TOYΡΚΙΑ Ο αυταρχισμός του Ερντογάν συνενώνει τα ετερόκλητα κομμάτια των διαδηλωτών
Του Γιώργου Τσιάρα
Σε ξένα κέντρα και μυστικές υπηρεσίες άλλων κρατών απέδωσε χτες ο Ταγίπ Ερντογάν τη γέννηση της ετερόκλητης λαοθάλασσας που αμφισβητεί, για πρώτη φορά τόσο ανοιχτά, την κυριαρχία του – θυμίζοντας έντονα τις αντίστοιχες δηλώσεις του Χόσνι Μουμπάρακ στις αρχές του 2011, όταν αντίστοιχης μαζικότητας και σύνθεσης ανθρώπινα ποτάμια πλημμύριζαν τις πλατείες της Αιγύπτου, κόντρα στην άγρια κρατική και παρακρατική καταστολή.
Για τον Ερντογάν, όπως και για τον «Φαραώ» Μουμπάρακ, οι διαδηλωτές δεν είναι παρά «πλιατσικολόγοι» και «κακοποιοί»: τόσο αποκομμένος είναι πια ο «σουλτάνος» από την πραγματικότητα, δέκα χρόνια μετά τον πρώτο εκλογικό του θρίαμβο και την ανατροπή του πολιτικού ancien regime, που οδήγησε τη χώρα στην αγκαλιά του ΔΝΤ και την ντε φάκτο χρεοκοπία του 2001. Και η πραγματικότητα είναι ότι πλατιά στρώματα του τουρκικού λαού των 76 εκατομμυρίων ψυχών, μεταξύ των οποίων και εκατομμύρια ψηφοφόροι του πρώην δημάρχου της Πόλης, δεν τον θέλουν πια για κυβερνήτη τους, αφού εκτιμούν –μετά λόγου γνώσεως- ότι οδηγεί τη χώρα τους σε επικίνδυνες, σκοταδιστικές ατραπούς.
Πολυσυλλεκτικό κράμα
Τι ενώνει, αλήθεια, τους αριστερούς του Κ.Κ. Τουρκίας με τους κεντροδεξιούς του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, τους Κούρδους με τους Χριστιανούς και τους Αλαουίτες, τους οικολόγους με τους δημόσιους υπαλλήλους, τους αστούς και τους προλετάριους, τις μινιφορούσες με τις μαντιλοφορούσες, τους οπαδούς της Μπεσίκτας και της Γαλατασαράι με τον….«Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή» – και βέβαια όλες τις υπόλοιπες αμέτρητες υποκατηγορίες πολιτών που κατέβηκαν αυτές τις μέρες στους δρόμους της Πόλης και των άλλων αστικών κέντρων;
Για όλους αυτούς τους εντελώς διαφορετικούς μεταξύ τους ανθρώπους που κατέβηκαν στους δρόμους, τα σχέδια Ερντογάν για την κατασκευή εμπορικού κέντρου στο πάρκο Γκεζί δεν ήταν παρά η αφορμή – ο σπινθήρας που έβαλε φωτιά στα συσσωρευμένα ξερόχορτα. Γιατί, όσο μεγάλη κι αν είναι η συμβολική σημασία της πλατείας Ταξίμ για τον κόσμο, ως μόνιμο επίκεντρο των λαϊκών εξεγέρσεων εδώ και δεκαετίες, δύσκολα μπορεί να υποστηρίξει κανείς πως σε αυτήν και μόνον οφείλεται ο ξεσηκωμός των τελευταίων 24ώρων.
Στην πραγματικότητα, ο εμφανώς αιφνιδιασμένος από τις εξελίξεις πρωθυπουργός πληρώνει, πάνω απ' όλα, τη δική του αλαζονεία – τη φυσική ροπή του προς τον αυταρχισμό, αλλά και τη σταδιακή επικράτηση των (όχι πια και τόσο «μετριοπαθών») ισλαμιστικών του ιδεών στην πολιτική του. Πληρώνει πάνω απ' όλα το γεγονός ότι, μετά τη σαρωτική του νίκη στην τρίτη διαδοχική εκλογή, το 2011 -με την οικονομία να αναπτύσσεται ραγδαία και το κεμαλικό «βαθύ κράτος» γονατισμένο στα πόδια του, χάρη στις μεγάλες δίκες για το σχέδιο «Βαριοπούλα» και την παρακρατική «Εργκένεκον», που οδήγησαν δεκάδες αξιωματικούς στις φυλακές-, μέθυσε από την εξουσία του κι ένιωσε ανίκητος.
Οπως γράφει η «Monde», «σε όλο το πολιτικό φάσμα, από την Αριστερά έως τη Δεξιά, το κίνημα διαμαρτυρίας αντικατοπτρίζει τη συσσωρευμένη αντίδραση εναντίον εκείνου που μονοπωλεί την εξουσία εδώ και 10 χρόνια. Οι υποστηρικτές του κοσμικού κράτους εξεγείρονται κάθε μέρα και περισσότερο εναντίον της εισβολής της θρησκείας στα δημόσια πράγματα και στον τρόπο που ο κ. Ερντογάν τη χρησιμοποιεί για να εξουσιάζει. (…) Η λίστα είναι μεγάλη. Και όλοι καταγγέλλουν την αυταρχική εκτροπή του ηγέτη, το ωμό του ύφος, τα μεγαλομανή και κακόγουστα κατασκευαστικά σχέδια με τα οποία έχει επενδύσει την Κωνσταντινούπολη, το σύστημα της κλίκας που οικοδόμησε στην πόλη ως δήμαρχος 20 χρόνια πριν».
Πληρώνει ακόμη το γεγονός ότι, παρά τον πλούτο που σωρεύτηκε στη χώρα τα τελευταία χρόνια, η εισοδηματική ανισότητα παραμένει χαώδης. Ακόμα και πιστοί μουσουλμάνοι, που θεωρητικά δεν έχουν ιδιαίτερο πρόβλημα με τον «ευσεβή» περιορισμό των ατομικών ελευθεριών που προωθεί ο Ερντογάν, όπως η πρόσφατη μίνι «ποταπαγόρευση» και ο νόμος για τα αντισυλληπτικά, έχουν αγριέψει από την εκτεταμένη διαφθορά στην αυλή του «σουλτάνου», αλλά και από το ολοένα και μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών.
Ενας… κοψοχέρης
«Σκέφτηκα να ψηφίσω τον Ερντογάν στο παρελθόν, επειδή πίστευα ότι θα βοηθήσει τους καταπιεσμένους, καθώς ήταν κι εκείνος ένας απ' αυτούς» λέει ένας 30χρονος βαθιά θρησκευόμενος γιατρός, ο «Μετίν», στον απεσταλμένο του Reuters που τον συναπάντησε μέσα στα νέφη δακρυγόνων της Ταξίμ. «Αλλά τώρα που έχει αυτός την εξουσία, ο Ερντογάν έγινε με τη σειρά του ο καταπιεστής. Εκμεταλλεύεται το θρησκευτικό μας αίσθημα για να κερδίσει. Εγινε αλαζόνας κι αυτό είναι «χαράμ» (αμαρτία)»…
Ο Ερντογάν, φυσικά, δεν είναι Μουμπάρακ. Μιλάμε για έναν εξαιρετικά δημοφιλή -ακόμη–, τρεις φορές εκλεγμένο με μεγάλες διαφορές πολιτικό ηγέτη, το κύρος και η ισχύς του οποίου παραμένουν τεράστια όχι μόνο εντός, αλλά και εκτός Τουρκίας. Στα 59 του μόλις χρόνια, ο Ερντογάν βρίσκεται στο αποκορύφωμα της δύναμής του – μια δύναμη που του επιτρέπει να υπογράφει ειρηνευτική συμφωνία με τους Κούρδους αντάρτες, να επισκέπτεται τον Ομπάμα με τον «αέρα» ηγέτη περιφερειακής υπερδύναμης και να ονειρεύεται την αναγέννηση του «οθωμανικού τόξου» από την Κεντρική Ασία ώς τα Βαλκάνια και από τον Καύκασο ώς τον Περσικό Κόλπο. Ξέχασε όμως, πάνω στο μεθύσι του, τον δικό του λαό – και πάντως το προοδευτικότερο, δυναμικότερο, πιο εξωστρεφές κομμάτι του: υποτίμησε τις υπαρξιακές αγωνίες του, όξυνε τους δικαιολογημένους φόβους του και με τη βίαιη αστυνομική καταστολή κατάφερε, αντί να τον κάνει να λουφάξει, να τον βγάλει ξανά στους δρόμους. Και, τώρα που το τζίνι βγήκε απρόσμενα από το μπουκάλι, άντε να το βάλεις πάλι μέσα.
