Ενα ντοκιμαντέρ και μια έκθεση για την Αννα Βιχ
Δεκαπέντε χρόνια μετά τον θάνατό της, ο Σταύρος Καπλανίδης τής αφιερώνει μια έξοχη, αποκαλυπτική ταινία, ενώ οι σημαντικότερες σειρές έργων της βγαίνουν από το αρχείο τού Μπενάκη και εκτίθενται στο Γκέτε
Tης Βένας Γεωργακοπουλου
Γεννήθηκε στη Φρανκφούρτη, αλλά έζησε στην Ελλάδα τα πιο δημιουργικά της χρόνια. Από το 1975 μέχρι το 1998, που πέθανε στα 49 της. Τη χώρα μας την αγάπησε, τη διάλεξε, την κατάλαβε, την έκρινε. Και την κατέγραψε στις φωτογραφίες της. Τι κρίμα που χρειαστήκαμε ένα ντοκιμαντέρ για να ανακαλύψουμε πόσο σπουδαία φωτογράφος ήταν η Αnna Wich, εμείς που την ξέραμε κυρίως από τη δουλειά της στον κινηματογράφο: κοπή αρνητικού (μια ειδικότητα που η ψηφιακή εποχή κατάργησε), φωτογράφος πλατό κλπ. Οχι ότι δεν είχε κάνει όλα αυτά τα χρόνια και εκθέσεις.
Η εκδήλωση, όμως, που θα γίνει την Τετάρτη στο Ινστιτούτο Γκέτε, με τίτλο «Η φωτογράφος Anna Wich (1949-1998) -Μια Αθηναία» είναι ό,τι πιο ολοκληρωμένο αφιερώθηκε ποτέ σ' αυτήν την αξιοθαύμαστη γυναίκα. Συνδυάζει προβολή τού ντοκιμαντέρ τού Σταύρου Καπλανίδη «Anna Wich-Φωτογράφος» (60′) και τα εγκαίνια μιας έκθεσης με έργα της. Ολο το αρχείο της (5.000 αρνητικά, σλάιντς και πρωτότυπες εκτυπώσεις) ανήκει πια στο Μουσείο Μπενάκη. Η έκθεση περιλαμβάνει εφτά ενότητες, κάποια έργα της που παρουσιάζονται πρώτη φορά και μια εγκατάσταση με slide show.
Ο Σταύρος Καπλανίδης με αυτήν την ταινία ολοκληρώνει ένα «τρίπτυχο» πάνω σε πρόσωπα που έχουν πια χαθεί, με τα οποία είχε ο ίδιος στενή σχέση. Εχουν προηγηθεί τα ντοκιμαντέρ «Σταύρος Τορνές, ο φτωχός κυνηγός τού Νότου» και «Play it again Χρήστο» (για τον Χρήστο Βακαλόπουλο). «Η ταινία για την Αννα είναι για μένα και μαρτυρία για μια εποχή», λέει. «Τη θεωρώ, πέραν των άλλων, πολιτική και επίκαιρη σε σημαντικό βαθμό. Ο λόγος της, προφορικός και καλλιτεχνικός, ήταν βαθιά κοινωνικός και ασύμβατος με τα πολιτικά και αισθητικά δρώμενα της Μεταπολίτευσης. Το όνομά της ήταν Hannelore. Κάποια στιγμή αποφάσισε να το εξελληνίσει. Και μ' αυτό έγινε γνωστή-άγνωστη. Αγάπησε τον τόπο μας περισσότερο απ' ο,τι αυτός της επέτρεψε».
Oταν ήρθε στην Ελλάδα, είχε ήδη διαμορφωθεί μέσα στο κίνημα αμφισβήτησης τού Μαη τού ’68, χωρίς όμως να καταλήξει στη λατρεία της ανατροπής. Γι' αυτήν, όπως φαίνεται από τα κείμενα της, που ακούγονται στο ντοκιμαντέρ, σημασία είχε η πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία και μια ζωή με έργο, ελεύθερο χρόνο και καθόλου φιλοδοξία και κυνήγι της επιτυχίας. Είχε απορρίψει τη Γερμανία («το καλύτερο πράγμα που συνέβη στο Βερολίνο είναι οι Τούρκοι», λέει), όντας τυπικό παιδί μιας γενιάς φορτωμένης ενοχές για το ναζιστικό παρελθόν και σκληρά ερωτήματα.
Εδώ βρήκε μια «αισθαντικότητα» και τον «χρόνο να ζει», όπως λέει η φίλη της, θεατρολόγος Στέφι Καρ, το μόνο πρόσωπο που συμμετέχει στο ντοκιμαντέρ. Πρόλαβε μια Αθήνα, που έφερε ακόμα πάνω της τα σημάδια της παράδοσης, με μια καθημερινότητα ταυτισμένη με στέκια συνάντησης και δημόσιους χώρους. Αναζήτησε και φωτογράφισε με πάθος τον Ελαιώνα της, κυκλωμένο από μια υποβαθμισμένη γειτονιά. «Βλέποντας τα όμορφα και πολύ παλιά δέντρα, που είχαν απομείνει, σκεφτόμουν ότι ανάμεσα στα θαυμάσια πάρκα της Ευρώπης θα μπορούσε να προστεθεί ένα ακόμα: ένας Ελαιώνας! Ενα πολιτισμικό τοπίο, μια πηγή απόλαυσης», την ακούμε να λέει. Την τράβηξαν οι αδέσποτες γάτες . Τη μάγεψαν τα κύματα, κυρίως στη θάλασσα της Αστυπάλαιας. Δούλευε και έψαχνε τη τέχνη της, σχεδόν χωρίς να φαίνεται, διακριτική και ήσυχη, στο περιθώριο τού βιοπορισμού της στο τραπέζι τού μοντάζ, σε αίθουσες διδασκαλίας κινηματογραφικών σχολών, σε φριλάνς κομμάτια για τον περιοδικό Τύπο.
«Ταυτόχρονα έγραφε», τονίζει ο Σταύρος Καπλανίδης. Κρατάει ακόμα τα σημειωματάρια της, γεμάτα με κάτι υπέροχα μικρά κείμενα με ανορθόγραφα ωραία ελληνικά. Με τις ανθρώπινες ιστορίες που συναντούσε στο διάβα της πριν τις κάνει φωτογραφίες.
Αυτή η τόσο όμορφη γυναίκα μέχρι τώρα ήταν για όλους μας η Γερμανίδα ορνιθολόγος στην ταινία τού Σταυρου Τορνέ «Ενας Ερωδιός για την Γερμανία». Στο εξής μπορούμε να έχουμε πλήθος εικόνες από το εκφραστικό, δυνατό της πρόσωπο χάρη σε έναν άλλο Σταύρο, τον Καπλανίδη. Και το ίδιο της το σπουδαίο και πλούσιο έργο της.
ΙΝFO: Η προβολή ξεκινά στις 8 μ.μ. Προλογίζει ο Ηλίας Κανέλλης. Είσοδος δωρεάν. Η έκθεση διαρκεί ώς τις 22 Μαΐου. Ινστιτούτο Γκέτε: Ομήρου 14-16.
