Της Χριστίνας Πάντζου
Για μια ακόμη φορά η Βραζιλία γνώρισε σκηνές φρίκης στις φυλακές της. Η εξέγερση στην Κασκαβέλ του Παρανά, που έληξε χθες, άφησε πίσω της τουλάχιστον πέντε νεκρούς, εκ των οποίων δύο αποκεφαλίστηκαν κι άλλοι τρεις ρίχτηκαν από τους συγκρατούμενούς τους από την ταράτσα, δεμένοι πισθάγκωνα και αφού είχαν ξυλοκοπηθεί άγρια. Από τους 25 τραυματίες οκτώ είναι σε σοβαρή κατάσταση, ενώ οι αρχές δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσουν τον ακριβή αριθμό των νεκρών, καθώς δεν είχε ολοκληρωθεί η ανακατάληψη των κτιρίων.
Από την Κυριακή το πρωί όταν εξεγέρθηκαν περίπου 700 από τους 1.038 κρατούμενους διαμαρτυρόμενοι για τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και σίτισης και για την κακοποίηση που υφίστανται από τους δεσμοφύλακες, στο εσωτερικό του σωφρονιστικού καταστήματος διαδραματίστηκαν απερίγραπτες φρικαλεότητες: αιματηρές συμπλοκές ανάμεσα σε αντίπαλες συμμορίες, πυρπόληση ολόκληρων πτερύγων, μασκοφόροι συγκεντρωμένοι στην ταράτσα που μαχαίρωναν και κρεμούσαν συγκρατούμενούς τους από τα πόδια και άλλους να κρατούν ομήρους δύο φρουρούς επιδεικνύοντας για εκφοβισμό το κομμένο κεφάλι ενός εκ των αποκεφαλισμένων. Πρόκειται -όπως δείχνουν και τα πανό που είχαν αναρτηθεί στην ταράτσα της φυλακής- για μια από τις «πρωτοβουλίες διεκδίκησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων» που οργανώνει η «Πρώτη Διοίκηση της Πρωτεύουσας» (PCC), η μεγαλύτερη εγκληματική οργάνωση του Σάο Πάολο, που έχει απλώσει τα πλοκάμια της και σε πολλές φυλακές της χώρας.
Ακροδεξιός τιμητής
«Ηταν τύποι καταδικασμένοι για βιασμό», δήλωσε στο τοπικό ραδιόφωνο για τους νεκρούς (με ύφος υπέρτατου τοποτηρητή του ήθους) ο εκπρόσωπος των εξεγερμένων, Αλεσάντρο Μενεγκιέλ, ένας ακροδεξιός γαιοκτήμονας που είναι έγκλειστος για την εκτέλεση αστυνομικού, κι ο οποίος ήταν διαβόητος στην περιοχή λόγω της δράσης της ομάδας των ιδιωτικών φρουρών του που καταδίωκαν και άνοιγαν πυρ κατά των αγροτών του Κινήματος των Ακτημόνων.
Η εξέγερση, που έληξε με τις αρχές να συμφωνούν στην ικανοποίηση των βασικών αιτημάτων των κρατουμένων (με πρώτο τη μεταφορά των υπεράριθμων σε άλλα σωφρονιστικά καταστήματα), επανέφερε στη δημόσια συζήτηση τις εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης στις βραζιλιάνικες φυλακές. Πρόσφατη έκθεση της Ιβηρο-αμερικανικής Ομοσπονδίας Συνηγόρων του Πολίτη (FIO) έκανε λόγο για κρίσιμη κατάσταση των φυλακών της Λατινικής Αμερικής, όπου ο υπερπληθυσμός στα κάθε είδους κέντρα κράτησης κυμαίνεται από 39% έως και 300% και οι υποδομές καταρρέουν ελλείψει οποιασδήποτε συντήρησης. Συνέπεια αυτού είναι να πάσχουν σοβαρά οι υπηρεσίες σίτισης, υγιεινής και περίθαλψης των κρατουμένων, υπονομεύοντας την ασφάλεια φυλακισμένων και σωφρονιστικών υπαλλήλων, αυξάνοντας την πιθανότητα βίαιων εξεγέρσεων και επιτρέποντας σε εγκληματικές οργανώσεις να αναδύονται σε «προασπιστές δίκαιων αιτημάτων». Σύμφωνα με την FIO, στη Βραζιλία, χώρα με τον τέταρτο μεγαλύτερο πληθυσμό φυλακισμένων στον πλανήτη, 500.000 κρατούμενοι διαμένουν σε φυλακές χωρητικότητας μόλις 300.000. Στο 50% από αυτές δεν υπάρχουν επαρκή κρεβάτια, στο 25% ούτε καν αρκετά στρώματα, στο 44% η σίτιση είναι ελάχιστη και κάκιστης ποιότητας και οι κρατούμενοι διαμένουν σε ανθυγιεινά και βρόμικα κελιά, στερούμενοι οποιουδήποτε είδους προσωπικής υγιεινής.
Πέρσι τον Οκτώβριο, έπειτα από εξέγερση στη φυλακή Πετρίνια που κατέληξε σε 13 νεκρούς και 30 τραυματίες, ο υπουργός Δικαιοσύνης Χοσέ Εντουάρντο Καρντόζο δήλωσε πως «Η Βραζιλία έχει ένα μεσαιωνικό σύστημα φυλακών, που όχι μόνο παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και εμποδίζει το σημαντικότερο στοιχείο ενός σωφρονιστικού μηχανισμού, που είναι η κοινωνική επανένταξη». Με αφορμή τις εξεγέρσεις στην Πετρίνια, όπου συνολικά πέρσι σκοτώθηκαν 59 κρατούμενοι, η επικεφαλής του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, Ναβί Πιλάι, ζήτησε να γίνει έρευνα για τον υψηλό αριθμό θανάτων στα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας. Δέκα μήνες αργότερα, τίποτε δεν έχει αλλάξει.
