ΡΟΥΜΑΝΙΑ Πρωτοφανής είναι η ταλαιπωρία από τη γραφειοκρατεία που υφίστανται όσοι πολίτες διεκδικούν από το κράτος χρήματα για τις περιουσίες τους που κατασχέθηκαν από το καθεστώς Τσαουσέσκου
Του Δημήτρη Σ. Φαναριώτη
Σχεδόν 25 χρόνια μετά την κατάρρευση ενός από τα σκληρότερα δικτατορικά καθεστώτα της Ευρώπης, αυτό του Νικολάε Τσαουσέσκου στη Ρουμανία, το Κοινοβούλιο στο Βουκουρέστι ψήφισε πριν από λίγες ημέρες (επιτέλους) τον νόμο, ο οποίος προβλέπει την καταβολή αποζημιώσεων σε όλους τους ιδιοκτήτες η γη ή τα ακίνητα των οποίων κατασχέθηκαν από το κομμουνιστικό καθεστώς.
Αντί ωστόσο οι ιδιοκτήτες να πλέουν σε πελάγη ευτυχίας με την προοπτική να πάρουν πίσω την ιδιοκτησία τους ή τουλάχιστον μια αξιοπρεπή αποζημίωση, είναι αναγκασμένοι να παλεύουν με τα κύματα της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς που εξακολουθούν να σαρώνουν τη χώρα, αφού πολλοί αξιωματούχοι της εποχής Τσαουσέσκου παραμένουν σε θέσεις-κλειδιά του κράτους. Ετσι η Ρουμανία, με τη δεύτερη φτωχότερη οικονομία στην Ευρωπαϊκή Ενωση, παραμένει, όπως επισημαίνει το πρακτορείο Reuters, η μοναδική χώρα του πρώην ανατολικού μπλοκ που έχει αποζημιώσει μόλις το 15% των ιδιοκτητών γης, η οποία κατασχέθηκε. Κι αυτό γιατί, με εξαίρεση την Πολωνία όπου η κάθε υπόθεση εκδικάζεται ξεχωριστά στο δικαστήριο, Ουγγαρία, Δημοκρατία της Τσεχίας και Σλοβακία έχουν σχεδόν ολοκληρώσει τη σχετική διαδικασία.
Ουσιαστικά οι κατασχέσεις ακινήτων άρχισαν το 1945, αμέσως μετά τον τερματισμό του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η τότε Σοβιετική Ενωση κατάργησε την ιδιοκτησία στα κράτη-δορυφόρους της εξαφανίζοντας ταυτοχρόνως από τον χάρτη τις μεσαίες κοινωνικές τάξεις, μια κίνηση που επισφραγίστηκε με ειδικό διάταγμα εθνικοποίησης της ιδιοκτησίας, το οποίο εκδόθηκε το 1950.
Από την επανάσταση του 1989, που οδήγησε στη δίκη και την εκτέλεση του Τσαουσέσκου, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν επικρίνει επανειλημμένως τη Ρουμανία για την αποτυχία αποκατάστασης της ιδιοκτησίας, αφού κάθε προηγούμενη απόπειρα επιστροφών εκτροχιάστηκε από αναποτελεσματικότητα, γραφειοκρατία και απάτες, με αποτέλεσμα μόνο το 15% του συνόλου των αιτήσεων επιστροφής να έχουν διευθετηθεί. Σύμφωνα ωστόσο με το νέο νομοσχέδιο του πρωθυπουργού Βίκτορ Πόντα, το οποίο υπερψήφισε πριν από λίγες ημέρες η Βουλή, υπάρχει δέσμευση για ένα σαφές χρονικό πλαίσιο ώστε να εξασφαλιστεί ότι όλες οι αγωγές των θυμάτων της εθνικοποίησης θα έχουν διευθετηθεί έως το 2017, ενώ έχει προβλεφθεί για το θέμα αυτό στον προϋπολογισμό κονδύλι ύψους 8 δισ. ευρώ.
Η κυβέρνηση Πόντα έχει δηλώσει επανειλημμένως ότι η νομοθετική ρύθμιση ήταν απαραίτητη επειδή η προηγούμενη νομοθεσία ήταν υπερβολικά περίπλοκη και σύμφωνα με το πρακτορείο Associated Press, περισσότερες από 200.000 περιπτώσεις επιστροφής ιδιοκτησίας εκκρεμούν στη Ρουμανία που διαθέτει πληθυσμό 19 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Ζούσαν σε τουαλέτες
Δεκάδες χιλιάδες από τους ιδιοκτήτες που έχασαν τη γη τους ή το σπίτι τους αναγκάστηκαν να επιβιώσουν για δεκαετίες σε μικροσκοπικές αποθήκες ή ακόμη και σε τουαλέτες από το 1950 και μετά, όταν στην εξουσία βρισκόταν ο προκάτοχος του Τσαουσέσκου, Γκεόργκε Γκεοργκίου Ντέζ, και θεωρείται ως η σκληρότερη περίοδος για ιδιοκτήτες ακινήτων, αγροτεμαχίων, κτιρίων και βιομηχανικών εγκαταστάσεων.
Επι Τσαουσέσκου το πρόβλημα γιγαντώθηκε κυρίως λόγω της πολιτικής που προέβλεπε τη μαζική μεταφορά πληθυσμού από την επαρχία στις πόλεις. Βάσει της πολιτικής της μαζικής αστικοποίησης ολόκληρες κοινότητες της επαρχίας ερήμωσαν, καθώς, με εντολή του δικτάτορα, οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν υποχρεωτικά στις μεγάλες πόλεις. Σύμφωνα με τον Ρουμάνο πρωθυπουργό, η κυβέρνηση έχει ήδη καταβάλει 150 εκατομμύρια ευρώ ως αποζημίωση για κατασχεθέντα περιουσιακά στοιχεία και περίπου 4 δισ. ευρώ σε μετοχές της Fondul Proprietatea -Ταμείο που συστάθηκε για την αποζημίωση των θυμάτων του κομμουνισμού- ενώ έχουν επιστραφεί περί τα 10.000 κτίρια και 1,3 εκατομμύρια εκτάρια αγροτικής γής
Η μαφία των ακινήτων
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της πρωτοφανούς ταλαιπωρίας, οδύσσειας καλύτερα, που υφίστανται όσοι προσπαθούν να πάρουν πίσω την ιδιοκτησία τους αποτελεί το ηλικιωμένο ζευγάρι του Μιχαήλ και της Βαλέρια Νίτου, το οποίο επί 12 χρόνια μαχόταν με τη γραφειοκρατία, τους διεφθαρμένους αξιωματούχους και τη δαιδαλώδη νομοθεσία έχοντας ως τελικό στόχο να εισπράξει επιτέλους αποζημίωση για το σπίτι της παιδικής τους ηλικίας, το οποίο κατασχέθηκε από την πρώην κομμουνιστική κυβέρνηση της Ρουμανίας.
«Κάθε κυβέρνηση θεσπίζει τη δική της νομοθεσία» λέει ο 73χρονος Νίτου «Ελπίζω ότι και άλλοι που βρίσκονται στην ηλικία μου θα πάρουν τα χρήματα σε αυτή τη ζωή, δεδομένου μετά τα 70 συνήθως η ζωή οδεύει προς το τέλος της ».
Η υπόθεση του ζεύγους Νίτου δείχνει σε ποιο βαθμό είναι δυσκίνητο το δικαστικό σύστημα. Το αίτημά τους κατατέθηκε το 2000 και εκδικάστηκε, με καθυστέρηση μόλις… δέκα ετών, το 2010. Η απόφαση ωστόσο πήρε ακόμη δυο χρόνια για να εφαρμοστεί. Ετσι το δικαστήριο αποφάνθηκε το 2012 ότι δικαιούνται αποζημίωσης 1,2 εκατ. ευρώ για το σπίτι τους και τα 3.000 τ.μ. κήπου, το οποίο κατεδαφίστηκε το 1980 για την κατασκευή εργατικών πολυκατοικιών.
Υπάρχουν ωστόσο χιλιάδες Ρουμάνοι ακόμα οι οποίοι διεκδικούν τις αποζημιώσεις τους και δεν τα κατάφεραν όπως οι Νίτου.
Ο λόγος είναι απλός: η δικαστική διεκδίκηση της κατασχεθείσης ιδιοκτησίας είναι τόσο περίπλοκη που πολλοί ενάγοντες, μη έχοντας την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν τους δικηγόρους και τα υψηλά δικαστικά έξοδα, ξεπουλάνε κυριολεκτικά για ένα κομμάτι ψωμί τις απαιτήσεις τους σε τρίτους, οι οποίοι με τη σειρά τους αποκομίζουν γρήγορα τεράστια κέρδη. Πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί, σύμφωνα με το Reuters, μια υπόθεση αποκατάστασης η οποία πωλήθηκε έναντι 35.000 δολαρίων σε ανώνυμο τρίτο και στο δικαστήριο απέσπασε αποζημίωση 69 εκατομμυρίων δολαρίων. Ετσι ο πρωθυπουργός Βίκτορ Πόντα, με στόχο να καταπολεμήσει την ιδιότυπη αυτή μαφία των αποζημιώσεων, δήλωσε ότι θα θεσπίσει νέο νόμο που θα έχει βασικό στόχο να επιβάλλει βαρύτατη φορολογία σε όσους αγοράζουν τα δικαιώματα αποκατάστασης από το κράτος. Ενα κράτος με παλαιολιθική δομή, το οποίο απαρτίζεται από μια νεότερη γενιά αξιωματούχων που όμως έχουν την απαρχαιωμένη νοοτροπία του καθεστώτος Τσαουσέσκου.
Χαρακτηριστικό είναι ότι σύμφωνα με το Δημοσιονομικό Συμβούλιο, μια ανεξάρτητη Εποπτεύουσα Αρχή, η Ρουμανία είχε 645 κρατικές εταιρείες το 2011, οι οποίες ωστόσο αντιπροσωπεύουν μόνο το 6% της οικονομίας, αλλά το ένα τρίτο του συνόλου των απλήρωτων χρεών!
