ΤΟΥΡΚΙΑ Η ισχύς του στρατού εδράζεται στην οικονομική δύναμη του Ταμείου Αλληλοβοήθειας Στρατού, που ξεκίνησε σαν στρατιωτικός συνεταιρισμός και έγινε μεγαθήριο. Ο Ερντογάν είναι ο μόνος που μπόρεσε να περιορίσει με τρόπο τους στρατιωτικούς
Του Τζεμίλ Τουράν
Τι είναι τελικά αυτό το «βαθύ» τουρκικό κράτος; Είναι πολλά κι ένας συνεταιρισμός. Ενας στρατιωτικός συνεταιρισμός.
Η πρώτη φορά που πληγώθηκε η εθνικιστική περηφάνια της Τουρκίας ήταν το 1974, όταν της επιβλήθηκε στρατιωτικό εμπάργκο μετά την κυπριακή εισβολή. Η κίνηση αυτή του ΝΑΤΟ μάλλον ξάφνιασε τότε την γείτονα, η οποία ένιωσε προδομένη μετά τα τόσα στηρίγματα που είχε προσφέρει εκείνη στη ΝΑΤΟϊκή συμμαχία. Ακόμη από τα πρώτα χρόνια αυτού του στρατιωτικού συνασπισμού η Τουρκία παραστάθηκε δυναμικά, στέλνοντας μάλιστα χιλιάδες στρατιώτες της στην Κορέα. Παλιά δηλαδή φιλία, από το 1950, χωρίς να έχει ποτέ διατυπωθεί καμία άρνηση από την πλευρά του τουρκικού κράτους.
Μετά το 1974 και τον αποκλεισμό της από τη συμμαχία τα χέρια τους στον εξοπλισμό του κράτους πήραν οι στρατιωτικοί, μετατρέποντας τον υπάρχοντα συνεταιρισμό τους σε στρατιωτική πολεμική βιομηχανία.
Το 1961 με κρατικά κονδύλια ιδρύθηκε από τους στρατιωτικούς ένα σουπερμάρκετ, θα το λέγαμε. Δηλαδή ένα κατάστημα/αποθήκη με τρόφιμα και διάφορα μικροπράγματα για τις βασικές ανάγκες τους. Ετσι δημιουργήθηκε το Ταμείο Αλληλοβοήθειας Στρατού (Ordu Yardimlasma Kurumu-ΟΥΑΚ). Αργότερα ο συνεταιρισμός, άρχισε να παράγει όλες τις «άσπρες συσκευές», όπως περιέγραφαν τα ψυγεία, τα πλυντήρια και τις ηλεκτρικές κουζίνες. Οι δουλειές πήγαιναν πρίμα, το κράτος συνέβαλε στις προσπάθειες αλλά δεν είχε καμία (φιλική) συμμετοχή στα κέρδη. Ο όμιλος πλέον ΟΥΑΚ μερίμνησε και για τις στρατιωτικές συντάξεις και ένα τμήμα του εξελίχθηκε σε συνταξιοδοτικό ταμείο.
Ενα άλλο τμήμα του ανέλαβε όλο τον στρατιωτικό ρουχισμό, από στολές μέχρι σεντόνια, πετσέτες, σκελέες, άρβυλα και ό,τι άλλο χρειάζονται μονάδες και ουλαμοί και τάγματα.
Φυσικό ήταν μετά το στρατιωτικό εμπάργκο του 1974 ο όμιλος να προχωρήσει και στη στρατιωτική βαριά βιομηχανία. Η καμπάνια μιλούσε κατευθείαν στην τουρκική καρδιά: «Θέλουμε και μπορούμε να φτιάξουμε τα δικά μας αμυντικά όπλα. Μόνο εμείς μπορούμε να προστατεύσουμε την πατρίδα». Εργοστάσια, φάμπρικες, εργατικό προσωπικό, συνεργαζόμενες μικροεπιχειρήσεις… Ετσι εξασφάλισαν οι στρατιωτικοί ακλόνητο έρεισμα ανάμεσα στους πολίτες.
Ολα τα τεθωρακισμένα οχήματα του τουρκικού στρατού –ειδικά εκείνα που αντέχουν στις νάρκες και θεωρούνται από τα καλύτερα- τα κατασκευάζει ο όμιλος, ο οποίος εδώ και πολλά χρόνια εξάγει τα πολεμικά αγαθά του στη Μέση Ανατολής, σε Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, στην Αφρική αλλά και στην Ευρώπη.
Οι ξένοι επενδυτές εντόπισαν τη δραστηριότητα του ΟΥΑΚ –την πειθαρχία των μονάδων του και τα ελκυστικά μεροκάματα– και ξεκίνησαν συνεργασίες. Για παράδειγμα η γαλλική Ρενό έδωσε μεγάλο κομμάτι της παραγωγής της στον ΟΥΑΚ.
«Αν δεν συμμετείχε ο ΟΥΑΚ δύσκολα θα μπορούσε να προχωρήσει επένδυση τέτοιου μεγέθους στην Τουρκία», παραδέχτηκε πρόσφατα στέλεχος του ΔΝΤ ενώ ο οίκος Μoodys χαρακτήρισε τον όμιλο κορυφαίο στυλοβάτη της τουρκικής οικονομίας. Και ως τέτοιος στυλοβάτης αλλά και των περιουσιών των αξιωματικών, ο όμιλος δεν επιθυμεί (τώρα και τότε και πάντα) να σταματήσουν οι πολεμικές συρράξεις με το ΡΚΚ γιατί τα όπλα σε αφλογιστία είναι ασύμφορα.
Τι άλλο πιο δυνατό εργαλείο χρειάζεται να έχει το «βαθύ» κεμαλικό κράτος απέναντι τις πολιτικές κυβερνήσεις της Τουρκίας; Ενας από τους λόγους που ο Ερντογάν θεωρείται μεγάλος ηγέτης είναι γιατί μεθοδικά μπόρεσε να φέρει τον στρατό στην υπηρεσία του τουρκικού λαού. Πρώτα ως πολιτική εξουσία άρχισε να «χώνεται» επενδυτικά στη στρατιωτικο-οικονομική βιομηχανία, να σπάει δηλαδή το μονοπώλιο, χωρίς τις ευλογίες των στρατιωτικών έκανε ανοίγματα στο ισλαμικό και το αραβικό κεφάλαιο, έφερε ξένες επενδύσεις 116 δισ. ευρώ μεταξύ 2005-2012, δημιούργησε κρατικό επενδυτικό ταμείο που ανοίχτηκε προς την Αφρική, τις τουρκόφωνες χώρες του Καυκάσου και της Κασπίας, και επεκτείνεται προς Μεξικό, Νιγηρία, Ινδονησία.
Προωθεί και δικαστικά την υπόθεση «Βαριοπούλα» και βοηθάει οικονομικά και το ΔΝΤ με «5 δισ. δολάρια για να αντιμετωπιστεί η ευρωπαϊκή κρίση και θέμα χρόνου είναι η συμμετοχή της Τουρκίας στην εκτελεστική επιτροπή του ΔΝΤ όπου θα συναποφασίζει πώς και σε ποιους θα χορηγούνται οι πόροι του ταμείο», όπως δήλωσε ο Νταβούτογλου στο πολιτικό περιοδικό «Ιντερνάσιοναλ».
Ισως ο Ερντογάν να γίνει ο πρώτος πολιτικός που θα φέρει το «βαθύ» κράτος σε ρηχά και διαφανή νερά. Ιδωμεν.
