Εξι φοιτητές Αρχιτεκτονικής σε μια έκθεση-ταξίδι στον χρόνο
Η ομάδα νέων καλλιτεχνών, που καθοδήγησε η εικαστικός Νεφέλη Κονταρίνη, κατέλαβε το Λουτρό των Αέρηδων στην Πλάκα. Το γέμισε έργα και ήχους που συνομιλούν με το οθωμανικό παρελθόν του
Της Παρής Σπίνου Φωτ. Μάριος Βαλασόπουλος
Επειτα από οκτώ χρόνια η εικαστικός Νεφέλη Κονταρίνη επιστρέφει στον «τόπο του εγκλήματος», στο Λουτρό των Αέρηδων στην Πλάκα, για να «σκηνοθετήσει» την έκθεση «Σκιές στο χαμάμ». Αν την πρώτη φορά είχε μαζί της μια ομάδα από κινηματογραφιστές, τώρα καθοδηγεί νέα παιδιά, φοιτητές της Αρχιτεκτονικής στο Πολυτεχνείο σε ένα ταξίδι στον χρόνο, όπου ζωντανεύει το άυλο, αναβιώνουν μνήμες και σκιές του παρελθόντος.
Με χαμηλό φωτισμό, χαρακτηριστικούς ήχους, ελαφρά και μαλακά υλικά δημιουργείται ένα ιδιαίτερο σκηνικό, σε ατμόσφαιρα που καθυποβάλλει. Ο επισκέπτης ακολουθεί μια πορεία για να ανακαλύψει, από χώρο σε χώρο, την αφήγηση της έκθεσης αλλά και την ιστορία του χαμάμ, που στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας υπήρξε χώρος σωματικής υγιεινής, ψυχικής κάθαρσης αλλά και επίκεντρο κοινωνικής επαφής και ψυχαγωγίας.
«Η αρχική ιδέα ήταν να γίνει ένα εργαστήριο, όπου οι σπουδαστές θα εμπνευστούν από το ιστορικό κέλυφος σε σχέση με την αρχιτεκτονική και την τέχνη και θα δουλέψουν ομαδικά» μας λέει η Νεφέλη Κονταρίνη, που έχει εμπειρία στο διδακτικό έργο (Σχολή Μωραΐτη, Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, Βακαλό, Εργαστήρι Χαλκίδας, κ.λπ.). Παράλληλα έχει κάνει πολλά έργα «in situ»: στο Ισλαμικό Μουσείο του Μπενάκη (Δυο μάτια μόνο), στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμεικού ( Ψίθυροι σιωπής), ενώ οργάνωσε και την ενδιαφέρουσα ομαδική έκθεση «Το πλήρωμα του χρόνου» στο θωρηκτό «Αβέρωφ».
Ο επισκέπτης μόλις μπει στο Λουτρό έρχεται αντιμέτωπος με τις σκιές: πέντε «φαντάσματα» από χαρτί και πανί αιωρούνται, δίνοντας την αίσθηση της παρουσίας και της απουσίας ταυτόχρονα. Δεξιά και αριστερά, χωριστά μια γυναικεία και μια αντρική φιγούρα γίνονται «αποτυπώματα των ανθρώπων που ήρθαν και έφυγαν» και παράλληλα μια αναφορά στη χρήση του χαμάμ, καθώς για τους Οθωμανούς λειτουργούσε εκ περιτροπής για άντρες ή γυναίκες σε διαφορετικές ώρες της ημέρας.
Ακολουθούμε το «Λίκνισμα», με διάφανα πανιά που κουνιούνται δημιουργώντας μια αύρα, ακούμε τους ήχους του ρολογιού σε έναν κύκλο που υπενθυμίζει την αέναη και αμείλικτη για τα ανθρώπινα όντα ροή του χρόνου. Η «Κάθαρση» γίνεται με προβολές του υδάτινου στοιχείου πάνω σε πανί, ενώ στη «Ραθυμία» ένα γλυπτό σώμα ίπταται αφήνοντας τη σκιά του στο μάρμαρο.
Στον πάνω όροφο κυριαρχούν οι αντιθέσεις του αρσενικού και θηλυκού: μια εγκατάσταση από κόκκινα υφάσματα που κόβονται στη μέση σηματοδοτούν τον «Αντρα-Λεπίδι», ο οποίος κυριαρχεί στην Ιστορία μέσα από τον πόλεμο και τη βία. Αντιθέτως, το κόκκινο χρώμα στη γυναίκα τονίζει την ήβη, τη γονιμότητα, μέχρι τα σημάδια της φθοράς να εμφανιστούν.
Γλυκά κελαηδήματα αηδονιών -οι γυναίκες κουβαλούσαν στο χαμάμ κλουβιά με πουλιά για να φτιάξουν ευχάριστη ατμόσφαιρα- συνοδεύουν τον επισκέπτη στην έξοδο, ο οποίος, πριν έρθει αντιμέτωπος με τον θόρυβο της πόλης, περνάει από τον «Δρόμο του αλατιού». «Είναι ένας συμβολικός διάδρομος με αλάτι, αφού, σύμφωνα με την παράδοση, έτσι εξαγνιζόμαστε και αφήνουμε πίσω μας τα κακά τα πνεύματα».
Για τους έξι φοιτητές της Αρχιτεκτονικής, Δημήτρη Ζαμπόπουλο, Νάντια Καλυβιώτη, Θάνο Κυρατζή, Μαρία Μπίκα, Ελεάνα Πάστρα, Χριστίνα Νικολάου, αυτή η παρέμβαση ήταν μια ξεχωριστή εμπειρία.
«Για πρώτη φορά κάναμε κάτι σε κλίμακα 1:1, ξεφύγαμε από τη μακέτα, μπήκαμε σε ένα ιστορικό μέρος και δουλέψαμε σε σχέση με τον άνθρωπο και τα υλικά», μας λέει η τελευταία. «Αφιερώσαμε πολλές ώρες, μοιραστήκαμε σκέψεις, πολλές από τις οποίες ήταν κοινές, χτίσαμε σταδιακά πάνω σε μια ιδέα. Σίγουρα το εργαστήριο θα μας προσφέρει πολλά στο μέλλον, στον τρόπο που βλέπουμε τον χώρο».
INFO: Λουτρό των Αέρηδων, Κυρρήστου 8, Πλάκα, τηλ.: 210-3244340. Mέχρι 5 Ιουνίου. Ωρες: 9.00-15.00, εκτός Τρίτης.
