Της Ελλης Πάνου

Την ώρα που στην Κύπρο, ο κόσμος κατέβαινε στους δρόμους για να αποκηρύξει την ανέχεια που τους επιφυλάσσει η Ευρώπη, στη Φινλανδία, ο πρωθυπουργός Γίρκι Κατάινεν καλούσε ορισμένους εκλεκτούς ομολόγους του σε θέρετρο στη Λαπωνία για να συζητήσουν πώς θα επιβάλουν «περισσότερη δικαιοσύνη» στις ευρωπαϊκές υποθέσεις, δηλώνοντας ότι αυτοί που ακολουθούν τους κανόνες (δηλαδή οι ισχυρές οικονομίες του Βορρά) δεν πρέπει πάντα να πληρώνουν γι' αυτούς που δεν τους τηρούν (δηλαδή, για τον σπάταλο Νότο).

Τέσσερις είναι οι χώρες που με βάση τις ισχυρές ΑΑΑ οικονομίες τους, εγκλωβισμένες σε στερεότυπα, υπαγορεύουν τους όρους: η Γερμανία και πίσω της οι δορυφόροι της: η Ολλανδία, η Αυστρία και κυρίως η Φινλανδία. Ολες έχουν «σκελετούς» κρυμμένους στην ντουλάπα τους και αρνούνται να αναλάβουν τις δικές τους ευθύνες.

………………………………………………………..

ΟΛΛΑΝΔΙΑ

«Φούσκες» και πλυντήρια

Στα μέσα Μαρτίου έφτασε στην Ολλανδία ένα αναπάντεχο μήνυμα: το ΔΝΤ διαμήνυσε στην κυβέρνηση Ρούτε να… χαλαρώσει. Η χώρα έχει την εμπιστοσύνη των αγορών, δεν υπάρχει λόγος πανικού, όχι άλλη λιτότητα, ήταν η συμβουλή του ΔΝΤ, που αυτή τη φορά, ζήτησε περισσότερες δομικές μεταρρυθμίσεις και λιγότερα μεσοπρόθεσμα μέτρα περικοπών.

Η ανησυχία δεν είναι αβάσιμη. Αλλη μία οικονομία του Βορρά, εξαιρετικά ανταγωνιστική, ποιότητας ΑΑΑ σύμφωνα με τους οίκους, βλέπει τα θεμέλιά της να τρίζουν από μια φούσκα: τα ακίνητα. Η περίπτωση της Ολλανδίας είναι ανάλογη με αυτή της Ισπανίας και της Ιρλανδίας. Μέσα σε μια δεκαετία οι τιμές των ακινήτων μειώθηκαν πάνω από 16% και οι ιδιοκτήτες, πολλοί από αυτούς υπερχρεωμένοι, νιώθουν σήμερα πολύ φτωχότεροι και κατά συνέπεια, σταμάτησαν να ξοδεύουν.

Το πρόβλημα, ανακυκλώνεται καθώς οι τόκοι των στεγαστικών δανείων εκπίπτουν 100% από τον φόρο εισοδήματος και σε μια χώρα όπου η μεσαία τάξη πληρώνει κατά μέσο όρο 52% φόρο, είναι επόμενο τα ακίνητα να παραμένουν πολύ ελκυστικά και να τροφοδοτούνται συνεχώς με νέες επενδύσεις που χρηματοδοτούνται συνήθως… με δάνεια. Επιπλέον, οι τράπεζες, εκμεταλλευόμενες την τάση, άρχισαν να προσφέρουν μια σειρά από «εξωτικά» προϊόντα, που υπόσχονται μεγιστοποίηση των φοροαπαλλαγών. Το αποτέλεσμα είναι η Ολλανδία, παρότι έχει μικρότερο δημόσιο χρέος από τη Γερμανία, να καταγράφει τα υψηλότερα επίπεδα ιδιωτικού χρέους στην ευρωζώνη και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να έχουν φορτωθεί αμφιβόλου ποιότητος στεγαστικά δάνεια, ύψους 650 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Και μέσα σε αυτό το αρνητικό κλίμα -λόγω και της κρίσης στην Κύπρο- έχουν έρθει πάλι στην επιφάνεια οι συζητήσεις για το καθεστώς offshore φορολογικού παραδείσου που συντηρεί η Ολλανδία, επιτρέποντας σε 20.000 αποκαλούμενες «εταιρείες ταχυδρομικής θυρίδας» -πολυεθνικές, τράπεζες, επενδυτικά κεφάλαια και ιδιώτες- να γλιτώνουν τη μεγάλη φορολογία στην πατρίδα τους έναντι μικρού τιμήματος. Μεταξύ αυτών είναι συνολικά 83 επιχειρήσεις από τον ευρωπαϊκό Νότο, σύμφωνα με την εφημερίδα Volkskrant: ισπανικές, πορτογαλέζικες, ιταλικές, ισπανικές, ελληνικές και γαλλικές επιχειρήσεις.

Από την άλλη πλευρά, οι 26 μεγαλύτεροι ολλανδικοί κολοσσοί, όπως η Shell και η κρατικοποιημένη τράπεζα ABN Amro- όπως έγραψε πριν από έξι ημέρες η εφημερίδα-, ψάχνοντας τους δικούς τους φορολογικούς παραδείσους έχουν στήσει πάνω από 230 τέτοιες εταιρείες, σε άλλους φορολογικούς παραδείσους, στα νησιά της Μάγχης, για παράδειγμα, ή τις Βερμούδες, τα νησιά Καϊμάν και τις Μπαχάμες. Η Shell, για παράδειγμα, έχει 85 θυγατρικές σε 6 offshore προορισμούς – διαψεύδοντας μάλιστα σε ανακοίνωσή της ότι τα νησιά Καϊμάν είναι φορολογικός παράδεισος-, ενώ η ABN-Amro έχει 54 θυγατρικές σε πέντε offshore χώρες. Η κυβέρνηση διαψεύδει ότι -παρά τα όσα ηθικά διακηρύσσει δημόσια- παρέχει νόμιμη οδό φοροδιαφυγής ακόμα και στον φτωχό Νότο και επιμένει στη λιτότητα.

H «μάχη» που δίνει η κυβέρνηση Ρούτε για να μειώσει το έλλειμμα, όπως πιέζει να κάνουν και οι άλλες χώρες -σημειώνουν οι Financial Times- είναι μια υπενθύμιση ότι περικοπές και φόροι εφαρμόζονται εις βάρος της ζήτησης και ότι το «Ευαγγέλιο της λιτότητας» έχει επιπτώσεις τόσο στην περιφέρεια όσο και στον πυρήνα της ευρωζώνης. Η ανεργία έφτασε στο 7,7% τον Φεβρουάριο, δηλαδή στη λίστα των ανέργων προστίθενται 20.000 ονόματα κάθε μήνα το τελευταίο τρίμηνο. Εκθεση του Ολλανδικού Ινστιτούτου Κοινωνικών Ερευνών τον περασμένο Δεκέμβριο έδειχνε ότι το 7,1% του πληθυσμού της Ολλανδίας, δηλαδή 1,1 εκατομμύριο άνθρωποι, ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, το 16% των χαμηλόμισθων νοικοκυριών δυσκολεύονται να αποπληρώσουν τα δάνειά τους, ενώ 8 στους δέκα παλεύουν να βρουν καθημερινή τροφή, ρουχισμό και στέγη.

…………………………………………………………….

ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ

Ποιος θα πληρώσει για τη ΝΟΚΙΑ;

Μικρή χώρα, μόλις 5.400.000 κάτοικοι, με «προχωρημένη», τακτοποιημένη οικονομία. Και πολύ πειθαρχημένη. Η Φινλανδία είναι μία από τις μόλις πέντε χώρες της ευρωζώνης με άριστη βαθμολογία από τους οίκους αξιολόγησης και η μοναδική που το τριπλό Α στον έλεγχό της συνοδεύεται με την πρόβλεψη για σταθερότητα στις προοπτικές της. Οι τράπεζές της απέφυγαν τα χειρότερα και οι δείκτες καταγράφουν πολύ καλές επιδόσεις, εν μέσω μιας περιόδου παρατεταμένης κρίσης.

Η πατρίδα του Ολι Ρεν είχε και έχει βαθιά πίστη στη μέθοδο της αυστηρής λιτότητας, παρότι η στρατηγική έχει βυθίσει την οικονομία της σε μια δεύτερη περίοδο ύφεσης, μέσα στην τελευταία τετραετία:

-παρά την εξαιρετική βαθμολογία, η διαφορά των 10ετών ομολόγων της διευρύνεται απέναντι στα γερμανικά

-η ανεργία κυμαίνεται στο 8,7%, αυξημένη από πέρσι (στους νέους το ποσοστό κυμαίνεται στο 20%)

-το χρέος επίσης αυξήθηκε από 49% του ΑΕΠ το 2011 στο 53% πέρσι

-το έλλειμμα από 0,8% ανέβηκε στο 1,9%

-και οι εξαγωγές μειώθηκαν, συνέπεια της επιβολής ασφυκτικής λιτότητας στους εμπορικούς εταίρους της χώρας.

Η Φινλανδία -που βασίζεται στην τεχνολογία και τη βιομηχανία της- ήδη παλεύει να αντιμετωπίσει την παρακμή της NOKIA, που ήταν κάποτε η μεγαλύτερη εταιρεία κατασκευής κινητών τηλεφώνων στον κόσμο, αλλά και τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τομέας της βιομηχανίας χαρτιού. Οι δύο μεγαλύτερες επιχειρήσεις του είδους στην Ευρώπη κι από τις μεγαλύτερες στον κόσμο -η Stora Enso Oyj, με βασικό μέτοχο το κρατικό επενδυτικό Ταμείο και η UPM Kymmene Oyj, που απασχολούν μαζί 56.000 εργαζομένους και έχουν εργοστάσια σε πολλές χώρες- υποχρεώθηκαν, λόγω της μειωμένης ευρωπαϊκής ζήτησης, να κλείσουν γραμμές παραγωγής και να προχωρήσουν σε απολύσεις.

Υπάρχουν και «κρυφές» σκιές στην ιστορία της φινλανδικής οικονομικής σταθερότητας. Οπως τα λεγόμενα «μικρά δάνεια», που χορηγούν ιδιωτικές εταιρείες, και τα οποία ξεκινούν από 50 ευρώ και μπορεί να εγκριθούν ακόμα και μέσω SMS στο κινητό. Πέρσι, στο τρίτο τρίμηνο, τα δάνεια αυτά αυξήθηκαν κατά 13% και από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο οι καταναλωτές πλήρωσαν περισσότερα από 23 εκατομμύρια σε τόκους και πάγια στους δανειστές τους. Οι αγωγές πλέον έχουν προκαλέσει συμφόρηση στα δικαστήρια και οι περιπτώσεις προσωπικής χρεοκοπίας έχουν διπλασιαστεί μέσα σε μια πενταετία, καθώς οι καταναλωτές έχουν εμπλακεί σε έναν φαύλο κύκλο δανεισμού με πολύ υψηλά επιτόκια. Τα στοιχεία δείχνουν ότι στα τέλη του 2011 τα νοικοκυριά χρωστούσαν συνολικά 104 δισεκατομμύρια ευρώ, στη μεγάλη πλειονότητά τους δάνεια για αγορά πρώτης κατοικίας ή εξοχικού.

Για να διορθωθούν αυτά τα νούμερα και να συντηρηθεί πάση θυσία το προφίλ της συνεπούς οικονομίας, η εξακομματική κυβέρνηση του Γίρκι Κατάινεν προσέφυγε στη γνωστή συνταγή: περικοπή δαπανών και αύξηση φόρων, για όλους εκτός από τις επιχειρήσεις, για τις οποίες οι όροι γίνονται ευνοϊκότεροι με τη μείωση του συντελεστή φορολόγησης από το 24,5% στο 20%, προκειμένου να προσελκύσει ξένους επενδυτές.

Η επιδείνωση του οικονομικού περιβάλλοντος έχει επιβαρύνει μια κοινωνία που ήδη αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα: αύξηση ρατσιστικών κρουσμάτων, αύξηση του αλκοολισμού, των περιστατικών βίας και των αυτοκτονιών.

………………………………………………………

ΑΥΣΤΡΙΑ

«Επιστημονική» φοροδιαφυγή

«Η Αυστρία είναι το απόλυτο στην προστασία του προσωπικού απορρήτου… Η τραπεζική εχεμύθεια προστατεύεται από το Σύνταγμα… Ακόμα και οι Ελβετοί διατηρούν στην Αυστρία τους μυστικούς λογαριασμούς τους…». Ετσι διαφημίζει ιστοσελίδα την παροχή τραπεζικών υπηρεσιών σε μια χώρα που υπεραμύνεται της διαφάνειας, που βρέθηκε στην εμπροσθοφυλακή του αγώνα για την τιμωρία των «μαύρων λογαριασμών» στην Κύπρο και που παλεύει με νύχια και με δόντια να πείσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αφήσει το status του τραπεζικού της συστήματος ως έχει.

Η Αυστρία -άλλη μία χώρα του κλειστού κλαμπ των ΑΑΑ οικονομιών- είναι κατά τα άλλα σχεδόν υπόδειγμα: έχει ελεγχόμενο έλλειμμα στα όρια των κριτηρίων του Μάαστριχτ, στο 73,5% κυμαίνεται το χρέος, δηλαδή 227,4 δισ., κατέχει την τέταρτη θέση όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα στον εργασιακό τομέα και με ποσοστό 4,8% καταγράφει το χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας στην ευρωζώνη, παρ' όλο που αυτό οφείλεται κυρίως στην αναπλήρωση των χαμένων μόνιμων θέσεων εργασίας με θέσεις μερικής απασχόλησης. Αυτό, λοιπόν, είναι το «αυστριακό θαύμα», όπως έγραψε πρόσφατα το περιοδικό Foreign Policy, στο οποίο βασικό ρόλο παίζουν και οι τράπεζες και η αμφιλεγόμενη «εχεμύθειά» τους.

Η Αυστρία, άλλωστε, είναι από τις χώρες που είχαν κάνει επιστήμη την ανωνυμία, με τον περίφημο λογαριασμό Sparbuch. Μέχρι πριν από μερικά χρόνια μπορούσε κάποιος να ανοίξει ανωνύμως λογαριασμό καταθέσεων, χωρίς να χρειάζεται ταυτότητα ή καταγραφή στοιχείων, απλώς ένας κωδικός και ένα βιβλιάριο συνδεδεμένο με τον λογαριασμό. Οποιος είχε το ένα ή και τα δύο, ήταν και ο νόμιμος κάτοχος. Ο τύπος αυτός του λογαριασμού καταργήθηκε και οι κανόνες έγιναν πιο αυστηροί, αλλά το τραπεζικό απόρρητο όντως προστατεύεται από το Σύνταγμα. Οι μεταρρυθμίσεις για να καταπολεμηθεί η φοροδιαφυγή εμποδίζονται από δύο χώρες, είχε δηλώσει η Επιτροπή τον περασμένο Ιανουάριο, που έβαλε στο στόχαστρο και το Λουξεμβούργο και υπολόγισε ότι χάνονται από τα κρατικά ταμεία περίπου 1 τρισ. ευρώ.

Οι αυστριακές τράπεζες όμως είναι η εγγύηση της οικονομίας της χώρας, αν και σύμφωνα με τη Moody’s οι προοπτικές τους είναι αρνητικές, λόγω της ύφεσης στην υπόλοιπη Ευρώπη και κυρίως στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που έχουν ισχυρή παρουσία. Η Moody’s βέβαια εκτιμά ότι εάν δεν αλλάξουν οι κανονισμοί από τις Βρυξέλλες, η κυβέρνηση θα εξακολουθεί να στηρίζει τον τραπεζικό τομέα, όπως έχει ήδη κάνει με την Kommunalkredit, τον όμιλο Hypo και την τράπεζα VBAG, που εν μέρει κρατικοποιήθηκε.

Υπάρχει κι άλλο ένα μελανό σημείο: Καμία άλλη χώρα στην Ε.Ε. δεν έχει τόσο υψηλό ιδιωτικό χρέος σε ξένο νόμισμα, όπως ελβετικό φράγκο και γιαπωνέζικο γεν, και ο φόβος είναι ότι το 2014, όταν φτάσει η ώρα να πληρωθούν οι επόμενες δόσεις, οι οφειλέτες θα πάθουν σοκ.

……………………………………………… 

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Οι αριθμοί ευημερούν, οι άνθρωποι πάλι όχι

Η πιο ισχυρή οικονομία της Ευρώπης, φωτεινό παράδειγμα της δημοσιονομικής σύνεσης, ίσως η μόνη που μπορεί να στηρίξει το οικοδόμημα του ευρώ, με σταθερά ποσοστά ανεργίας στο 6,9% τον Μάρτιο, χρέος που προβλέπεται να μειωθεί στο 86,4% φέτος, έλλειμμα που η Bundesbank εκτιμά ότι φέτος θα κυμανθεί στο 0,5%, ανάπτυξη έστω και αναιμική για φέτος, εξαγωγές που πέρσι ξεπέρασαν το 1 τρισ. ευρώ. Την καλή αυτή εικόνα συντηρούν και τα πολύ χαμηλά, σχεδόν μηδενικά επιτόκια που πληρώνει η Γερμανία για να δανειστεί από τις αγορές, ως ασφαλής επένδυση εν μέσω ευρωπαϊκής κρίσης, και τα οποία, σύμφωνα με έκθεση του Ινστιτούτου IfW, θα βοηθήσουν την κυβέρνηση να εξοικονομήσει άλλα 15 δισ. την επόμενη δεκαετία.

Και παρότι οι αριθμοί ευημερούν σχεδόν σε όλους τους τομείς, στο εσωτερικό της χώρας η εικόνα είναι πιο θολή: πάνω από 4,5 εκατομμύρια επιζούν με επιδόματα, εξ αυτών το ένα εκατομμύριο χαρακτηρίζονται πλέον μακροχρόνια άνεργοι. Με επιδόματα καταφέρνουν να επιβιώνουν ανθρώπινα άλλα 1.210.000 άτομα που έχουν μερική απασχόληση -τα λεγόμενα mini-jobs-, οι δαπάνες για την υγεία επιβαρύνουν όλο και περισσότερο και τα δημόσια ταμεία και τα νοικοκυριά, με τα χρέη του τομέα περίθαλψης να φτάνουν φέτος τα 2,15 δισ. ευρώ, ο πληθυσμός γερνάει γρήγορα και η αγορά εργασίας χρειάζεται κάθε χρόνο 200.000 «εισαγόμενα» εργατικά χέρια για να καλύψει τις ανάγκες της, σύμφωνα τουλάχιστον με τον επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Εργασίας. Οσο για τα ποσοστά φτώχειας, η έκθεση της κυβέρνησης 550 σελίδων, που δημοσιοποιήθηκε με καθυστέρηση στις αρχές Μαρτίου, προκάλεσε θύελλα διαμαρτυριών.

Το Βερολίνο υποστήριξε ότι με το ποσοστό της φτώχειας στο 15,8%, η Γερμανία είναι σε καλύτερη θέση από τον μέσο όρο της Ε.Ε. και ότι η ανισότητα στα εισοδήματα έχει μείνει σταθερή -κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ- από την εκλογή της Ανγκελα Μέρκελ στην καγκελαρία το 2005. Εξαλλοι, αντιπολίτευση, συνδικάτα, κοινωνικές οργανώσεις κατηγόρησαν την κυβέρνηση ότι καθυστέρησε μήνες να δώσει στη δημοσιότητα την έκθεση για να «μαγειρέψει» τα στοιχεία, τα οποία στην πραγματικότητα δείχνουν ότι στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, το πιο πλούσιο 10% του πληθυσμού κατέχει το 54% των περιουσιακών στοιχείων, ενώ το 14-16% των κατοίκων είτε κινδυνεύουν να βυθιστούν στην ανέχεια είτε ήδη ζουν σε καθεστώς φτώχειας.

Στις 15 μεγαλύτερες γερμανικές πόλεις -σημειώνει ο Guardian- το ποσοστό των φτωχών αυξήθηκε στο 19,6% το 2011, την ώρα που τα κέρδη των μεγαλύτερων βιομηχανιών της χώρας πολλαπλασιάστηκαν, με τον εύκολο τρόπο: τη μερική απασχόληση, το περιορισμένο ωράριο, τους καθηλωμένους μισθούς και την εξαγωγή θέσεων εργασίας σε φτηνότερες χώρες. «Στηρίζουμε τη Γερμανία και την Ευρώπη», δήλωσε προ ημερών ο διευθύνων σύμβουλος της αυτοκινητοβιομηχανίας VW, ωστόσο η νέα παραγωγή δεν θα ανατεθεί σε ευρωπαϊκά χέρια, λόγω της μείωσης της ζήτησης, αλλά σε κινεζικά, όπου οι πωλήσεις το 2012 έφτασαν τα 2,8 εκατομμύρια αυτοκίνητα.