Της Νόρας Ράλλη
Αναφορά στον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, Αλ. Τσίπρα, κάνει η Ν. Κλάιν. Είχαν συναντηθεί παλαιότερα και ο Αλ. Τσίπρας τής είχε δηλώσει πως «ήμασταν ένα κόμμα που είχε τοποθετήσει το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας. Εξαιτίας όλων αυτών των χρόνων της ύφεσης στην Ελλάδα, ξεχάσαμε την κλιματική αλλαγή». Στο νέο της βιβλίο, η Ν. Κλάιν το παραθέτει, σχολιάζοντας πως μπορεί να είναι απόλυτα κατανοητή μια τέτοια στάση, ωστόσο: «Αν και την περίοδο εκείνη, ο ΣΥΡΙΖΑ, το κόμμα του κ. Τσίπρα, διενεργούσε έναν έξοχο αγώνα κατά της λιτότητας, παρ' όλα αυτά, δυσκολευόταν να διαμορφώσει μια δική του θετική οικονομική προοπτική. Με εντυπωσίασε ιδιαίτερα ότι δεν παρείχε μια εναλλακτική λύση στην εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου, μια απειλή για τις ωραίες θάλασσες της Ελλάδας, απλά διέθετε πιο δίκαια σχέδια για την αναδιανομή των πόρων, κάτι ανάλογο με τις περισσότερες αριστερές κυβερνήσεις στις χώρες της Λατινικής Αμερικής». Σύμφωνα με την ίδια, αριστεροί και οικολόγοι θα έπρεπε να είχαν κηρύξει τον πόλεμο στην ηθική του καπιταλισμού, ως τη μόνη δυνατή σωτηρία και του περιβάλλοντος. Ωστόσο διευκρινίζει ότι το βιβλίο της δεν απευθύνεται σε ειδικούς ή ευαισθητοποιημένους πολίτες, αλλά: «Γράφτηκε για τους ανθρώπους που δεν θα διάβαζαν ποτέ ένα βιβλίο για την κλιματική αλλαγή αλλά αγωνιούν για την οικονομική δικαιοσύνη».
«Ο γιατρός μου παρατήρησε πολύ χαμηλά επίπεδα ορμονών. Μάλλον θα απέβαλλα για τρίτη φορά. Αμέσως το μυαλό μου πήγε στο πετρελαϊκό ατύχημα στον Κόλπο του Μεξικού». Αυτή η τόσο προσωπική εξομολόγηση της δημοσιογράφου και συγγραφέως Ναόμι Κλάιν («Το δόγμα του Σοκ» κ.ά.) στην «Γκάρντιαν» σοκάρει όχι μόνο για την ειλικρίνειά της, αλλά και γιατί –όσο κι αν ακούγεται παράξενο– μας αφορά όλους. Αφορμή στάθηκε το νέο της βιβλίο «This changes everything: capitalism vs the climate» («Αυτό αλλάζει τα πάντα: Καπιταλισμός εναντίον κλίματος»), που κυκλοφόρησε πριν από μόλις μία εβδομάδα και είναι αφιερωμένο στον δίχρονο γιο της, Τομά.
«Αρνιόμουν να ασχοληθώ με την κλιματική αλλαγή για περισσότερο από όσο μπορώ να παραδεχτώ. Ηξερα ότι συνέβαινε, αλλά θεωρούσα πως οι επιστήμονες είναι οι κατεξοχήν αρμόδιοι. Και συνέχιζα να συμπεριφέρομαι σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Δυστυχώς, δεν ήμουν η μόνη» γράφει η Κλάιν. «Παρατηρητές. Αυτό είμαστε οι περισσότεροι. Κοιτάμε το πρόβλημα για ένα λεπτό και μετά το ξεχνάμε. Παθαίνουμε ένα είδος “περιβαλλοντικής αμνησίας”. Αλλά, αν συνεχίσουμε να επιτρέπουμε στα ρυπογόνα συστατικά να αυξάνονται συνεχώς σε γη και αέρα, τότε μεγάλες πόλεις θα καταστραφούν, αρχαίοι πολιτισμοί θα καλυφθούν από τη θάλασσα και τα παιδιά μας θα περάσουν τη ζωή τους προσπαθώντας να ξεφύγουν από συνεχόμενες καταιγίδες και ακραίες ξηρασίες. Παρ' όλα αυτά, συνεχίζουμε σαν να μη συμβαίνει τίποτα…».
«Μένουμε αδρανείς»
«Μα τι έχουμε πάθει;» αναρωτιέται. «Τι μας συμβαίνει και μένουμε αδρανείς μέχρι γελοιότητας;». Ισως η απάντηση να είναι, τελικά, πολύ πιο απλή απ' όσο νομίζουμε: «Δεν κάνουμε τίποτα, γιατί κάθε πράξη αντίδρασης, ακόμη και η πιο μικρή και σιωπηλή, έρχεται απευθείας σε ρήξη με το απορρυθμισμένο, πλέον, καπιταλιστικό σύστημα, που παραμένει η κυρίαρχη ιδεολογία, ακόμη και εν μέσω κρίσης! Δεν κάνουμε τίποτα, γιατί κάθε πράξη αποφυγής της καταστροφής (που, ταυτόχρονα, θα ωφελούσε και τη μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού), ακόμη και η πιο μικρή και σιωπηλή, θα απειλούσε απίστευτα μία μειοψηφική ελίτ, που ελέγχει την οικονομία, την πολιτική και τα μίντια».
Ωστόσο, το πρόβλημα δεν θα ήταν αξεπέραστο, αν εμφανιζόταν κάποια άλλη ιστορική στιγμή. Μα, είμαστε άτυχοι: κυβερνήσεις και επιστήμονες ξεκίνησαν να μιλούν για μειώσεις των ατμοσφαιρικών ρύπων το 1988, που η παγκοσμιοποίηση μόλις ανέτελλε. Και ποιος θα μπορούσε να της αντισταθεί; «Το 2000 μόνο η Κίνα σημείωσε αύξηση ρύπων 3,4%. Και ποιος μπορεί να αντισταθεί όταν το χρήμα αυξάνεται κατά 1000%;».
Ποια είναι λοιπόν η λύση; «Η οικονομία μας προωθεί την απρόσκοπτη επέκταση, με κάθε κόστος -ακόμη και ανθρώπινων ζωών-, ενώ αυτό που απαιτείται είναι η μείωση της αστείρευτης ενεργειακής κατανάλωσης. Από όλους, χώρες και άτομα». Η ίδια παραδέχεται πως δεν τη φοβίζει τόσο το γεγονός του λιώσιμου των πάγων όσο «τα βιβλία που διαβάζω στο δίχρονο παιδί μου. Με τρομοκρατούν. Το αγαπημένο του είναι το “Αναζητώντας έναν τάρανδο”. Μετά την 75η ανάγνωση, ταράχτηκα ξαφνικά στη σκέψη πως το μικρό μου πράγματι μπορεί ποτέ να μη δει έναν τάρανδο». Αμέσως έψαξε να βρει πληροφορίες στο διαδίκτυο, για να διαπιστώσει πως ακόμη και το χρώμα του κρέατος των ταράνδων έχει αλλάξει, εξαιτίας του νερού που πίνουν. Είναι τοξικό.
Προσέξτε τώρα τι συμβαίνει με μας τους «κατοικίδιους» ανθρώπους (για να θυμηθούμε και τον Ρουσό): «Αντί να έρθουμε ενάντια στην κρατούσα, επισφαλή εκ των έσω πλέον, καπιταλιστική ιδεολογία, χρησιμοποιούμε τους όρους της για να ξεφύγουμε από αυτήν. Μάλιστα, διάσημοι δισεκατομμυριούχοι στον πλανήτη με χαρά προτίθενται να τον “σώσουν”».
Πράγματι, ο πάμπλουτος και αγαπημένος των μίντια Βρετανός επιχειρηματίας Ρίτσαρντ Μπράνσον το 2006 συνάντησε κατ' ιδίαν τον πρώην αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, Αλ Γκορ, για να μάθει τι γίνεται με την κλιματική αλλαγή και πώς μπορεί να βοηθήσει. «Ηταν σαν να βλέπω μπροστά μου τον Αρμαγεδδώνα, με αυτά που άκουγα» δήλωσε αργότερα ο Μπράνσον. Και αποφάσισε, όπως είπε, να κάνει πλέον «μπίζνες με οικολογικό πρόσωπο»!
Προσπάθησε να βρει καινοτόμους τρόπους να μειώσει τους ρύπους από τα καύσιμα της Virgin, της αεροπορικής εταιρείας του, χωρίς να χρειάζεται να μειώσει τις ώρες πτήσης. Υποσχέθηκε, δηλαδή, πως και τον σκύλο θα έχει χορτάτο (και μάλιστα καλοταϊσμένο) και την πίτα ολόκληρη. Επιπλέον, δήλωσε πως θα δαπανήσει 3 δισ. γι' αυτόν τον σκοπό.
Ο Μπιλ Γκέιτς θέλησε κι αυτός να «συνδράμει». Θυμίζουμε πως ο ίδιος είχε επενδύσει εν τω μεταξύ 1,2 δισ. δολάρια σε τεράστιους πετρελαϊκούς αγωγούς της BP και της ExxonMobil. Και μετά την «οικολογική επιφοίτησή» του, σκέφτηκε κι αυτός πως μπορεί να βρει έναν θαυματουργό τρόπο να σώσει το περιβάλλον, μην αλλάζοντας τίποτε στη ζωή του! Απλό δεν ακούγεται;
«Σχεδόν άγιο!» απαντάει η Κλάιν. «Σίγουρα, πάντως, μιλάμε για θαύμα αν συμβεί, καθώς παραβαίνει όλους τους νόμους της Φύσης (όπου αν ξοδέψεις ενέργεια, θα έχεις και ρύπους)». Ελα, όμως, που οι νόμοι της οικονομίας δεν μπορούν να αλλάξουν, σύμφωνα με την κρατούσα άποψη. Αρα, δεν μένει παρά να αλλάξουν οι νόμοι της Φύσης, πράγμα αδύνατον.
Το προνόμιο της επιβίωσης
Το αποτέλεσμα; «Οταν ρώτησα τον αγαπημένο των μίντια, Μπράνσον, πόσα ξόδεψε τελικά για να σώσει τον πλανήτη, δεν θέλησε να μου απαντήσει. Αρκέστηκε στο να μου πει πως “το 2006 ήταν αλλιώς τα πράγματα. Με την κρίση, τα κέρδη έχουν μειωθεί, λιγότεροι ταξιδεύουν με τη Virgin, οπότε…”».
Μα δεν είναι μόνο ο Μπράνσον ή ο Γκέιτς. «Είμαστε όλοι μας» λέει η Κλάιν, ξαναγυρνώντας στις αρχικές της σκέψεις. «Η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι ο λόγος που δεν ήθελα να κάνω παιδιά. Οταν προσπάθησα, απέβαλα δύο φορές. Ξαναέμεινα έγκυος όταν κάλυπτα την τεράστια οικολογική καταστροφή εξαιτίας της BP στη Λουιζιάνα. “Δεν θα μπορέσεις να το κρατήσεις” μου είπε ο γιατρός. Σκέφτηκα τι εισέπνεα στη Λουιζιάνα, με τι νερό έκανα μπάνιο. Το έψαξα και βρήκα συνδέσεις ανάμεσα στα συστατικά που διαφεύγουν από τις δεξαμενές της BP με αποβολές εγκύων. Το παιδί το έχασα. Ποτέ δεν μάθαμε τι έφταιξε. Σήμερα ο γιος μου είναι 2 χρονών. Τελικά γέννησα, ναι. Και αυτό με έκανε να σκεφτώ πως ενώ η καταστροφή στον Κόλπο του Μεξικού ακόμη υφίσταται, εγώ έγινα μάνα… Δεν είναι όμως το ίδιο. Δεν είναι το ίδιο το να επιβιώνεις με το να ζεις, με το να απολαμβάνεις τη ζωή σου. Και εμείς οι άνθρωποι μπορεί να έχουμε το προνόμιο να επιβιώνουμε, χωρίς να μας νοιάζει για την ποιότητα της ζωής μας, ωστόσο πολλά άλλα είδη του φυτικού και ζωικού βασιλείου χρειάζεται να ζουν σωστά για να συνεχίσουν να υπάρχουν. Ισως κάποτε καταλάβουμε πως χωρίς αυτά ούτε εμείς μπορούμε να υπάρξουμε. Οσες “οικολογικές επιφοιτήσεις” κι αν έχουμε κατά καιρούς!».
