Η παράσταση «Julius», στο «Προσωρινόν» της Δεινοκράτους
Ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Χατζής ξαναφέρνει στη ζωή την άρια Μήδεια και ένα από τα παιδιά της, που σκότωσε στην καγκελαρία πιστή μέχρι τέλους στον Χίτλερ. Το έργο συγκλονίζει και σοκάρει σε μια εποχή που ο φασισμός είναι παντού γύρω μας
Της Εφης Μαρίνου
«Πρέπει να δείχνουμε στον κόσμο ποιοι είμαστε πραγματικά. Εντελώς φανερά ποιοι είμαστε. Εσείς μας διαλέξατε. Εσείς. Είσαστε ίδιοι με μας. Πείτε το. Φωνάξτε το. Ουρλιάξτε, επιτέλους…»
Το καθαρό εθνικό αίμα ζητά από σκηνής καθολική συστράτευση στο ιερό όνομά του. Πού; Στο «Προσωρινόν», ένα ισόγειο διαμέρισμα στη Δεινοκράτους, που εν είδει θεατρικού «κρυφού σχολειού» παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια ενδιαφέρουσες παραστάσεις. Το «Julius» του Κωνσταντίνου Χατζή μάς καθηλώνει. Κλωθογυρίζει στο μυαλό μας έναν παλιό εφιάλτη, που στοιχειώνει πάλι τις μέρες και τις νύχτες μας.
Mια γυναίκα (Αγλαΐα Παππά) και το παιδί της (Γιάννης Χαριτοδιπλωμένος) καθισμένο σε αναπηρική καρέκλα. Μητέρα και γιος, ο ένας απέναντι στον άλλον. Εκείνη τον εκπαιδεύει. Να μάθει ποιος είναι. Τίνος απόγονος, ποιας προέλευσης, ποιας φυλής, ποιας οικογένειας. Να πληροφορηθεί τον προορισμό του. Και να σηκωθεί από την καρέκλα. Για ν’ αρχίσει η ιστορία απ’ την αρχή. Να βρει το νήμα εκεί που το άφησε την 1η Μαΐου του 1945: στο καταφύγιο του Χίτλερ, στο υπόγειο της καγκελαρίας.
Η γυναίκα, μήτρα του φασισμού, προσπαθεί να νεκραναστήσει το σπλάχνο της. Για να επωμιστεί το χρέος, να αναλάβει δράση. Στην αρχή ο τόνος της είναι ήρεμος, τρυφερός, αλλά πάντα ψύχραιμος, αποφασιστικός. Μέχρι να γίνει παραληρηματικός, μέχρι να καταλάβουμε ότι πρόκειται για τη μεγάλη επιστροφή… Ο λόγος της θεραπεύει το λαβωμένο αγόρι που, κάποτε, ορθώνεται.
Το κείμενο επιχειρεί μια έμμεση αναφορά στη Μάγδα Γκέμπελς, την άρια Μήδεια, που μέσα στο καταφύγιο της καγκελαρίας αποφάσισε να μοιραστεί με την οικογένειά της την τύχη του φίρερ, αφού «ζωή χωρίς εθνικοσοσιαλισμό δεν είναι νοητή». Την επομένη της αυτοκτονίας του Χίτλερ, σκοτώνει με δηλητήριο τα έξι παιδιά της ενώ κοιμούνται και στη συνέχεια ανεβαίνει με τον άντρα της στον κήπο της καγκελαρίας. Εκείνος δίνει εντολή σε άντρα των SS να τους εκτελέσει.
Επινοώντας μια ιστορική ανακρίβεια ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Χατζής θέτει τη Μάγδα Γκέμπελς ενώπιόν μας. Κατάφερε να αποδράσει μεταφέροντας μαζί της σπέρμα «καθαρότητας», τον γιο της, αφού του τσάκισε τα πόδια για να τον κρατήσει ζωντανό, ασφαλή, πολύτιμο για το μέλλον.
«Η απόφαση ήταν οργανωμένη από τότε…» λέει αφηγούμενη το λαμπρό παρελθόν, την ήττα, το φευγιό με τον γιο της. Τώρα ήρθε η ώρα. Εκείνος πρέπει να μάθει πόσο σημαντικά πράγματα είναι η τάξη, το πρόγραμμα, η καθαρότητα.
«Η παράσταση, αν και παρόντος χρόνου, βασίζεται στο οδυνηρό ιστορικό παρελθόν της ανθρωπότητας» λέει η Αγλαΐα Παππά. «Δυστυχώς, παρασυρμένοι από την εικονική ευμάρεια των τελευταίων δεκαετιών, παραβλέψαμε τις προειδοποιήσεις της ιστορίας και βρεθήκαμε προ «εκπλήξεων». Οταν έπεσε και η τελευταία τουφεκιά του καταστροφικού πολέμου, νομίσαμε ότι το τέρας σκοτώθηκε. Ομως κάποιες ιδέες δεν εξαφανίζονται, απλώς αδρανοποιούνται, κρύβονται επιμελώς. Στο «Γιούλιους», μάνα και γιος, δεμένοι με ακραία αισθήματα αγάπης/απόρριψης, κλεισμένοι ερμητικά στο κέλυφός τους, περιμένουν τη στιγμή της επιστροφής. Δεν πρόκειται για ψυχογράφημα σχέσεων. Το έργο αφορά την τοποθέτησή μας στη ζωή. Ενα παιδί καθοδηγείται,
για να καθοδηγήσει αργότερα. Κι εδώ είναι η παγίδα. Ανάλογα με την επιλογή, ανατρέφεται ένας άγγελος ή ένα τέρας. Η σχέση τους εμπεριέχει την έννοια της εξουσίας. Αλλά ακόμα κι όταν ο εκπαιδευόμενος ανθίσταται, η ζωή του πάντα θα καθορίζεται απ’ αυτούς τους βασικούς άξονες εκπαίδευσης».
Πώς αντιδρούν οι θεατές σ’ αυτόν τον ανατριχιαστικό μονόλογο;
«Νομίζω ότι πολλοί σοκάρονται, μουδιάζουν» λέει ο Κωνσταντίνος Χατζής. «Είχα μια αναγνωστική εμμονή με τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο από μικρός. Με εντυπωσίαζε η ραγδαία άνοδος του ναζισμού, όλα αυτά που ακολούθησαν. Αρχισα να γράφω και να σβήνω μέχρι που τον Σεπτέμβριο κατέληξα στο κείμενο. Η γυναίκα μιλά με τη δύναμη της πίστης ενός φανατικού ιδεολόγου. Το φασιστικό ένστικτο διατρέχει πλήθος σχέσεων, από τις κοινωνικές μέχρι τις ερωτικές, τις οικογενειακές, τις φιλικές. Είναι αυτό που λέει η Αναγνωστάκη στον «Ουρανό κατακόκκινο»: «Είναι κάτι που είναι μέσα μου». Το θέμα δεν είναι η Χρυσή Αυγή, αλλά εμείς. Αν εκείνοι σηκώθηκαν από το «καροτσάκι», πώς εμείς θα σηκωθούμε απέναντί τους. Το θέατρο δεν μπορεί να αγνοεί τι γίνεται έξω. Οφείλει να παρατηρεί και να καταγράφει χωρίς να γίνεται γραφικό, μπροσουρίστικο, επιθεωρησιακό».
Θεατές και ηθοποιοί βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής. Ο μηχανισμός του θεάτρου φανερός: χειροκίνητοι φωτισμοί παντού, πότε χαμηλώνουν, πότε γίνονται έντονοι. Η τζαμαρία του διαμερίσματος προβάλλει στους απέξω την «παρτιτούρα» της παράστασης. Κι όταν ανοίγει η πόρτα εισβάλλουν στην αίθουσα ήχοι και εικόνες από τη νυχτερινή Δεινοκράτους: το φωτισμένο περίπτερο έξω από το Ναυτικό Νοσοκομείο, κουβέντες περαστικών, απορριμματοφόρα, σειρήνες.
INFO: «ΠΡΟΣΩΡΙΝΟΝ» (Δεινοκράτους 103, τηλ. : 6932500545), «Julius». Κείμενο-σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Χατζής. Σκηνικό: Βασίλης Γεροδήμος. Παραστάσεις: Κυριακή 10 μ.μ. Δευτέρα και Τετάρτη 9 μ.μ.
