεν θα γίνει σύνοδος

Σε αντίθεση ωστόσο με τις αρχικές σκέψεις των Βρυξελλών και του Βερολίνου, δεν τίθεται τώρα καν θέμα σύγκλησης συνόδου κορυφής της ενωμένης -πλην όμως έντονα διχασμένης επί του θέματος- Ευρώπης για την επικύρωση των κυρώσεων, που σημειωτέον θα επανεξεταστούν σε τρεις μήνες. Ετσι, την ισχύ τους θα σηματοδοτήσει η δημοσιοποίησή τους στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε., που αναμένεται να γίνει το αργότερο αυτή την Παρασκευή, 1η Αυγούστου.

Για τη Μόσχα -που διά στόματος του ΥΠΕΞ Λαβρόφ είχε προαναγγείλει ότι δεν θα εμπλακεί με την Ε.Ε. σε έναν πόλεμο αντιποίνων, αλλά χθες άρχισε να ρίχνει προειδοποιητικές «πιστολιές», με την κατάθεση στη Δούμα νομοσχεδίου με προβλέψεις απαγόρευσης της λειτουργίας εταιρειών «από επιτιθέμενα κράτη» στα ρωσικά εδάφη- η οικονομική ζημία από τις διεθνείς κυρώσεις υπολογίζεται ότι θα αγγίξει φέτος στα 23 δισ. δολ., ήτοι 1,5% του ΑΕΠ!

Επειδή όμως και σε αυτό το «νόμισμα» υπάρχουν δύο όψεις, το «μάρμαρο» θα κληθεί να πληρώσει και η ίδια η Ευρώπη. «Αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής», γράφει ο ευρωπαϊκός ιστότοπος EUobserver, «εκτιμούν ότι οι ζημίες για την Ε.Ε. θα φτάσουν τα 40 δισ. ευρώ (0,3% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ) μόνον για φέτος». Εφόσον δε οι κυρώσεις συνεχιστούν και το 2015, τότε οι απώλειες αναμένεται να αγγίξουν τα 50 δισ. ευρώ, «με ορατό πλέον τον κίνδυνο να κλονιστεί η εμπιστοσύνη στην οικονομία της», όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο Γκρέγκορ Εντερ, οικονομολόγος της Allianz.

«Αυτός ο παράγοντας, μαζί με ένα σπιράλ κυρώσεων», συμπληρώνει, «θα είναι αρκετά για να σταματήσουν την ήδη εύθραυστη οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης». Και δεν είναι ο μοναδικός αναλυτής που το υποστηρίζει. Στη Γερμανία -την «ατμομηχανή» της ευρωζώνης- το εγχώριο βιομηχανικό λόμπι υπολογίζει ότι στον βωμό των κυρώσεων θα μπορούσαν να χαθούν 350.000 θέσεις εργασίας! Η κοινή λογική, λοιπόν, υπαγορεύει ότι αυτό το μονοπάτι είναι για την Ευρώπη μάλλον αυτοκαταστροφικό…

Η κυνική εξήγηση πιθανόν να κρύβεται στις δηλώσεις της Χίδερ Κόνλεϊ, διευθύντριας του ευρωπαϊκού τμήματος του αμερικανικού ινστιτούτου CSIS, στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel. «Εάν οι Ευρωπαίοι δεν υιοθετούσαν τις κυρώσεις, θα αναγκάζονταν ούτως ή άλλως να το κάνουν, παρασκηνιακά, καθώς σε διαφορετική περίπτωση οι αμερικανικές αρχές θα μπορούσαν να επιβάλουν πρόστιμα σε όσες ευρωπαϊκές εταιρείες συνεχίζουν να συνεργάζονται με “απαγορευμένους” ρωσικούς οικονομικούς οργανισμούς»!

Το είδαμε άλλωστε πρόσφατα να συμβαίνει στη γαλλική τράπεζα BNP Paribas και λέγεται ότι λίγο έλειψε να γίνει και με τη γερμανική Deutsche Bank. Μοιραία λοιπόν μία νέα διατλαντική διαφωνία, προσθέτει η Χίδερ Κόνλεϊ, «θα οδηγούσε με βεβαιότητα σε νέες εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης», η οποία αναμένει με κομμένη την ανάσα στα τέλη Οκτωβρίου τα αποτελέσματα των ευρωπαϊκών stress tests…

Στόχος, η οικονομική αιμορραγία

«Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν πλέον ένα είδος “ήπιας ισχύος”, αντικαθιστώντας τα στρατιωτικά μέσα», εξηγεί ανωνύμως στο Spiegel διευθύνων σύμβουλος γερμανικής τράπεζας. Απώτερος στόχος, αναφέρουν αρκετά γερμανικά ΜΜΕ, είναι η οικονομική αιμορραγία της Ρωσίας, που θα προκαλέσει τριγμούς στην παντοκρατορία του Βλαντιμίρ Πούτιν. Ομως «το να περιμένει κανείς ότι ο Ρώσος πρόεδρος θα κάνει πίσω ή ότι οι στενοί συνεργάτες του θα τον πείσουν να το πράξει ή ακόμη κι ότι οι ολιγάρχες θα ασκήσουν πιέσεις στο Κρεμλίνο να υπαναχωρήσει, μαρτυρεί έλλειψη κατανόησης της σοβαρότητας της κατάστασης», επισημαίνει σε μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ανάλυσή του ο Ντμίτρι Τρένιν, μέλος του Carnegie Moscow Center («αδελφού» του αμερικανικού ινστιτούτου γεωστρατηγικών αναλύσεων US Carnegie Endowment for International Peace).

Στα στρατηγικά συμφέροντα του Πούτιν, υπογραμμίζει ο Τρένιν, είναι «η διασφάλιση όσο το δυνατόν περισσότερο των οικονομικών σχέσεων με τις χώρες της Ε.Ε.». Προς το παρόν, ωστόσο, ενισχύει τους στρατηγικούς δεσμούς με την Κίνα και τις χώρες των BRICs, «αναμένοντας να δει την Ευρώπη να ξανακερδίζει κατ’ ευχήν μέρος της στρατηγικής ανεξαρτησίας της από τις ΗΠΑ».

Το μεγάλο στοίχημα, καταλήγει ο Ρώσος αναλυτής, είναι στο μεσοδιάστημα «ο Βλαντιμίρ Πούτιν να κρατήσει με το μέρος του τον ρωσικό λαό. Εάν το καταφέρει, θα κερδίσει. Εάν όχι, θα ακολουθήσει μία νέα γεωπολιτική καταστροφή». Χθεσινή πάντως δημοσκόπηση «ενός έγκριτου, ανεξάρτητου ινστιτούτου δημοσκοπήσεων της Ρωσίας», αναφέρει η ευρωπαϊκή ιστοσελίδα European Voice, «δείχνει ότι το 61% των Ρώσων δηλώνουν ότι δεν ανησυχούν καν για τα πολιτικά και οικονομικά αντίμετρα της Δύσης».