ΒΑΤΙΚΑΝΟ Η αποστολή του νέου Πάπα θα κριθεί από τη στάση του έναντι των φτωχών εν μέσω κρίσης, τον διάλογο με την Ορθοδοξία, τον έλεγχο της τράπεζας της Αγίας Εδρας, αλλά και τη διαχείριση των καταγγελιών για τις σχέσεις του με τη χούντα του Βιντέλα
Του Θεόδωρου Ανδρεάδη Συγγελλάκη
Ο Φραγκίσκος ενθρονίζεται, σήμερα, σε μια κατάμεστη βασιλική εκκλησία και πλατεία του Αγίου Πέτρου. Με απόλυτo σεβασμό στην παράδοση -σχετικά με τη διαδικασία- έγινε η μεγάλη ανατροπή, η απρόσμενη έκπληξη, σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο. Απλός, άμεσος, σαφώς περισσότερο «παπάς» απ' ό,τι «Πάπας», ο εβδομηνταεξάχρονος πρώην αρχιεπίσκοπος του Μπουένος Αϊρες, μέσα σε λιγότερο από έξι ημέρες, κατάφερε να στείλει ήδη το κύριο μήνυμά του: «Μια φτωχή εκκλησία, για τους φτωχούς».
Φορά τα ίδια παπούτσια, ξανασολιάζοντάς τα, εδώ και δεκαπέντε χρόνια. Ο σταυρός του, στην Αργεντινή, ήταν σιδερένιος και αρνήθηκε να τον εγκαταλείψει. Το «δαχτυλίδι του ψαρά» που του παραδίδεται σήμερα και το οποίο φέρει, ανάγλυφο, τον Απόστολο Πέτρο, δεν είναι σε χρυσό, αλλά σε επιχρυσωμένο ασήμι. Οπως ζήτησε ο ίδιος ο Πάπας Βεργκόλιο.
Κινήσεις συμβολικές, που δεν θα μπορούσαν όμως να είναι συγχρόνως πιο ουσιαστικές. Δεν είναι τυχαίο και το ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος αποφάσισε να παραστεί στη σημερινή τελετή ενθρόνισης του νέου ποντίφικα. Είναι ο Πάπας που, περισσότερο από κάθε άλλον έως τώρα, απομακρύνθηκε από τον «ex cathedra» καθιερωμένο τρόπο ομιλίας τού εκάστοτε πνευματικού πατέρα των ρωμαιοκαθολικών.
Ποιες θα είναι οι κύριες κατευθυντήριες γραμμές της παπικής θητείας του διακοσιοστού εξηκοστού έκτου διαδόχου του Αγίου Πέτρου; Πρώτα απ' όλα -όπως έχει ήδη διαφανεί- ο διάλογος με τις άλλες θρησκείες και τα χριστιανικά δόγματα.
To βράδυ της εκλογής του έστειλε μήνυμα προς τον ραβίνο της Ρώμης στο οποίο ευχήθηκε να επιτελέσει ακόμη μεγαλύτερες προόδους η σχέση διαλόγου εβραίων και καθολικών. Στα κύρια σημεία της παπικής «ατζέντας», βρίσκεται, όμως, και η περαιτέρω επαναπροσέγγιση με τους ορθοδόξους. Από την πρώτη του σύντομη ομιλία, ο Φραγκίσκος παρουσιάστηκε ως «επίσκοπος της Ρώμης». Δεν πρόφερε ούτε μία φορά τη λέξη «Πάπας». Με άμφια λευκά και απλά, χωρίς άλλα εμφανή σύμβολα εξουσίας.
Ενα μήνυμα προς το ποίμνιό του -αναμφισβήτητα- από το οποίο ζήτησε να προσευχηθεί για το έργο του. Αλλά και προς τους «αδελφούς χριστιανούς της Ανατολής» -όπως αποκαλούσε τους ορθοδόξους ο Πολωνός Κάρολ Βοϊτίλα- που δείχνει ότι μπορεί να βρεθεί μια λύση στο κύριο θέμα που διχάζει τις δυο εκκλησίες: το πρωτείο και το αλάθητο, ειδικότερα, του Πάπα της Ρώμης.
Είναι νωρίς για να βγουν οριστικά συμπεράσματα. Αλλά μπορούμε να αναφερθούμε και σε κάποια άλλα «δυνατά» σημεία που θεωρείται πιθανό να συνδεθούν με τη νέα θητεία του Χόρχε Μάριο Βεργκόλιο. Σε μια φάση οικονομικής κρίσης, ο Πάπας αυτός, που μέχρι πριν από ένα μήνα συνήθιζε να χρησιμοποιεί αποκλειστικά το μετρό και ζήτησε αμέσως να μειωθεί στο ελάχιστο η προσωπική φρουρά του, κινείται προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση: λέει «όχι» στην άσκοπη σπατάλη, προσπαθεί να ξαναβάλει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τον άνθρωπο με τις ανάγκες του. Προερχόμενος από μια χώρα με μεγάλες ανισότητες και κοινωνικά προβλήματα, ζητά, δηλαδή, από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία να βρεθεί κοντά στους πιστούς, δουλεύοντας, αποκλειστικά και μόνο, για τους πιστούς.
Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι δεν πρόκειται να λείψουν και οι δυσκολίες. Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, ο Φραγκίσκος φέρεται έτοιμος να απαιτήσει να λαμβάνονται οι κύριας σημασίας αποφάσεις με μεγαλύτερη συλλογικότητα. Κάτι που μπορεί να εφαρμοστεί, παραδείγματος χάριν, και στη διοίκηση της τράπεζας του Βατικανού Ior, από την οποία η Ευρωπαϊκή Ενωση ζητά με έμφαση περισσότερη διαφάνεια.
Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να καταφέρει να αποδυναμώσει τον ρόλο του πρωθυπουργού και υπουργού Εξωτερικών του παπικού κρατιδίου, που τα τελευταία χρόνια έχει ανατεθεί στον καρδινάλιο Ταρτσίζιο Μπερτόνε. Σύμφωνα με πολλούς παρατηρητές, το αξίωμα αυτό πάσχει από «υπερσυγκεντρωτισμό».
Θα καταφέρει ο νέος Πάπας να ελέγξει όλα τα γρανάζια του διοικητικού μηχανισμού του Βατικανού, να σπάσει ανίερες συμμαχίες υψηλόβαθμων κληρικών που, κάποιες φορές, φάνηκαν ισχυρότερες από τους ίδιους τους ποντίφικες; Θα δούμε. Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι ο Βεργκόλιο είναι ιησουίτης και διαθέτει, κατά συνέπεια, ατσάλινη βούληση.
Τέλος, οι σκιές περί συγκάλυψης των Αργεντινών δικτατόρων. Σημείο τρομερά σημαντικό και ευαίσθητο. Η Αγία Εδρα αρνείται κάθε κατηγορία, αλλά μέρος της Αριστεράς της Αργεντινής κάνει λόγο για ένοχη σιωπή και για ελλιπή υποστήριξη δυο ιησουιτών που βασανίστηκαν από το βάρβαρο καθεστώς του Βιδέλα. Αν υπάρχουν ευθύνες, δεν παραγράφονται, δεν μπορούν να σβηστούν και να ξεχαστούν σε καμία περίπτωση. Πρέπει, όμως, να αποδειχθούν με τρόπο λεπτομερή και αδιάψευστο.
Μόνον ο χρόνος και οι έρευνες που συνθέτουν ιστορική αλήθεια -όσο και αν αυτή μπορεί να επιδέχεται διαφορετικές ερμηνείες και προσεγγίσεις- θα είναι σε θέση να προσφέρουν, τελικά, μια ειλικρινή απάντηση.
