Της Παρής Σπίνου
Μάγος της εικόνας, ηγετική μορφή της βίντεο αρτ, ο πρωτοποριακός Αμερικανός καλλιτέχνης Μπιλ Βιόλα κατάφερε να μετατρέψει την τεχνολογία σε μέσο αυτογνωσίας. Οπως οι μεγάλοι ζωγράφοι του παρελθόντος χρησιμοποιούσαν το σχέδιο και το χρώμα, έτσι και αυτός με την κάμερα εξερευνά τη δύναμη και την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων συναισθημάτων. Τα έργα του, που έχουν κατακτήσει το κοινό σε μεγάλα μουσεία και αίθουσες τέχνης σε όλο τον κόσμο, εστιάζουν σε καθολικές ανθρώπινες εμπειρίες, τη γέννηση, τον θάνατο και έχουν επιρροές από την ανατολική και τη δυτική τέχνη και τον μυστικισμό των θρησκειών.
Ο Βιόλα βρίσκεται και πάλι στο προσκήνιο με τις προβολές του βίντεο «Tiny Deaths» στην Tate Modern και τη συγκλονιστική εγκατάσταση «Martyrs» στον καθεδρικό του Αγίου Παύλου, στο Λονδίνο, όπου σκηνοθετεί το μαρτύριο δεμένων και κρεμασμένων ανθρώπων. Εχει όμως την τιμητική του και στην Αθήνα, στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Αύριο ξεκινάει το αφιέρωμα «Τhe Passing», που περιλαμβάνει μονοκάναλα βίντεό του από την πρώτη δημιουργική περίοδο (1977) μέχρι το 1991. Ανάμεσά τους το ομότιτλο «Τhe Passing» (To πέρασμα), «Anthem» (Υμνος), «Four Songs» (Τέσσερα τραγούδια), «Τhe reflecting pool» και άλλα από τις συλλογές του μουσείου.
Τα βίντεό του καθηλώνουν. Ποιητικά και υποβλητικά, αιχμηρά και ανατρεπτικά, αφήνουν την αύρα τους στον θεατή. Οι εικόνες άλλοτε μοιάζουν βασανιστικά στατικές και άλλοτε εναλλάσσονται γρήγορα. Στο «Τhe Passing» o 63χρονος καλλιτέχνης μάς ταξιδεύει στα τοπία της αμερικανικής ερήμου ενώνοντας τα εδάφη του συνειδητού με το ασυνείδητο, το όνειρο με το δράμα που παίρνει τη μορφή ενός νεογέννητου μωρού ή μιας γερασμένης γυναίκας. Στο «Anthem» εικόνες της βιομηχανικής ανάπτυξης και του υλικού πολιτισμού δημιουργούν μια τελετουργική επίκληση στον «βαθύτερο αρχέγονο φόβο, το σκοτάδι, τον διαχωρισμό του σώματος από το πνεύμα». Στο «Τhe reflecting pool» κυριαρχεί η εικόνα ενός άντρα που στέκεται μπροστά από μια πισίνα, μετεωρίζεται από πάνω της, λάμπει κάτω από το νερό.
Φοιτητής ήταν το 1970, στη Syracuse Arts Academy όταν άρπαξε για πρώτη φορά μια βιντεοκάμερα. «Οταν πάτησα το κόκκινο κουμπί της εγγραφής και είδα την μπλε λάμψη στην οθόνη κόλλησε στο μυαλό μου ότι θα το κάνω αυτό όλη μου τη ζωή» εκμυστηρεύτηκε ο ίδιος πρόσφατα στην «Guardian». «Τότε το βίντεο δεν ήταν μια πολύ ρεαλιστική και πρακτική επιλογή για να κάνεις καριέρα».
Από νωρίς είχε την τύχη να συνεργαστεί με καθιερωμένους καλλιτέχνες όπως οι Ναμ Γιουν Παΐκ και Μπρους Νάουμαν. «Ηταν μια εποχή έντονου πειραματισμού στην τεχνολογία αλλά και στην αναζήτηση του εαυτού. Με τη βιντεοκάμερα κατάλαβα ότι υπήρχαν δύο διαστάσεις. Αυτή που βλέπεις και αυτή που αισθάνεσαι». Η φήμη του εξαπλώθηκε γρήγορα και πλέον ακόμα και αστέρες του Χόλιγουντ επιθυμούν να πρωταγωνιστήσουν στα έργα του, ενώ δέχεται και προτάσεις για να σκηνοθετήσει ταινίες. Αρνείται. «Δεν με ενδιαφέρει η αφήγηση, πάντα μου φαινόταν παλιομοδίτικη» λέει, ενώ επισημαίνει και μια στροφή στην πορεία του. «Για πολλά χρόνια προσπαθούσα να ακολουθήσω την ιλιγγιώδη εξέλιξη της τεχνολογίας, αλλά τελικά έβαλα φρένο. Δεν αγχώνομαι για το καινούργιο κάθε φορά».
Αξίζει να πάτε να δείτε τα βίντεό του στο Ωδείο Αθηνών – όχι στο ανακαινισμένο Φιξ. Παρότι έχει ολοκληρωθεί, υπάρχει πολύμηνη στασιμότητα και αδικαιολόγητη καθυστέρηση για τα εγκαίνια της νέας στέγης του ΕΜΣΤ. Αρκεστείτε σε μια έκθεση φωτογραφίας της Τίτας Μπονάτσου, στο φουαγέ του Ωδείου, η οποία αποτύπωσε όλα τα στάδια της ανακατασκευής από το 2011 ώς τον Φεβρουάριο του 2014.
Info: Επιμέλεια αφιερώματος: Σταμάτης Σχιζάκης. Διάρκεια μεχρι 30/11. Ωδείο Αθηνών: Βασ. Γεωργίου Β' 17-19 & Ρηγίλλης, τηλ. 210-9242111
