ΙΡΑΝ Απρόσμενη, αλλά λιγότερο ανατρεπτική απ' όσο παρουσιάζεται, η εκλογή του μετριοπαθούς κληρικού Χασάν Ροχανί ως προέδρου της χώρας
Τεχεράνη, του απεσταλμένου μας, Νικόλα Ζηργάνου
Τα πλήθη που κατέκλυσαν το βράδυ του Σαββάτου τους δρόμους της Τεχεράνης πανηγύρισαν με πάθος, αλλά χωρίς κανένα επεισόδιο, την απρόσμενη νίκη του κεντρώου υποψήφιου, Χασάν Ροχανί, που πήρε 50,71% και εξελέγη -απρόσμενα- πρόεδρος της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, από τον πρώτο γύρο. Αν και ορισμένοι οπαδοί του ήταν ντυμένοι στα πράσινα, χρώμα του κινήματος της αντιπολίτευσης των αμφιλεγόμενων εκλογών του 2009, η πλειονότητα -που ήταν νεαροί- κυμάτιζε τις μοβ σημαίες με σήμα το κλειδί, έμβλημα του μετριοπαθούς κληρικού που συνένωσε κάτω από την υποψηφιότητά του ευρύ φάσμα πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων. Στο πλευρό του βρέθηκαν οι πρώην πρόεδροι Χασεμί Ραφσατζανί (1989-1997, που αποκλείστηκε από υποψήφιος) και Μοχαμάντ Χαταμί (1997-2005), οι Πράσινοι του Μουσαβί αλλά και μετριοπαθείς κληρικοί.
Ο νέος πρόεδρος θα αναλάβει μαζί με τα καθήκοντά του και το βαρύ έργο να αναζωογονήσει την οικονομία και να διαπραγματευτεί με τη Δύση την άρση του εμπάργκο με την ταυτόχρονη συνέχεια του πυρηνικού προγράμματος της χώρας, που η Τεχεράνη αλλά και όλες οι πολιτικές πτέρυγες διαβεβαιώνουν πως αφορά αποκλειστικά ειρηνική χρήση.
O πρωταγωνιστής
«Ο Ροχανί έχει το κλειδί για να ξεκλειδώσει τις σχέσεις μας με τη διεθνή κοινότητα και να βγάλει το Ιράν από τη διπλωματική απομόνωση που του έχουν επιβάλει οι δυτικοί», δήλωνε στην «Εφ.Συν.» λίγες ώρες πριν κλείσουν οι κάλπες ο σύμβουλος του νέου προέδρου, Αλι Ραπιί. Στα κεντρικά γραφεία του κόμματος, στην οδό Τσαρίμ Χαν, στο κέντρο της πρωτεύουσας, ήταν φανερή η δυναμική που είχε η υποψηφιότητα του ανθρώπου που ήρθε από το πουθενά (η πρώτη δημοσκόπηση του έδινε μόλις 7%) για να αναδειχτεί σε πρωταγωνιστή και νικητή μέσα σε τρεις εβδομάδες. Εκατοντάδες εθελοντές ανέβαιναν τους επτά ορόφους των γραφείων για να πάρουν προεκλογικό υλικό, στα μεγάφωνα ηχούσαν τραγούδια της ισλαμικής επανάστασης (άλλη μια ένδειξη πως ο Ροχανί δεν είναι αυτό που ελπίζει η Δύση, ένας ηγέτης που θέλει να ανατρέψει το σύστημα), ενώ πολλοί νεαροί με τους οποίους μίλησα στους διαδρόμους δήλωναν πως στηρίζουν τη νόμιμη φιλοδοξία του Ιράν για ένα ειρηνικό πυρηνικό πρόγραμμα, το οποίο έβλεπαν ως θέμα τιμής και αξιοπρέπειας για τη χώρα. Ο Μαχμούντ Βορεζί, στέλεχος που ηγήθηκε στην προεκλογική εκστρατεία, μου είπε ότι «πρέπει να υπάρξει ενότητα του λαού και αλληλεγγύη και τότε θα υπάρξει και ελπίδα για να αλλάξουν τα πράγματα υπέρ των συμφερόντων του λαού. Δεν είναι αρνητικά όσα έκανε ο προηγούμενος πρόεδρος [Μαχμούτ Αχμαντινεντζάντ], δεν είμαστε μηδενιστές, δεν θέλουμε να καταστρέψουμε ό,τι καλό έχει γίνει. Τα θετικά θα τα συνεχίσουμε, θα βάλουμε στην κυβέρνηση στελέχη από όλες τις παρατάξεις, χωρίς διακρίσεις. Υπάρχουν πολλοί φονταμενταλιστές που είναι άξιοι, πατριώτες και θα πορευτούμε όλοι μαζί». «Από 18 ετών παλεύω για την ισλαμική επανάσταση», μου λέει ο Αλί Ραπιί, «αλλά χρειάζεται στο Ιράν μια αλλαγή. Πρέπει να κατατεθούν νέες ιδέες. Να βρούμε τρόπους να αναζωογονήσουμε την οικονομία. Ο Ροχανί υποστηρίζει ότι το πυρηνικό μας πρόγραμμα δεν είναι το μόνο πρόβλημα της χώρας, άλλωστε ο τελικός λόγος ανήκει στον ανώτατο ηγέτη μας, τον Αλί Χαμενεΐ και η κυβέρνηση θα εφαρμόσει τη θέλησή του. Ομως, πιστεύουμε ότι ο Ροχανί και με την πείρα που έχει ως πυρηνικός διαπραγματευτής μπορεί να καταφέρει με λογική και σύνεση να υπερασπίσει τα συμφέροντα της χώρας και να βρεθεί λύση».
Πατριωτισμός και πίστη
Οσα μας είπαν οι δύο σύμβουλοι του Ροχανί δείχνουν ότι κακώς επιχαίρει η Δύση πως βρήκε έναν πρόεδρο της αρεσκείας της. Οι Ιρανοί, ανεξάρτητα από την πολιτική τους τοποθέτηση, δείχνουν αποφασισμένοι να υπερασπιστούν την αξιοπρέπειά τους και διακρίνονται από πατριωτισμό και πίστη.
Λίγο νωρίτερα, στη μεγάλη κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του συντηρητικού υποψήφιου, δημάρχου Τεχεράνης, Μοχαμάντ Καλιμπάφ (που ήρθε δεύτερος με 16,55%), το πλήθος τον αποθεώνει μπροστά από το τζαμί Ιμάμ Σαντέκ, στην πλατεία Παλαιστίνης, καθώς μια φωνή από τα μεγάφωνα απαριθμεί το όντως αξιόλογο έργο που έκανε ο 53χρονος πιλότος, βετεράνος του ιρανοϊρακινού πολέμου και πρώην διοικητής της ιρανικής αστυνομίας. «Εκανε αγνώριστη την πρωτεύουσα μέσα σε οκτώ χρόνια. Διπλασίασε το πράσινο, έφτιαξε πεζογέφυρες, υποδομές, νοικοκύρεψε τα οικονομικά του δήμου», τονίζει ο Ντελαβάρ Σιάμι, στέλεχος του κόμματος. Ομως, το οργανωτικό πνεύμα και τα επιτεύγματα του Καλιμπάφ δεν στάθηκαν αρκετά για να τον εκλέξουν πρόεδρο. Το στρατόπεδο των συντηρητικών εμφανίστηκε πολυδιασπασμένο, με έξι υποψηφίους, οι οποίοι -αν και ο ένας αποσύρθηκε- επέμεναν να διεκδικήσουν την προεδρία μέχρι τέλους απέναντι στον μοναδικό κεντρώο Ροχανί. (Είναι ωστόσο μάλλον απλούστευση να ταξινομούμε την πολιτική ζωή του Ιράν με κατηγοριοποιήσεις τύπου συντηρητικός ή μεταρρυθμιστής, στα πρότυπα των κοινωνιών της Δύσης. Για παράδειγμα, ο Καλιμπάφ με κοινωνική βάση βετεράνους του πολέμου, το παζάρι της Τεχεράνης, τους εμπόρους και τα μεσοστρώματα των πόλεων και με μάλλον φιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο, δεν αντανακλά αυτό που ονομάζουμε συντηρητικό στα καθ' ημάς.)
Ο Σαΐντ Τζαλιλί, νυν διαπραγματευτής για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, που ανήκει στον στενό κύκλο του ανώτατου ηγέτη, Αλί Χαμενεΐ, έφερε ένα αποτέλεσμα (11,35% ) πολύ κατώτερο των προσδοκιών.
Η κεντρική προεκλογική του συγκέντρωση στην Τεχεράνη, που έγινε στο στάδιο Σαχίμπ Νεϊνταρνιά, είχε μικρότερη μαζικότητα από του Καλιμπάφ, που διεξαγόταν την ίδια ώρα σε κοντινή απόσταση. Ο Τζαλιλί δεν μίλησε στη συγκέντρωση, ήταν σε περιοδεία στο μακρινό Ζαχεντάν, αλλά οι οπαδοί του πειθαρχημένοι και δυναμικοί δεν έπαψαν να φωνάζουν συνθήματα και να τον εξυμνούν ως αφοσιωμένο παιδί της επανάστασης. «Θα κοιτάξει τους φτωχούς που πλήττονται από την κρίση, θα τους σταθεί γιατί πιστεύει στον άνθρωπο, στις αξίες μας. Είναι ευσεβής και πραγματικός επαναστάτης. Οι άλλοι υποψήφιοι έχουν ατζέντα με άνοιγμα της οικονομίας, αλλά αυτό θα το κάνουν εις βάρος των αδύναμων. Δεν δίνουν δεκάρα για τους φτωχούς» μου λέει η 24χρονη Σομαγέ, λογίστρια σε εταιρεία. Μέσα στο πλήθος, όπου ξεχώριζαν δεκάδες κληρικοί, ρώτησα έναν μουλά γιατί στηρίζει τον κοσμικό Τζαλιλί κι όχι τον κληρικό Ροχανί και μου απάντησε γελώντας με την ιρανική -αντίστοιχη της ελληνικής- παροιμία: «Τα ράσα δεν κάνουν τον παπά». Ομως, όποιος θεωρούσε δεδομένο ότι ο Τζαλιλί θα είχε την υποστήριξη του ανώτατου ηγέτη, διαψεύσθηκε. Ο Αλί Χαμενεΐ τη μόνη παρέμβαση που έκανε στις εκλογές ήταν η έκκλησή του στον λαό να συμμετάσχει μαζικά στις εκλογές για να θωρακιστεί η χώρα από τις ξένες πιέσεις. Μας το επανέλαβε και την ώρα της κάλπης, σε είκοσι ξένους δημοσιογράφους που βρεθήκαμε κοντά του, ενώ με έμφαση δήλωσε ότι η ψήφος είναι μυστική και πως δεν είπε ούτε στην οικογένειά του τι θα ψηφίσει. Αυτή η ουδετερότητα του ανώτατου ηγέτη και η αποδοχή της προτροπής του από το εκλογικό σώμα που συμμετείχε με 72,7% στη διαδικασία, δεν επέτρεψε να υπάρξει καμία σκιά γύρω από την ελεύθερη έκφραση του λαού. «Είναι ο ιμάμης Χομεϊνί που έβαλε τις μάζες στην πολιτική, είναι η παράδοση της επανάστασής μας να συμμετέχει ο λαός στις αποφάσεις και η βούλησή του είναι για εμάς ιερή αξία», σχολίασε κληρικός που δεν ψήφισε Ροχανί, αλλά τόνισε ότι «όποιος κι αν εκλεγεί, θα είναι ο πρόεδρος όλων των Ιρανών».
Η ενότητα που δείχνουν οι Ιρανοί φάνηκε και στο τοπικό εκλογικό κέντρο στη λεωφόρο Μπεχεστί, του γνωστού στην Ελλάδα, αξιοσέβαστου πρώην υπουργού Εξωτερικών Αλί Ακμπάρ Βελαγιατί.
Διαλλακτικότητα
Ο υπεύθυνος του κέντρου, 30χρονος θεολόγος Χαμίντ Ραχνάμ, υποστηρίζει ότι ούτε ο Τζαλιλί ούτε και ο Ροχανί, που ήταν διαπραγματευτές για το πυρηνικό πρόγραμμα, έφταιγαν που δεν βρέθηκε λύση. «Εκαναν ό,τι μπορούσαν για το καλό της χώρας» λέει, με απρόσμενη διαλλακτικότητα για τους ανθυποψήφιους του Βελαγιατί. «Ομως στις εκλογές δεν εκλέγουμε διαπραγματευτή, αλλά πρόεδρο. Πιστεύω ότι ο Βελαγιατί (που συγκέντρωσε τελικά 6,18%) είναι ο εμπειρότερος για να διαχειριστεί τα προβλήματα με τον έξω κόσμο, όμως όποιος κι αν εκλεγεί θα συσπειρωθούμε δίπλα του κρατώντας τη σημαία της ισλαμικής επανάστασης για ένα ισχυρό Ιράν, που θα είναι ταυτόχρονα ανοιχτό στον κόσμο».
