Θύματα της πολιτικής βίας στην Κολομβία ενώνουν τα χέρια τους δηλώνοντας την ομοψυχία τους, λίγο πριν καταθέσουν τις μαρτυρίες και τα αιτήματά τους ενώπιον των διαπραγματευτών της κυβέρνησης και των ανταρτών των FARC στο πλαίσιο των ειρηνευτικών συνομιλιών της Αβάνας.
Της Χριστίνας Πάντζου
Η Κονστάνσα Τουρμπάι ξετύλιξε το κουβάρι μιας σειράς δολοφονιών των ανταρτών των FARC που ξεκλήρισαν συγγενείς της (γνωστούς συντηρητικούς πολιτικούς), αφήνοντάς την μόνη επιζήσασα της οικογένειάς της. H Λους Μαρία Μπερνάλ αφηγήθηκε την οργή της όταν έμαθε ότι ο 26χρονος γιος της, που έπασχε από σύνδρομο Down και εξαφανίστηκε επιστρέφοντας σπίτι του τον Γενάρη του 2008, βρέθηκε σε κοινό τάφο εκτελεσμένος από στρατιώτες ως δήθεν αντάρτης που άνοιξε πυρ εναντίον τους. Ο Χάιμε Πένια περιέγραψε την απόγνωση όταν έμαθε ότι ο γιος του, που είχε απαχθεί από παραστρατιωτικούς μαζί με 32 νέους και έκτοτε αγνοούνταν, βρέθηκε τελικά δολοφονημένος το 1998. Η Γιανέτ Μπαουτίστα μίλησε για μια ζωή βυθισμένη στον φόβο αφότου η αδελφή της, Ερικα, αντάρτισσα της οργάνωσης M-19, απήχθη, βασανίστηκε και δολοφονήθηκε από στρατιωτικές δυνάμεις της Κολομβίας το 1987.
Μαζί τους άλλα οκτώ θύματα της πολιτικής βίας που σάρωσε την Κολομβία επί 50 χρόνια (αφήνοντας πίσω της περισσότερους από 220.000 νεκρούς, 25.000 αγνοούμενους, 27.000 απαχθέντες και 6 εκατ. εκτοπισμένους) βρέθηκαν για πρώτη φορά πρόσωπο με πρόσωπο με εκείνους που ευθύνονται για τον χαμό των δικών τους ανθρώπων. Ηταν το περασμένο Σάββατο στην Αβάνα όταν, υπό την παρουσία αξιωματούχων του ΟΗΕ, εκπρόσωποι της κυβέρνησης της Κολομβίας και των ανταρτών των FARC, στο πλαίσιο των ειρηνευτικών συνομιλιών, σε μια συναισθηματικά φορτισμένη συνάντηση, αντιμετώπισαν τα θύματα των πολιτικών και των επιχειρήσεών τους και άκουσαν τις αφηγήσεις της φρίκης που βίωσαν και τον αντίκτυπο που ακόμη και σήμερα σημαδεύει τη ζωή τους. Αλλά και τις προϋποθέσεις που οι ίδιοι θέτουν ώστε η συμφιλίωση να μην αγνοήσει το τρίπτυχο «Αλήθεια – Δικαιοσύνη – Επανόρθωση». Με αυτό σαν όχημα, ξεπερνώντας έχθρες του παρελθόντος, σε μια κοινή τους δήλωση τόνισαν: «Είμαστε ενωμένοι στον πόνο μας, ανεξάρτητα από την ιδιότητα των δημίων μας. Καλούμε όλα τα θύματα να συστρατευτούν σε έναν κοινό αγώνα για τις προϋποθέσεις της εθνικής συμφιλίωσης. Αυτή είναι η δική μας συμβολή στη δημοκρατία και αυτή είναι η μεγάλη της ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί».
Τέσσερα φόρουμ
Η συνάντηση αποτελεί το αποκορύφωμα μιας διαδικασίας που ξεκίνησε στις αρχές Ιουνίου, όταν έπειτα από συμφωνία των διαπραγματευτών ξεκίνησε η διοργάνωση τεσσάρων φόρουμ σε διάφορες επαρχίες της χώρας με τη συμμετοχή περισσότερων από 3.000 πολιτών που βίωσαν τις καταστροφικές συνέπειες της πολιτικής βίας. Σε αυτά δεν μοιράστηκαν μόνο την οδύνη τους, αλλά και απαίτησαν να διαλευκανθεί έως και η τελευταία υπόθεση εξαφάνισης, απαγωγής και δολοφονίας και διατύπωσαν συγκεκριμένες προτάσεις για το τι περιμένουν από αυτή την ειρηνευτική διαδικασία. Αποφασίστηκε επίσης να παραβρεθούν στις διαπραγματεύσεις 60 εκπρόσωποί τους, που επιλέχτηκαν από τα Ηνωμένα Εθνη έτσι ώστε να αντιπροσωπεύουν όλες τις μορφές εγκλημάτων που διαπράχθηκαν στη διάρκεια της σύρραξης (από εξαφανίσεις και σφαγές έως βιασμούς και αναγκαστικούς εκτοπισμούς) από κάθε δράστη (περιλαμβανομένου του στρατού, των ανταρτών και των παραστρατιωτικών). Μετά την πρώτη ομάδα των 12 που προσήλθε στην Αβάνα, αναμένεται να καταθέσουν άλλες τέσσερις το επόμενο διάστημα.
Επιπλέον, σε ειδική ιστοσελίδα έχουν συγκεντρωθεί περισσότερες από 5.000 καταθέσεις και συγκεκριμένες προτάσεις για μέτρα που θα μπορούσαν να εγγυηθούν ότι ανάλογες φρικαλεότητες δεν θα συμβούν ποτέ ξανά στη χώρα. Και τόσο η κυβέρνηση όσο και οι FARC έχουν δεσμευτεί ότι θα λάβουν σοβαρά υπόψη τους στις τελικές συμφωνίες, δηλώνοντας σε κοινό ανακοινωθέν τους: «Δεχόμαστε τις οδυνηρές μαρτυρίες τους και τα αιτήματά τους ως ηθική επιταγή για την επιτυχή ολοκλήρωση των συμφωνιών ειρήνης».
Η άμεση συμμετοχή των θυμάτων σε ειρηνευτικές συνομιλίες αποτελεί παρέμβαση δίχως προηγούμενο. Η επικεφαλής του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, Ναβί Πιλάι, τόνισε ότι η κατάθεση εμπειριών και προτάσεων των θυμάτων εμφύλιων συγκρούσεων, τη στιγμή που συζητούνται οι μηχανισμοί επανόρθωσης των φρικαλεοτήτων, αποτελεί παγκόσμιο πρότυπο προς μίμηση στις διαδικασίες εθνικής συμφιλίωσης. Είναι πρωτοφανής και παραδειγματική αυτή η συστηματική διαβούλευση με τους επιζώντες, συμπλήρωσε μιλώντας στην «El Pais», ο συντονιστής των Ηνωμένων Εθνών στην Κολομβία, Φαμπρίτσιο Χόσιλντ: «Αν αυτοί που περισσότερο υπέφεραν από τη σύρραξη δεν εμπλακούν στην αναζήτηση λύσεων και στην εδραίωση της συμφιλίωσης, δυσχεραίνεται η επίτευξη μιας βιώσιμης ειρήνης».
