Της Λήδας Γαλανού
Η Ράμα Μπερστάιν προκάλεσε από εκνευρισμό και αμηχανία μέχρι θαυμασμό όταν η ταινία της «Fill the void» έκανε την επίσημη πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ Βενετίας. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και τώρα που βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη.
Το «Fill the void» (τμήμα Ανοιχτοί Ορίζοντες) είναι η ιστορία της 18χρονης Σίρα, που μεγαλώνει στο σύγχρονο Τελ Αβίβ, σε μια κοινότητα χασιδικών ορθόδοξων Εβραίων. Στην πρώτη σκηνή της ταινίας, η Σίρα και η μητέρα της τριγυρίζουν στους διαδρόμους ενός σούπερ μάρκετ, κρυφοκοιτάζοντας έναν ομόπιστό τους νεαρό. Είναι ο άντρας που πρόκειται σύντομα να παντρευτεί η Σίρα, με προξενιό φυσικά.
Μόνο που η μοίρα τής επιφυλάσσει μια έκπληξη. Οταν, λίγο αργότερα, η μεγάλη αδελφή της θα πεθάνει στη γέννα, οι γονείς της Σίρα θα της ζητήσουν να παντρευτεί τον γαμπρό της, ώστε το μωρό να παραμείνει κοντά στην οικογένεια. Η Σίρα θα κληθεί να επιλέξει ανάμεσα στη δική της επιθυμία κι εκείνη της οικογένειάς της, ανάμεσα σ’ έναν άντρα που δεν είναι δικός της κι έναν που ούτε καν γνωρίζει.
Η 45χρονη σκηνοθέτης Ράμα Μπερστάιν γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη και μεγάλωσε έξω από τη θρησκευτική πίστη. Σπούδασε κινηματογράφο στα Ιεροσόλυμα και στη διάρκεια των σπουδών της γνώρισε και ασπάστηκε τη χασιδική ζωή, παντρεύτηκε κι έκανε τέσσερα παιδιά.
Από τότε ξεκίνησε να διδάσκει κινηματογράφο στα κορίτσια ενός θρησκευτικού σχολείου. Στον ορθόδοξο εβραϊκό κόσμο υπάρχει τεράστια ζήτηση –και προσφορά– γυναικείων ταινιών, με δράση που να εξελίσσεται μέσα στην κοινότητα και τα έθιμά τους.
Γυναίκες χρηματοδοτούν ταινίες που σκηνοθετούνται από γυναίκες για κατανάλωση από γυναίκες. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η Μπερστάιν σκηνοθέτησε τώρα την πρώτη της ταινία, που βγαίνει από τα όρια της χασιδικής κοινότητας και ταξιδεύει στον κόσμο.
«Δεν προσπαθώ να προσηλυτίσω, απλώς λέω μια ιστορία», λέει η Μπερστάιν. «Ο συνδυασμός θλίψης, πόνου και ευτυχίας είναι κάτι που ισχύει σε όλον τον κόσμο. Αυτά τα στοιχεία εγώ τα απεικονίζω στη δική μου κοινότητα». Συνήθως, οι ταινίες που ασχολούνται με μια θρησκεία αυστηρής πειθαρχίας και τελετουργικού γίνονται για να δείξουν την προσπάθεια αποτίναξής της.
Το «Fill the void» είναι μια ταινία «εκ των έσω», με ρομαντικό θέμα, στιγμές κομεντί και σκηνοθεσία που παρακολουθεί τους ήρωές της χωρίς γραφικότητα, με λευκό φωτισμό που τους ανάγει στη σφαίρα του παραμυθιού και ταυτόχρονα σε εντελώς πραγματικούς, αν και αξιοπερίεργους, ανθρώπους.
Εφηβη στο Βελιγράδι
Στον αντίποδα των θρησκευτικών -και πολιτισμικών- περιορισμών, η 28χρονη Σέρβα Μάγια Μίλος σκηνοθέτησε το «Klip» («Στιγμιότυπο», τμήμα Ματιές στα Βαλκάνια), που προκάλεσε σοκ τόσο στην πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ του Ρότερνταμ όσο και στη Θεσσαλονίκη. «Τουλάχιστον κανείς δεν αδιαφορεί για την ταινία μου!» λέει η ίδια.
Στο «Klip», ένα έφηβο κορίτσι στο Βελιγράδι, αντιδρώντας στη διασπασμένη της οικογένεια και στη ζωή της στις εργατικές πολυκατοικίες της πόλης, ξεδίνει, μαζί με τις φίλες της και το αγόρι που έχει ερωτευτεί, με ατελείωτες βραδιές σεξ, ποτού και ναρκωτικών.
Ποζάρουν διαρκώς στα κινητά τους (ή απλώς στους γύρω τους) με τη λάγνα παιδική σεξουαλικότητα που βλέπουν στο youtube και αντιγράφουν με παιχνιδιάρικο πάθος.
«Δεν ήθελα να κάνω μια ταινία που να εκμεταλλεύεται τους ήρωές της ή να τους επικρίνει. Ηθελα μόνο να δείξω μια ιστορία με προσωπικό, άμεσο τρόπο», λέει η Μίλος.
«Προσπάθησα αρχικά να δουλέψω με 18χρονα και 19χρονα, αλλά είναι τελικά σε μια άλλη γενιά. Οταν άρχισα να βλέπω στο κάστινγκ 14χρονα και 15χρονα, ήξεραν κατευθείαν για ποιο θέμα μιλούσε η ταινία – ήταν τα δικά τους προβλήματα, οι δικές τους ζωές και συνήθειες».
Δυο διαφορετικές γυναικείες ματιές, μέσα σ’ έναν πολύ μικρό, πολύ μεγάλο κόσμο. Κι οι δυο προσπαθούν, χωρίς να κρίνουν, να παρουσιάσουν ένα πορτρέτο κοντινό και ειλικρινές των νεαρών κοριτσιών που τις αφορούν. Κι η γνωριμία μαζί τους μας ανοίγει τα μάτια σε ζωές που περνούν δίπλα μας.
Αλλά καμιά φορά η απλή απεικόνιση δεν φτάνει. Τα κορίτσια είναι ελεύθερα να καλύψουν τα εσωτερικά κενά τους με τον τρόπο που επιλέγουν, αλλά, ταυτόχρονα, οι δυο ταινίες σχολιάζουν μια κοινωνία γύρω τους που δεν είναι ικανή να το κάνει στη συμβατική της μορφή.
