Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για πρόκληση. Στα μάτια, βέβαια, όσων θέλουν να βλέπουν ακόμα αυτό το αριστουργηματικό κείμενο του Σέξπιρ να ανεβαίνει με τον υπαινιγμό του «κατώτερου μαύρου». Η Royal Shakespeare Company, πάντως, όπως αποκαλύπτει η «Γκάρντιαν», καθώς και ο σκηνοθέτης Ικμπαλ Καν ετοιμάζουν για την «Ενετική», όπως την αποκαλούν, σεζόν του 2015 έναν διαφορετικό «Οθέλλο» ή μάλλον έναν διαφορετικό «Ιάγο».
O ηθοποιός που θα ερμηνεύσει τον ρόλο του κακόβουλου-ρατσιστή στρατιώτη, που μισεί τον Οθέλλο και τον καθοδηγεί στον φόνο της Δυσδαιμόνας, είναι έγχρωμος. Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που ένας ρόλος δείχνει «απομακρυσμένος» από τη φυσική εικόνα του ηθοποιού που τον ερμηνεύει. Ούτε η πρώτη που οι Βρετανοί δίνουν σεξπιρικούς ρόλους σε μαύρους ηθοποιούς. Οχι, όμως, και τον Ιάγο. Οι Αμερικανοί έχουν αποδειχθεί πιο τολμηροί. Το 1997, η Shakespeare Theatre Company στην Ουάσινγκτον ανέβασε το έργο αντιστρέφοντας τα χρώματα (λευκός ήταν ο Οθέλλος του Πάτρικ Στιούαρτ), ενώ το 1990 δυο μαύροι ηθοποιοί είχαν παίξει το ζευγάρι Ιάγος – Οθέλλος.
Το κλειδί στην απόφαση της Royal Shakespeare Company ήταν ο ηθοποιός Λούσιαν Μσαμάτι, που ξεχωρίζει στη σειρά «Game of Thrones». Η υποκριτική του δεινότητα στάθηκε ικανή να του χαρίσει, παρά το χρώμα του δέρματός του, τον ρόλο του Ιάγου. «Με τον Λούσιαν κάθε ατάκα έγινε ολοκαίνουργια – μια πρόκληση σ’ ολόκληρο το έργο εντελώς αποκαλυπτική», παραδέχεται ο καλλιτεχνικός διευθυντής του RSC, Γκρέγκορι Ντόραν, φανερά εντυπωσιασμένος από το «ιδιάζον» της παράστασης που ετοιμάζουν στο Στράτφορντ-Απον-Εϊβον. Σχολιάζοντας θετικά και την ανάληψη του «Οθέλλου» από τον Χιου Κβάρσι, τον οποίο πίεζαν για τον ρόλο σχεδόν δέκα χρόνια, συμπληρώνει: «Ισως να είναι μια παντελώς τρελή ιδέα. Αλλά νομίζω ότι αξίζει να τη σπρώξουμε, μια και στο τέλος αυτό που βλέπεις είναι δύο πραγματικά υπέροχους ηθοποιούς να ερμηνεύουν. Αυτό είναι το βασικό».
Είναι, άραγε, ο ρατσισμός απέναντι στο χρώμα του δέρματος το κίνητρο του Ιάγου να καταστρέψει τη ζωή του Οθέλλου; Μια προσεκτική ματιά στο κείμενο είναι αρκετή για να διαπιστώσει μέχρι και ο πιο αδαής ότι ο Σέξπιρ κάθε φορά που γράφει για τον «Οθέλλο» βάζει τους ήρωες να τον αποκαλούν περισσότερο «Μαυριτανό» παρά «Μαύρο». Ο Ιάγος δεν είναι ακόμα ένας «κακός ρατσιστής» που ένας μαύρος τού μπαίνει στη μύτη και δεν τον αφήνει να εξυπηρετήσει τα ματαιόδοξα σχέδιά του.
Οι υπεύθυνοι της Royal Shakespeare Company επιλέγουν, λοιπόν, και εστιάζουν στην ανάδειξη των λεπτών αποχρώσεων των χαρακτήρων του έργου, ποντάροντας με την επικείμενη παράστασή τους στην ουσία του σεξπιρικού λόγου. Η αποδοχή της πρότασης από το κοινό είναι αβέβαιη. Αυτοί που θα μείνουν στο «φαίνεσθαι» μπορεί να δυσαρεστηθούν. Οσοι επενδύσουν στο «είναι» θα μείνουν σίγουρα ικανοποιημένοι.
Βλάσης Κωστούρος
