Της Ελλης Πάνου

Την προηγούμενη Κυριακή δεκάδες χιλιάδες συγκεντρώθηκαν στην Κωνσταντινούπολη για την προεκλογική συγκέντρωση του Ταγίπ Ερντογάν, που θα αναμετρηθεί αύριο στις κάλπες με άλλους δύο υποψηφίους, διεκδικώντας την προεδρία της Τουρκίας. Σχεδόν 5.000 λεωφορεία -πολλά εκ των οποίων ανήκαν ή είχαν μισθωθεί από υπουργεία και τοπικές κομματικές οργανώσεις- διοχέτευσαν συνεχώς «οπαδούς», στην πλειονότητά τους δημοσίους υπαλλήλους, για να χειροκροτήσουν τον υποψήφιό τους.

Ο Ερντογάν κορύφωσε έτσι μια εξαιρετικά επιθετική εκστρατεία σε όλη τη χώρα εν όψει της αυριανής αναμέτρησης, με την πρώτη απευθείας εκλογή προέδρου της χώρας από τον λαό, και την πλαισίωσε με μπαράζ τηλεοπτικών διαφημίσεων και εντατική αφισοκόλληση, εκμεταλλευόμενος στο έπακρο τις εξουσίες του ως πρωθυπουργός της Τουρκίας, σε αντίθεση με τους δύο αντιπάλους του, που βασίστηκαν μόνο σε δωρεές.

Πολύμηνη εκστρατεία

«Οταν μελετήσει κανείς την εκστρατεία του πρωθυπουργού, θα δει ότι ήταν ένα καλά ενορχηστρωμένο σχέδιο, που βασίστηκε και στον κομματικό μηχανισμό του κυβερνώντος AKP και στους τεράστιους πόρους που έχει στη διάθεσή του εκ του αξιώματός του», λέει ο αναλυτής Σινάν Ουλγκέν, του Ινστιτούτου Carnegie, υποστηρίζοντας ότι ο Ερντογάν όχι μόνο μετέτρεψε όλες τις δραστηριότητές του ως εν ενεργεία πρωθυπουργού σε «προεκλογικές στάσεις» χρηματοδοτούμενες από το κράτος, αλλά όργωσε τη χώρα με το πρωθυπουργικό του αεροσκάφος για να μιλήσει σε οπαδούς του, αρχίζοντας στην ουσία την προεκλογική του εκστρατεία πριν από τις 31 Ιουλίου, που ήταν η επίσημη ημερομηνία, την οποία είχε ορίσει το Εκλογικό Συμβούλιο της Τουρκίας.

Στην ουσία, μάλλον δεν υπήρχε σοβαρός λόγος να μπει καν στον κόπο. Ολοι είναι βέβαιοι ότι έτσι κι αλλιώς θα κερδίσει την αναμέτρηση. Ο λαός το ξέρει. Οι δημοσκόποι το προβλέπουν. Ακόμα και οι ξένοι διπλωμάτες στην Αγκυρα έχουν ήδη φύγει για διακοπές, σίγουροι για το αποτέλεσμα. Το μόνο που προσπαθούν να υπολογίζουν είναι εάν τα ποσοστά του Ερντογάν θα ξεπεράσουν ή όχι το 55%.

Η τελευταία δημοσκόπηση από την εταιρεία KONDA την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου έδειξε ότι ο πρωθυπουργός θα σαρώσει, με ποσοστό 57%, ενώ ο βασικός αντίπαλός του -υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος CHP και των εθνικιστών του MHP- Εκμελεντίν Ιχσάνογλου θα έρθει δεύτερος με 34%. Με πολλούς επικριτές του να προειδοποιούν ότι ο Ερντογάν επιδιώκει να επιβάλει «ένα καθεστώς σαν αυτό του Σαντάμ Χουσέιν», διάφορες ανεξάρτητες οργανώσεις εγείρουν και την πιθανότητα φαλκίδευσης του εκλογικού αποτελέσματος και η αξιωματική αντιπολίτευση κατέθεσε την ένστασή της για την εκτύπωση 18 εκατομμυρίων επιπλέον ψηφοδελτίων, υποστηρίζοντας ότι μπορεί να χρησιμοποιηθούν από την κυβέρνηση για να έχει αλλοιωθούν τα ποσοστά υπέρ του Ερντογάν.

Σκάνδαλα

Ωστόσο, παρ’ όλα αυτά, παρά τα πολλαπλά σκάνδαλα -οικογενειακά και κυβερνητικά- τις συστηματικές διώξεις των «αντιπάλων» του σε όλα τα επίπεδα, τις επικίνδυνες κορόνες και επιθέσεις του εναντίον «εχθρών, συνωμοτών, προδοτών» κ.λπ., εντός και εκτός της χώρας, τη αιματηρή λαϊκή εξέγερση, τις μαζικές φυλακίσεις δημοσιογράφων, δικαστικών, αστυνομικών, ακαδημαϊκών, γεγονός είναι ότι ο Ερντογάν προελαύνει.

«Δεν υπάρχει κανένα μυστήριο γύρω από τις εκλογικές επιτυχίες του», υποστηρίζει ο Σεϊφετίν Γκιουρσέλ, του Πανεπιστημίου Μπαχτεσεχίρ της Κωνσταντινούπολης. «Η οικονομία είναι ο βασικός λόγος». Την τελευταία δεκαετία, εκατομμύρια Τούρκοι είδαν το εισόδημά τους να αυξάνεται κι όταν η κρίση χτύπησε την πόρτα της Ευρώπης, η τουρκική οικονομία -βασιζόμενη κυρίως στη φούσκα της εσωτερικής κατανάλωσης μέσω δανεισμού και πιστωτικών καρτών- συνέχισε την καλή της πορεία με τους ρυθμούς ανάπτυξης το 2010 να ξεπερνούν το 9%. Ετσι, εκεί που οι επικριτές του Ερντογάν βλέπουν έναν τύραννο -γράφει ο «Economist»- που φίμωσε τον Τύπο, καπέλωσε το δικαστικό σώμα, ευνούχισε την αστυνομία και το σώμα των εισαγγελέων και έγραψε ξανά τους νόμους για να αθωώσει τον εαυτό του και το περιβάλλον του, οι οπαδοί του βλέπουν «ένα σταθερό χέρι».

Βλέπουν έναν πολιτικό που κατάφερε να ξεδοντιάσει τον Στρατό, χαλάρωσε τις απαγορεύσεις για τη μαντίλα, ήταν ο πρώτος που διαπραγματεύτηκε με τους Κούρδους και, πριν κερδίσει την τρίτη του θητεία το 2011, είχε καταφέρει να κάνει την Τουρκία μια πιο πλούσια, ευημερούσα, σύγχρονη χώρα, σε «οργασμό» ανοικοδόμησης.

Από την άλλη, έχει εξελιχθεί σε έναν επικίνδυνα αυταρχικό ηγέτη και επιδέξιο χειραγωγό της κοινής γνώμης. Οταν ξέσπασαν πέρυσι οι διαδηλώσεις με αφορμή το πάρκο Γκεζί, ο Ερντογάν κατάφερε να πείσει την εκλογική του βάση ότι το ξέσπασμα εναντίον του ενορχηστρώθηκε από μια κλίκα Εβραίων και συμμάχων τους στον χώρο του Τύπου. Κι όταν αποκαλύφθηκαν οι υποθέσεις διαφθοράς τον Δεκέμβριο, τις απέδωσε σε συνωμοσίες του πρώην «εταίρου» του, εξόριστου στις ΗΠΑ σουνίτη κληρικού Φετουλάχ Γκιουλέν και των ακολούθων του, που όπως υποστήριξε, έχουν «παρεισφρήσει» στον κρατικό μηχανισμό και τα κέντρα εξουσίας.

Ο στόχος του τώρα είναι να αυξήσει της εξουσίες της προεδρίας που πρόκειται να καταλάβει για να συνεχίσει να κυβερνά την Τουρκία από το Παλάτι Τσάνκαγια.

Σε νομοσχέδιο που κατέθεσαν βουλευτές του, μεταξύ άλλων προτείνουν ο πρόεδρος στο εξής να μπορεί να διαλύει τη Βουλή και να διορίζει υπουργούς, εξουσίες που, σύμφωνα με τον βουλευτή του CHP, Ριζά Τουρκμέν, «οι δικτάτορες της Λατινικής Αμερικής μπορούσαν μόνο να ονειρευτούν».

«Φρένο» στην ανάπτυξη

Προς το παρόν, πάντως, αφενός το κυβερνών κόμμα δεν έχει την απαιτούμενη πλειοψηφία στη Βουλή για να αλλάξει τα άρθρα του Συντάγματος που αφορούν τις προεδρικές εξουσίες και αφετέρου, όσο και να εμφανίζει ο πρωθυπουργός μια ρόδινη εικόνα, οι Τούρκοι μπορεί σύντομα να βιώσουν τις επιπτώσεις της λαϊκίστικης πολιτικής του: η οικονομία έχει αρχίσει και ταλαντεύεται επικίνδυνα, ο πληθωρισμός αυξάνεται, στους ρυθμούς ανάπτυξης έχει μπει γερό φρένο, καθώς έπεσαν στο 4%, και οι εξαγωγές μειώνονται λόγω και της κρίσης στη Συρία και το Ιράκ.

Ο Ερντογάν, λοιπόν, εφόσον εκλεγεί, ίσως μπει στον πειρασμό σύντομα να προκηρύξει πρόωρες βουλευτικές εκλογές -μέσω του διορισμένου από αυτόν μεταβατικού πρωθυπουργού- πριν οι ψηφοφόροι του διαπιστώσουν ότι το οικοδόμημα που έχει κτίσει ο αρχηγός του αρχίζει και καταρρέει. Σε αυτή την περίπτωση είναι πιθανό το κόμμα του, το AKP, να μη συγκεντρώσει πάλι τις απαιτούμενες έδρες για να του επιτραπεί να εκπληρώσει τα όνειρά του. Σε αυτό στην ουσία ελπίζουν και οι αντίπαλοί του: να «ροκανίσει» μόνος του τη δύναμή του, ανοίγοντας έτσι επιτέλους τον δρόμο σε έναν νέο ηγέτη.