Της Λέλας Τρανταφίλη*

Τα επιτεύγματα του «Ισλαμικού κράτους» (ISIL) σε στρατιωτικό επίπεδο τόσο στο Ιράκ όσο και στη Συρία, έχουν αναδείξει την οργάνωση σε επίκεντρο ανησυχίας της Δύσης και των συμμαχικών αραβικών κρατών. Ποια είναι όμως η ταυτότητα της διαβόητης αυτής οργάνωσης και πώς αυτή σχετίζεται με την Αλ Κάιντα;

Για να γίνει κατανοητή η στρατηγική του ISIL θα πρέπει πρώτα να εξεταστεί η στρατηγική της Κάιντα. Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι μετά την 9/11 η Κάιντα έχει μετουσιωθεί σε έναν ευρείας έκτασης ανταρτοπόλεμο (pansurgency). Η δομή της είναι αρκετά ιδιόμορφη, αποτελούμενη από τον σκληρό ηγετικό πυρήνα της οργάνωσης (του οποίου ηγείται μετά το θάνατο του Μπιν Λάντεν o Αλ Ζαουάχρι), μία σειρά από παρακλάδια της Κάιντα ανά τον κόσμο καθώς και έναν σημαντικό αριθμό ανεξάρτητων δρώντων.

Η ιδεολογική βάση στην οποία εδράζεται η Κάιντα είναι η σαλαφιστική θρησκευτική ιδεολογία που της παρέχει και το νομιμοποιητικό πλαίσιο για τις ενέργειες της. Η εγκαθίδρυση ενός ισλαμικού χαλιφάτου αποτελεί τον μακροπρόθεσμο στρατηγικό στόχο της οργάνωσης ενώ ο βραχυπρόθεσμος στόχος της είναι να εξαλείψει την παρουσία ξένων δυνάμεων στον μουσουλμανικό κόσμο. Για την επίτευξη του στόχου της χρησιμοποιεί μία πληθώρα μέσων, μεταξύ των οποίων το αντάρτικο πόλεων (urban insurgency), με τη διεξαγωγή του οποίου είναι επιφορτισμένα τα παρακλάδια της Κάιντα, καθώς και την τρομοκρατία ως μία τακτική επιχειρησιακού επιπέδου.

Το ISIL (Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και το Λεβάντε), που είναι το επικρατέστερο ακρωνύμιο, αποτελούσε ένα από τα παρακλάδια της Κάιντα στο Ιράκ. Ξεκινώντας τη δράση της ως ανεξάρτητη σαλαφιστική οργάνωση με παρόμοια πολιτική ατζέντα με την Κάιντα, συμμάχησε μαζί της δίνοντας τον θρησκευτικό όρκο (baya) και μετονομάστηκε σε Κάιντα στο Ιράκ (AQI). Υπό την ηγεσία του Αμπου Μουσάμπ αλ Ζαρκάουι εδραίωσε την παρουσία της στην περιοχή. Οι στρατηγικές της επιλογές όμως την έφεραν σε ρήξη με τον σκληρό πυρήνα της Κάιντα για να την οδηγήσουν τελικά στην οριστική της αποχώρηση.

Αν και τόσο ο Ζαουάχρι όσο και ο Ζαρκάουι είχαν το ίδιο στρατηγικό όραμα, οι απόψεις τους ήταν εκ διαμέτρου αντίθετες ως προς την εφαρμογή του.

Συγκεκριμένα ο Ζαουάχρι ήταν αντίθετος με τις μεθόδους που χρησιμοποιούσε ο Ζαρκάουι, που περιελάμβαναν την ανεξέλεγκτη χρήση βίας, τη στοχοποίηση των σιιτών και των θρησκευτικών τους μνημείων καθώς και τους δημόσιους αποκεφαλισμούς, φοβούμενος ότι αυτό θα αποξένωνε τον πληθυσμό.

Είναι εμφανές ότι και ο Αλ Μπαγντάντι, τωρινός ηγέτης του ISIL, χρησιμοποιεί τις ίδιες μεθόδους στοχοποιώντας όσους δεν ασπάζονται την ιδεολογία της.

Το τωρινό ISIL όμως έχει απεμπολήσει τον στρατηγικό στόχο της Κάιντα στο Ιράκ, υιοθετώντας έναν περισσότερο μαξιμαλιστικό στόχο. Παραβλέποντας την εντολή του Ζαουάχρι να περιορίσει τη δράση του στο Ιράκ, επέκτεινε τη δραστηριότητά του στη γειτονική Συρία. Ο Μπαγντάντι προσπάθησε να συγχωνεύσει την οργάνωσή του με το Τζάμπχατ αλ Νούσρα (το παρακλάδι της Κάιντα στη Συρία) και ανακήρυξε έκτοτε το ISIL. Οπως ήταν αναμενόμενο, η μονομερής αυτή ενέργεια οδήγησε στην αποκήρυξη της από τον Ζαουάχρι και επισφράγισε και την οριστική της ρήξη με την Κάιντα.

Προκαλεί έκπληξη πώς το ISIL κατόρθωσε να αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή αντιμετωπίζοντας επιτυχώς πολλαπλούς εχθρούς και συγκεκριμένα τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό (FSA), τις Ειδικές Δυνάμεις του Ιράκ (ISF), τους Κούρδους στρατιώτες Πεσμεργκά (Peshmerga) και περιστασιακά την κυβέρνηση του Ασαντ.

Η επιτυχία του Μπαγντάντι είναι η συνισταμένη δύο συνιστωσών, της επιτυχημένης διεξαγωγής ανταρτοπολέμου και της χρήσης της τρομοκρατίας. Ασφαλώς η δημιουργία συμμαχιών έπαιξε σημαντικό ρόλο, όπως για παράδειγμα σουνιτικών αραβικών φυλών δυσαρεστημένων με τη σεχταριστική πολιτική του Νούρι αλ Μάλικι, παραδοσιακών συμμάχων του καθεστώτος Ασαντ, αλλά και ξένων ισλαμιστών.

Το ανησυχητικό είναι ότι εάν συνεχίσει κατ’ αυτόν τον τρόπο κινδυνεύει να λάβει χαρακτηριστικά συμβατικού πολέμου, περνώντας σε αυτό που ο Μαο Τσε Τουνγκ αποκαλούσε «το στάδιο της επικράτησης».

Συμπερασματικά το ISIL βασίστηκε στην ιδεολογία της Κάιντα για να ανδρωθεί στρατιωτικά. Αποστατώντας από αυτή δημιούργησε τη δική της στρατηγική που έρχεται σε αντίθεση με της Κάιντα που δεν επιθυμεί να επεκτείνει το ISIL τη δράση του στη Συρία. Γι΄ αυτό τον λόγο υποστηρίζει την Αλ Νούσρα ως τη μοναδική οργάνωση που έχει δικαιοδοσία στη Συρία. Επιπλέον φαίνεται πως ο Μπαγντάντι δεν δίνει την ίδια σημασία με τον Ζαουάχρι στο ιδεολογικό στοιχείο του πολέμου αποξενώνοντας μεγάλες ομάδες μουσουλμανικού πληθυσμού. Για να επιτύχει τον στρατηγικό του στόχο όμως θα πρέπει να μεταφράσει τη στρατιωτική του επιτυχία σε πολιτική επιτυχία και αυτό θα είναι δύσκολο εάν εξακολουθήσει τις ακραίες τακτικές του.

……………………………………………………

* Διεθνολόγος