Της Χριστίνας Πάντζου
Την αποκαλούν «η πόλη των χηρών» γιατί εκεί καταφτάνουν με την ελπίδα να επιβιώσουν γυναίκες εξοστρακισμένες από τις οικογένειές τους και περιθωριοποιημένες από την κοινωνία μετά τον θάνατο του συζύγου τους. Η Βρινταβάν, λίκνο της λατρείας του Κρίσνα, είναι μάρτυρας της θλιβερής μοίρας που επιφυλάσσεται στις γυναίκες, συχνά έφηβες, που χηρεύουν. Γιατί μπορεί το «σάτι», η παράδοση να καίγεται ζωντανή η γυναίκα στη νεκρική πυρά του συζύγου της, να καταργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, αλλά και σήμερα οι χήρες στην Ινδία καταδικάζονται σε έναν αργό θάνατο.
Σύμφωνα με την πιο συντηρητική ινδουιστική παράδοση, η γυναίκα που χάνει τον σύζυγό της πρέπει να κρατά αιώνιο πένθος, να εγκαταλείψει τα χρωματιστά σάρι, τα στολίδια, τα μακριά μαλλιά για να μην την επιθυμήσει άλλος άντρας, να μην ξαναπαντρευτεί, να μην έχει ανάγκες και επιθυμίες. Και μόνη η παρουσία τους είναι κακός οιωνός αφού θεωρούνται ένοχες για τον θάνατο του συζύγου τους και επικίνδυνες για τον περίγυρό τους.
Κανείς δεν ξέρει πόσες φυτοζωούν στη Βρινταβάν. Λένε πως είναι 20.000. Περιφέρονται με λευκά σάρι, φαντάσματα που ξεπροβάλλουν από σοκάκια ή στέκονται μπροστά στους ναούς ψέλνοντας ύμνους προς τον Κρίσνα και ελπίζοντας ότι η γενναιοδωρία των προσκυνητών θα τους εξασφαλίσει ένα φλιτζάνι ρύζι ή λίγες ρουπίες για να πληρώσουν το δωμάτιο που μοιράζονται με άλλες τέσσερις-πέντε χήρες σαν κι αυτές. Μόλις χάνουν τον σύζυγό τους η οικογένειά του τις πετά στον δρόμο όχι μόνο γιατί τους είναι πλέον «βάρος», αλλά και για να τις αποκλείσουν από κάθε κληρονομιά. «Καθώς οι γυναίκες έχουν δικαίωμα να κληρονομήσουν την περιουσία του συζύγου, η οικογένειά του και συχνά και τα παιδιά τους διαδίδουν φήμες ότι είναι επικίνδυνες για την κοινωνία, μάγισσες ή “πόρνες” εκμεταλλευόμενοι τις δεισιδαιμονίες των απλών ανθρώπων για να τις διώξουν μακριά από τον τόπο και την περιουσία τους», λέει η Τζίνι Σριβαστάβα, διευθύντρια της ASWA (Ενωση Μόνων Δυνατών Γυναικών), οργάνωσης που συσπειρώνει 30.000 μέλη, εκ των οποίων το 75% χήρες. «Συχνά επιστρατεύουν κάθε μέσο, ακόμη και κακοποίηση και βασανιστήρια για να τις αναγκάσουν να παραιτηθούν από κάθε τους δικαίωμα».
Βρίσκονται στον δρόμο χωρίς κανένα μέσο για να επιζήσουν ή επιδεξιότητα για να δουλέψουν και με μια σύνταξη χηρείας 6,5 ευρώ τον μήνα που παίρνει μόλις το 25% αυτών, αφού οι περισσότερες είναι αγράμματες και δεν μπορούν να συμπληρώσουν τα απαιτούμενα έγγραφα. Γυναίκες σαν την 70χρονη Ράχντα Ντέβι, που καταφτάνουν στη Βρινταβάν για να μοιραστούν κακουχίες, μοναξιά και φόβους, όπως έλεγε στην «Ελ Παΐς»: «Εκείνο που περισσότερο με πονά είναι η αδιαφορία των παιδιών μου. Με άφησαν μόνη και στο περιθώριο. Την ημέρα τρέφομαι με ελεημοσύνες. Το βράδυ προσεύχομαι να μην ξημερωθώ. Φοβάμαι την ημέρα που δεν θα μπορέσω να περπατήσω».
…………………………………………
Αγελάδες ως μέσο αποτροπής της κλειτοριδεκτομής
Οι αρχές της Κένυας, που τους τελευταίους μήνες έχουν αναλάβει σημαντική δράση κατά του ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων των κοριτσιών, φαίνεται πως θεωρούν ότι θα λύσουν ένα μέρος του προβλήματος προσφέροντας υλικά κίνητρα στις «κόφτρες», όπως αποκαλούνται οι γυναίκες που αναλαμβάνουν τη φρικιαστική τελετή. Την περασμένη εβδομάδα, αντάμειψαν μία από αυτές, που καταζητούνταν για τον θάνατο ενός 16χρονου κοριτσιού, με μια… αγελάδα γιατί σε μια συμβολική τελετή αποφάσισε να παραδώσει τα εργαλεία της και να υπογράψει ενώπιον των εισαγγελικών αρχών συμφωνία με την οποία δεσμεύεται να μην ακρωτηριάσει ποτέ ξανά καμία γυναίκα.
Η 53χρονη Γιαράσια, που εδώ και 20 χρόνια έχει υποβάλει χιλιάδες κορίτσια σε αυτή την παράνομη πρακτική, έκανε κλειτοριδεκτομή στη 16χρονη Αλβίνα Νόελ μόλις δύο εβδομάδες πριν γεννήσει, με αποτέλεσμα το τραύμα να ανοίξει κατά τον τοκετό και η έφηβη να πεθάνει από αιμορραγία. «Οι γονείς της ήταν συγγενείς και μου την έφεραν γιατί είναι ταμπού να γεννήσει μια γυναίκα αν δεν την έχουμε κόψει», δήλωσε όταν παραδόθηκε συνοδευόμενη από πάστορα που βεβαίωσε πόσο είχε μετανιώσει. Πεισμένος για τη μεταμέλειά της για ένα έγκλημα που επισείει ισόβια κάθειρξη, ο επικεφαλής της αστυνομίας ζήτησε από την οργάνωση Πρωτοβουλία Κοριτσιών του Ποκότ, που στηρίζει θύματα γενετήσιου ακρωτηριασμού, να της προσφέρει μια αγελάδα ως ανταμοιβή για την απόφασή της να σταματήσει να ακρωτηριάζει κορίτσια.
Τον Μάρτιο οι αρχές της Κένυας δημιούργησαν μια ειδική μονάδα δίωξης αυτού του εγκλήματος που υφίσταται το 27% των κοριτσιών της χώρας. Στελεχωμένη με 20 εισαγγελείς και με τη συνδρομή μιας τηλεφωνικής γραμμής καταγγελιών που εγκαινιάστηκε την περασμένη εβδομάδα, έχει στόχο τη δίωξη των δραστών και την εκπαίδευση των κοινοτήτων για την εγκατάλειψη αυτής της παράδοσης. Παραμένει αναπάντητο σε ποιους από τους δύο στόχους εμπίπτει η επιβράβευση με την αγελάδα.
…………………………………………
Κριστίνα Καλντερόν, Ζωντανό Μνημείο της Ανθρωπότητας
Μια γυναίκα, Μνημείο της Ανθρωπότητας
Στα 86 της, η Κριστίνα Καλντερόν αποτελεί ένα από τα Ζωντανά Μνημεία της Ανθρωπότητας της UNESCO. Είναι η τελευταία των ιθαγενών Γιαγουάν ή Γιαμάνα της Χιλής που μιλά την αρχαία τους γλώσσα. Ζει στο Πουέρτο Γουίλιαμς, στο νοτιότερο κατοικημένο άκρο της Γης, εκεί όπου οι πρόγονοί της ζούσαν εδώ και 6.000 χρόνια σαν «νομάδες της θάλασσας» και διέσχιζαν με τα κανό τους τα λαβυρινθώδη φιορντ της Γης του Πυρός. Η άφιξη των λευκών τούς αποδεκάτισε. Εφτασαν ακόμη και να μεταφέρουν κάποιους από αυτούς στη Γαλλία για να τους επιδείξουν ως «παράδοξα είδη στην εξέλιξη της ανθρώπινης αλυσίδας», που μάλιστα δεν γνώριζαν αρχηγούς και θεωρούσαν ισότιμους άντρες και γυναίκες. Οσα δεν έκαναν οι αρρώστιες που κουβάλησαν οι κατακτητές και οι διωγμοί τα έφερε η αφομοίωση. «Εμαθα ισπανικά στα 9 μου. Ηρθε ένας ξένος κι άρχισε να με μαθαίνει. Τότε όλοι μας μιλούσαμε γιαγουάν. Αλλά άρχισαν να πεθαίνουν. Κι έμεινα μόνον εγώ. Τα παιδιά δεν ήθελαν να μιλούν τη γλώσσα μας, ντρέπονταν, τα πείραζαν στο σχολείο», λέει κάθε φορά που τη ρωτούν πώς κατέληξε τελευταία εκπρόσωπος ενός πολιτισμού που απειλείται να πεθάνει μαζί της. Η «γιαγιά Κριστίνα», όπως όλοι τη φωνάζουν στην κοινότητα, πασχίζει να διασώσει ό,τι μπορεί να διασωθεί. Με τη βοήθεια μιας από τα 14 εγγόνια της, της Κριστίνα Ζαράγκα, που ζει στη Γερμανία, εξέδωσε ένα βιβλίο με ιστορίες της προφορικής παράδοσης αλλά και ένα λεξικό αυτής της γλώσσας που θεωρείται από τις πλουσιότερες στον κόσμο και διαθέτει περισσότερες από 32.000 λέξεις. Για εκείνη η ανακήρυξή της σε Ζωντανό Μνημείο της Ανθρωπότητας δεν είναι λόγος γιορτασμού αλλά πένθους και το μόνο που της προσφέρει κάποια αισιοδοξία είναι ότι από τα δεκάδες δισέγγονά της, η επτάχρονη Ταμάρα αρχίζει και μαθαίνει ενθουσιωδώς τα γιαγουάν: «Θα ήθελα να με αντικαταστήσει κάποια μέρα», λέει, μουρμουρίζοντας πως μακάρι να μην είναι η μόνη που θα ξαναμιλήσει τη γλώσσα τους.
