ΤΟΥΡΚΙΑ Παρ΄ότι μόνο αυτός θα μπορούσε να δώσει λύση, μάλλον δεν έχει πάρει χαμπάρι τους λόγους που οδήγησαν στη μαζική εξέγερση των πολιτών και πολλοί στο κόμμα του στρέφουν τις ελπίδες τους προς τον μετριοπαθή πρόεδρο Γκιουλ

Της Ελλης Πάνου

Σαν να μην πέρασε γι' αυτόν μια μέρα. Σαν να μην ξεσηκώθηκε η Τουρκία. Σαν να μη σκοτώθηκαν τρεις άνθρωποι από τη βία των αστυνομικών. Σαν οι οικογένειες των νεκρών να μη θεωρούν τον ίδιο και την κυβέρνησή του ηθικούς αυτουργούς για τον θάνατο των παιδιών τους. Σαν να μην οδηγήθηκαν 4.000 τραυματισμένοι στα νοσοκομεία. Σαν να μην ακούει τη φωνή του λαού του από τους δρόμους της Κωνσταντινούπολης, της Αγκυρας, της Σμύρνης, του Ιζμίτ, των Αδάνων, της Αντιόχειας, της Μερσίνας, του Τουντσελί. Σαν να μην κατάλαβε ότι, μπορεί όλα να ξεκίνησαν από μερικά δέντρα στο Γκεζί Παρκ, αλλά στην υπεροψία και την αδιαλλαξία του καταλήγουν.

Eπιμένει για το πάρκο

Ετσι από την Τυνησία, λίγες ώρες πριν επιστρέψει στην πατρίδα, ο Ταγίπ Ερντογάν αρνήθηκε να υποχωρήσει στα σχέδια «ανάπλασης» του πάρκου-συμβόλου. «θα προχωρήσουν και θα ομορφύνουν την πόλη» είπε, υποσχόμενος μια Οπερα εκεί που είναι το Πάρκο, ένα σύγχρονο θέατρο και πολλά νέα δέντρα! Επανέλαβε ότι μπορεί η εκστρατεία να ξεκίνησε από τις περιβαλλοντικές ανησυχίες «ορισμένων», για τους οποίους τρέφει «αγάπη και σεβασμό», αλλά «ομάδες τρομοκρατών» χειραγωγούν τώρα τις διαδηλώσεις. Ισχυρίστηκε ότι τη βία στους δρόμους υποκινούν μέλη της εκτός νόμου αριστερής οργάνωσης Επαναστατικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο, υπεύθυνης για τη βομβιστική επίθεση στην αμερικανική πρεσβεία στην Αγκυρα. «Εχουν εμπλακεί» τόνισε με βεβαιότητα, «έχουν συλληφθεί στους δρόμους και έχουν εντοπιστεί στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης».

Καταδίκασε την τακτική «της καμμένης γης» που ακολουθούν όσοι ενεπλάκησαν στα επεισόδια, αποφεύγοντας, όμως, αυτή τη φορά να αποδώσει ευθύνες στο σύνολο των διαδηλωτών, όπως είχε κάνει το περασμένο Σάββατο. Κι αυτή ήταν η μόνη «υποχώρηση» που έκανε. Κατά τα άλλα, αρκέστηκε μόνο να εκφράσει τη λύπη του για τα γεγονότα, αρνήθηκε να σχολιάσει τη «συγγνώμη» του αντιπροέδρου Αρίντς προς τους πολίτες, λέγοντας ότι η κυβέρνηση έχει εξηγήσει αρκετά τη θέση της, και δικαιολόγησε την καταιγίδα δακρυγόνων, λέγοντας ότι τα ίδια μέσα χρησιμοποιούν οι αρχές και στην υπόλοιπη πολιτισμένη Ευρώπη.

Οι δηλώσεις του είναι απίθανο να καθησυχάσουν τους διαδηλωτές, όπως δεν καθησύχασαν τους επενδυτές που βούλιαξαν για δεύτερη φορά μέσα σε τρεις ημέρες το χρηματιστήριο, με τον δείκτη να χάνει κάποια στιγμή και 8% πριν κλείσει στο μείον 4,7%.

«Ο μόνος που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη δυναμική των διαδηλώσεων προς το παρόν είναι ο Ερντογάν» λέει ο καθηγητής του LSE, Καραμπεκίρ Ακοΐουνλου. «Ολο το κίνημα έχει εξελιχθεί σε προσωπική βεντέτα εναντίον του, κι εάν επιμείνει στο ίδιο ύφος, θα οδηγήσει την κατάσταση στα άκρα και η χώρα θα βρεθεί να πλέει σε μη χαρτογραφημένα νερά».

Ηδη, αν και η ατμόσφαιρα στην πλατεία Ταξίμ ήταν χθες σχετικά ήρεμη, σοβαρά επεισόδια ξέσπασαν πάλι στην Αγκυρα με τις δυνάμεις ασφαλείας. Ακόμα και σε εύπορες αστικές γειτονιές ο κόσμος φώναζε στους δρόμους, πολλοί κι από τα μπαλκόνια τους, ζητώντας την παραίτηση του πρωθυπουργού. Επεισόδια σημειώθηκαν και στη γενέτειρα του Ερντογάν, στην πόλη Ρίζε (Ριζούντα) της Μαύρης Θάλασσας, όπου διαδηλωτές συγκρούστηκαν με οπαδούς του και χρειάστηκε η επέμβαση της αστυνομίας για να αποφευχθούν τα χειρότερα.

Παρότι ο Ερντογάν παραμένει ο πλέον δημοφιλής πολιτικός στην Τουρκία, η συνεχιζόμενη χωρίς προηγούμενο κινητοποίηση μπορεί να βάλει φρένο στην ανεξέλεγκτη δύναμή του και να «θάψει» τις προσδοκίες του για την ανάληψη της προεδρίας με ενισχυμένες εξουσίες το 2014. Στο κόμμα του επικρατεί αναταραχή και φόβος. «Δεν πιστεύω ότι ο Ερντογάν έχει πλέον το 51%… Εχει μόνο 25% πιστούς οπαδούς» λέει ο Κοράϊ Τσαλισκάν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Bogazici. «Βρέθηκα στη Βουλή και συνάντησα βουλευτές του ΑΚΡ, κι ένας από αυτούς μου είπε: “Ο πρωθυπουργός λέει ένα πράγμα, ο πρόεδρος λέει άλλο. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε ελεύθερα μέσα στην κοινοβουλευτική ομάδα. Δεν υπάρχει δημοκρατία. Ολα πρέπει να συζητηθούν, αλλά δεν συζητούνται”».

Πολλά θα εξαρτηθούν από την ισορροπία στις σχέσεις του Ερντογάν με τον πρόεδρο Γκιουλ, ο οποίος σε αντίθεση με τον πρωθυπουργό χειρίστηκε πολύ διπλωματικά όλη την κρίση.

Το μπαλάκι στον Γκιουλ

«Η φυσική συνέπεια είναι ο Γκιουλ να προκαλέσει τον Ερντογάν, εφόσον ο πρωθυπουργός δεν αλλάξει πορεία. Είναι όμως έτοιμος για κάτι τέτοιο;» αναρωτιέται ο Σινάν Ουλγκέν, επικεφαλής του φιλελεύθερου think-tank «Edam».

Ο Γκιουλ τηρεί στάση αναμονής, υποστηρίζει ο αρθρογράφος της συντηρητικής «Ζαμάν», Γιαβούζ Μπαϊντάρ. «Περιμένει και παρακολουθεί. Εάν ο Ερντογάν επιμείνει στην πόλωση, τότε μερίδα του κόμματος θα απαιτήσει την παρέμβασή του». Ο πρόεδρος έχει κερδίσει τον σεβασμό πολλών, συμφωνεί κι ο Μουσταφά Ακιόλ, φιλελεύθερος μουσουλμάνος συγγραφέας και οπαδός του ΑΚΡ. «Πριν ο κόσμος ήταν απλώς ενάντια στο κόμμα. Τώρα κάνει διαχωρισμούς στα πρόσωπα. Αυτή η κρίση αφορά μόνο τον Ερντογάν».