Του Λευτέρη Κουγιουμουτζή
Υπάρχουν τόποι όπου το χώμα είναι ακόμη καθαρό, δεν το σιχαίνεσαι. Αφήνεις άφοβα τα παιδιά να παίξουνε μαζί του, να το πλάσουν και να το σκορπίσουν, να λερωθούν και να λερώσουν χωρίς να κινδυνεύουν από σκουπίδια, χημικά, σπασμένα τζάμια και κάθε λογής απορρίμματα πολιτισμού. Τόσο καθαρό, που έχει ακόμα μέσα του ζωή και τη χαρίζει απλόχερα σ’ όποιον με μόχθο και ιδρώτα τη ζητήσει. Γεννά μπαξέδες ροδομύριστους, περβόλια με κηπευτικά κεχριμπαρένια, ανόθευτα. Δέντρα που βγάζουν φρούτα με όλη τους τη γεύση και ακατέργαστους καρπούς, αβίαστους, αγνούς κι ακίνδυνους. Παχύφυλλες κληματαριές, με τα σταφύλια τους να κρέμονται λαχταριστά και τα τζιτζίκια τους σε οίστρο τραγουδιστικό, να σκεπάζουνε τα μεσημέρια κάτω από τον ίσκιο τους παρέες ζωηρές και εύθυμες ή ενίοτε κάποιον μοναχικό αναγνώστη.
Υπάρχουν μέρη που το φεγγάρι και τ’ αστέρια δεν φεύγουνε ποτέ από τον ουρανό. Δεν έχει κανείς παρά να κοιτάξει ψηλά τη νύχτα και να τ’ ανταμώσει. Κι ο ήλιος ρίχνει τη βουτιά του μες στη θάλασσα κάθε απόγευμα γυμνός και ξεδιάντροπος, κάνοντας τα πάντα γύρω του να κοκκινίζουν εκρηκτικά κι αδιαφορώντας για τα βλέμματα τ’ αδιάκριτα. Μέρη που το γαλάζιο απλώνεται σε όλες του τις αποχρώσεις, από τις πιο απαλές ώς τις πιο φουρτουνιασμένες. Με τρεχούμενα νερά, φαράγγια και πλαγιές με άγρια ζωή κι αληθινό κελάηδισμα ελεύθερων πουλιών. Που κι η βροχή πέφτει σαν ευλογία κι όχι για να γίνει είδηση κακή στο νυχτερινό δελτίο.
Ολα τριγύρω συνυπάρχουν σ’ αρμονία, ακόμη και το απροσάρμοστο είδος των ανθρώπων θαρρείς πως είναι πιο ενταγμένο και γαλήνιο σ’ αυτούς τους τόπους. Κι οι μικρές κοινότητές του έχουν ακόμα αντιστάσεις. Η αλληλεγγύη, η συνεργασία κι η έγνοια για τον γείτονα δεν ξεχάστηκαν ποτέ. Αυτό που λέμε «ανθρωπιά» δεν χάθηκε εντελώς για να επαναξιολογηθεί μέσα στην κρίση, ατόνησε απλώς μια εποχή μέσα στη λαίλαπα του πολιτισμού της οθόνης. Μια λαίλαπα που αναπόφευκτα άφησε τα ίχνη της σ’ αυτές τις κλειστές κοινωνίες: μιμητισμός, αίσθηση μειονεξίας, παραδοπιστία, απώλεια του μέτρου, σπατάλη πόρων κι αισθημάτων, κόμπλεξ κατωτερότητας, ανασφάλεια, ψυχολογική ανισορροπία, αυξημένος αλκοολισμός, κι αυτά μεταξύ άλλων. Δεν είναι κι εύκολο όταν οι σταθερές κι οι αξίες σου αγνοούνται, εμπαίζονται κι ισοπεδώνονται, όταν βομβαρδίζεσαι με ερεθίσματα ξένα που σου εμφανίζονται ως κυρίαρχα, όταν το μοντέλο της «επιτυχίας» όπως παρουσιάζεται αίφνης απέχει έτη φωτός από τον προγονικό τρόπο ζωής.
Είναι ζόρικα αυτά τα μέρη. Δεν φορούν για πάντα το καλοκαιρινό τους το κοστούμι. Δύσκολη απόφαση η μετοίκηση, παρ' όλα τα θέλγητρα τ’ ακαταμάχητα που σε καλούν γλυκά με τον σκοπό τους. Απόφαση για θαρραλέους και συνειδητοποιημένους. Δεν είναι μόνο η ένταξη σε μια κοινωνία που πάντα θα σε βλέπει ως ξένο. Αλλοι ρυθμοί, άλλες ισορροπίες, διαφορετικά σμιλευμένες οι ανθρώπινες σχέσεις. Θα βρεθούν κάποια στιγμή με τον καιρό κι οι άνθρωποι κι ο τρόπος, μέσα απ’ το ταξίδι για μια άγνωστη Ιθάκη. Είναι και άλλες δυσκολίες, πιο μεγάλες: Κέντρα Υγείας σε αποσύνθεση, σχολειά που υπολειτουργούν κι απειλούνται με κλείσιμο. Αποψιλωμένες υπηρεσίες, τύχη μεγάλη αν απέμεινε το ΚΕΠ να λειτουργεί, κλείνουν σωρηδόν τα υποκαταστήματα της συγχωρεμένης Αγροτικής Τράπεζας και τα ταχυδρομεία. Δύσκολες ακόμα κι οι προμήθειες, πανάκριβα τα πάντα, ακόμα κι η βενζίνη. Χρειάζεσαι εξοπλισμό, καλό κουμάντο, υπομονή και –κυρίως– επαγγελματική απασχόληση. Δεν πας έτσι.
Κάποια στιγμή μπορεί και να βρεθεί ο τρόπος. Αλλωστε κάθε απεξάρτηση από παρά φύση καταστάσεις, κάθε επιστροφή εγγύτερα στην κανονικότητα της ανθρώπινης υπόστασης έχει και κλυδωνισμούς. Και κάθε κυοφορία έχει ωδίνες. Ολο και περισσότεροι το αποτολμούν. Κάποιοι ευδοκιμούν και κάποιοι επιστρέφουν. Αξιοθαύμαστοι, σε κάθε περίπτωση. Αξιοθαύμαστοι κι όσοι το επεξεργάζονται μέσα τους. Κι ας μείνει όνειρο θερινής νυκτός. Οι τόποι αυτοί, αυτοί οι άλλοι τόποι, ευτυχώς θα είναι εκεί και θα μας περιμένουν. Με τις αρετές τους και τις δυσκολίες τους. Κι εμείς οι υπόλοιποι ας τους κρατάμε μέσα μας για να ζεσταίνουμε τα χειμωνιάτικα βράδια της ψυχής μας.
