Ο λόγος του Καστοριάδη, ακόμη και για όσους δεν συμφωνούσαν μαζί του, ήταν και είναι σεβαστός από όλους
………………………….
Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ
Η βαρβαρότητα της πνευματικής παρακμής
Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου*
Σε μια χώρα που χάνεται, σε μια Ελλάδα που καταρρέει, αποτελεί πάντα χαραμάδα ελπίδας η αναφορά σε λαμπερές προσωπικότητες που πάσχισαν να ταράξουν το τέλμα και να μας ξυπνήσουν από τον λήθαργο. Σπάνια συμφωνούσα είτε με την κοινωνική ανάλυση του Καστοριάδη είτε με τις αντιλήψεις του για το αύριο μιας δικαιότερης οικονομίας. Πίστευε σε μια κοινωνία δικαιοσύνης που θα προέκυπτε από την ανατροπή των καπιταλιστικών οικονομικών σχέσεων. Είμαι πεπεισμένος γα την ηθική ανωτερότητα της οικονομίας της αγοράς. Ουδέποτε όμως αμφισβήτησα τη δυναμική της διεισδυτικής του σκέψης ούτε βέβαια και τη γνησιότητα η και τον αλτρουισμό των πνευματικών του αναζητήσεων.
Ο Καστοριάδης δεν χάιδευε αυτιά. Ελεγε τα πράγματα με το όνομά τους και καυτηρίαζε την υποκρισία και τη συμπεριφορά του βολέματος και της εκ του ασφαλούς δήθεν επαναστατικότητας. Δεν θα ξεχάσω την δήλωσή του πως «ο κάθε λαός είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, υπεύθυνος και για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται». Ακόμα κι αν ήταν διαφορετικοί από τους δικούς μου, οι δρόμοι που με πάθος υποστήριζε πως έπρεπε να ακολουθηθούν ήταν πάντοτε πορείες κόπων και σκληρής δουλειάς. Γι' αυτό και δεν υπήρξε ποτέ συμπαθής στην ντόπια δογματική Αριστερά της ραστώνης και της οικοδόμησης μιας γιαλαντζί δίκαιης σοσιαλιστικής κοινωνίας.
Ο μεγαλύτερος εχθρός για τον Καστοριάδη ήταν η βαρβαρότητα. Απεχθανόταν το μίσος και τη βία. «Αιχμάλωτοι πολέμου» που βγαίνουν με δηλώσεις στο Διαδίκτυο και χρησιμοποιούν στα κείμενά τους τσιτάτα αμερικανικών τηλεοπτικών σειρών β΄ διαλογής, θα αποτελούσαν γι’ αυτόν το απόλυτο τίποτα. Πίστευε απόλυτα στην ευθύνη του ατόμου για τις πράξεις και τις συνέπειές τους. Λαοί που αισθάνονταν ανεύθυνοι γι’ αυτά που τους συμβαίνουν αποτελούσαν γι’ αυτόν «νήπια». Δίχως αυτονομία, αυτοσυνείδηση και έλεγχο ενεργειών, συνέβαλαν στην οικοδόμηση κοινωνιών απροσάρμοστων, με μηδενικό ουσιαστικό πρόσημο. Η Ελλάδα ως συνειδητοποιημένη δημοκρατία είχε κλείσει για αυτόν τον κύκλο της πριν από τους ελληνιστικούς χρόνους. Από την εποχή του Αλέξανδρου και δώθε, ο λαός κινείται σε έναν ανεμοστρόβιλο παθών, αυταρχισμού κι αντιφάσεων. Η κριτική του ματιά για την πορεία της ιστορίας και την έλλειψη μεγαλειωδών στιγμών ανακατατάξεων με τη συνειδητή συμμετοχή των πολιτών (δεν υπήρξε λ.χ. στην Ελλάδα Διαφωτισμός, Μεταρρύθμιση και οι Κοινωνικές Επαναστάσεις του 18ου αιώνα) δεν θα ενοχλούσαν κάποιες περισσότερο φιλελεύθερες θεωρήσεις της ελληνικής μετεξέλιξης μέσα στον χρόνο.
Ο Καστοριάδης δεν υπάρχει πλέον. Εχουμε όμως σήμερα ως λαός και κοινωνία τόσο μεγάλη ανάγκη από φρέσκα πνευματικά σκιρτήματα καινούργιων Καστοριάδηδων… Για να ξεφύγουμε από τη βαρβαρότητα της πανίσχυρης ανοησίας.
* Ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος είναι οικονομολόγος, πρώην υπουργός www.andrianopoulos.gr
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ο ΑΡΙΣΤΕΡΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Οταν σου λείπει κάποιος ψάχνεις να τον βρεις
Του Αλέκου Αλαβάνου*
Μερικές φορές ενώ βρίσκεσαι ανάμεσα σε πολύ κόσμο –μια οικογενειακή συγκέντρωση, μια μεγάλη παρέα, μια διαδήλωση– κυριαρχείσαι από μια αίσθηση απουσίας, μοναχικότητας. Κάποιοι λείπουν. Οχι μόνο με την έννοια της φυσικής παρουσίας. Αλλά με αυτά που είναι πέρα από αυτήν: την ικανότητα του απόντα να πυροδοτεί διάλογο, να ανοίγει παράθυρα σε κλειστούς τοίχους, να καρποφορεί ιδέες, να μαγεύει ένα άγονο πνευματικό τοπίο και να το κάνει καταπράσινο και πολύχρωμο.
Αυτή η απουσία είναι πια ένα κεντρικό χαρακτηριστικό στον χώρο της πολιτικής στην Ελλάδα της κρίσης. Οι τηλεοπτικές οθόνες είναι γεμάτες από καθηγητές πανεπιστημίου, κομματικά στελέχη παντογνώστες, έτοιμους να στηρίξουν επιστημονικά και με σοβαροφάνεια τον πιο ασήμαντο κομματικό ελιγμό.
Λείπουν πολλοί – αν και υπάρχουν και αξιολογότατες παρουσίες, χωρίς όμως μεγάλο ακροατήριο, εξορισμένες στα αγωνιώδη ατομικά γραπτά τους η σε διαδικτυακές ιστοσελίδες. Ενας από τους μεγάλους απόντες είναι ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Γιατί;
Σε μια κατάσταση που από όλες τις πλευρές γίνεται προσπάθεια η εξέλιξη στην Ελλάδα να περιοριστεί μέσα στις καθορισμένες συντεταγμένες του ευρωπαϊκού πλαισίου, είναι αναγκαίες, όχι μόνο για τον προβληματισμό μας αλλά και για το ηθικό μας, οι εικονοκλαστικές και προωθημένες αντιλήψεις του για την ικανότητα της ανθρώπινης κοινωνίας για «δημιουργία», όχι εξωπραγματική, αλλά χωρίς προκαθορισμούς και όρια, ελεύθερη να διαλύσει τα πλαίσια που τη δεσμεύουν, να οδηγήσει στο εντελώς καινοτομικό.
Σε μια εποχή που οι επιμέρους αγώνες συνεχώς επιβεβαιώνουν την αναποτελεσματικότητά τους, που η παθητικότητα, η μοιρολατρία και η αποδοχή της ήττας αγκαλιάζουν όλο και περισσοτέρους, μέσα στις σελίδες του Καστοριάδη υπάρχουν όλοι οι σπόροι που περιμένουν τη βροχή για να βλαστήσουν, για την «αυτονομία» των κοινωνιών, για τη συμμετοχή των πολιτών, για την ικανότητα να φτιάξουν αυτές οι ίδιες τους θεσμούς τους, για τη σημασία των αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών, που τις συναντήσαμε ευκαιριακά στις πλατείες.
Σε έναν κομματικό ανταγωνισμό για το ποιος έχει την καλύτερη συνταγή και τον πιο μάγκα διαπραγματευτή για την αύξηση του ΑΕΠ ή την ανταγωνιστικότητα, οι απόψεις του Ελληνογάλλου φιλόσοφου στο πλαίσιο της «φαντασιακής δόμησης» των κοινωνιών -κριτικές και στις καπιταλιστικές και στις τυπικές μαρξιστικές αντιλήψεις, για την πρόοδο ως μονοσήμαντα εξαρτημένη από οικονομικά και τεχνικά μεγέθη- ανοίγουν ένα ευρύτατο πεδίο δράσεων στην κουλτούρα, την παιδεία, τους κώδικες συμπεριφοράς, τις αξίες, χωρίς τα οποία είναι αδύνατο να υπάρξει μια εναλλακτική απελευθερωτική επιλογή.
Κι ακόμα, όταν σήμερα οι πολίτες χάνουν κάθε βεβαιότητα, διαλύονται ψυχολογικά, αποδεσμεύουν πρωτόγονες κι ανεπεξέργαστες δυνάμεις, αναζητούν εξιλαστήρια θύματα, κυριαρχούνται από τον φθόνο, εγκυμονούν το αυγό του φιδιού, η άποψη του Καστοριάδη ότι μια αυτόνομη πολιτεία μπορεί να στηριχθεί μόνο σε αυτόνομους πολίτες, στην ικανότητά τους να θέτουν ερωτήματα για τον εαυτό τους, να κατανοούν τα κίνητρά τους, να αποκτούν σχέσεις με τους άλλους, όπως και η μόνιμη σύνδεση των πολιτικών του προβληματισμών με την ψυχανάλυση είναι ένας δρόμος που μας υποδεικνύει επειγόντως στις σημερινές συνθήκες έκτακτης ανάγκης που βρισκόμαστε.
Οταν σου λείπει όμως κάποιος, ψάχνεις να τον βρεις.
*Ο Αλέκος Αλαβάνος είναι επικεφαλής του Μετώπου Αλλαγής
