ΤΟΥΡΚΙΑ Μια συνομιλία εφ’ όλης της ύλης με δύο νεαρές γυναίκες που πήραν μέρος σε όλη τη διάρκεια της τουρκικής «πολιτικής ανυπακοής» στο πάρκο Γκεζί της Κωνσταντινούπολης

Της Αγγελικής Μπομπούλα

«Σεβάσου την ύπαρξη ή περίμενε αντίσταση». Σε αυτή τη φράση συμπυκνώνει η 30χρονη Κωνσταντινουπολίτισσα Μελτέμ την ουσία της διαμαρτυρίας εναντίον της κυβέρνησης Ερντογάν, που εξακολουθεί να συγκλονίζει την Τουρκία, υπογραμμίζοντας πως «οι διαδηλώσεις γίνονται από ανθρώπους που θέλουν να τους επιστραφούν τα βασικά δικαιώματα: ελεύθερη έκφραση, πρόσβαση στα κοινωνικά και συμβατικά ΜΜΕ, βασική παροχή υπηρεσιών ιατρικής φροντίδας και θεραπείας, νομική βοήθεια και ασφάλεια».

Με σπουδές Επικοινωνίας σε αμερικανικό πανεπιστήμιο, η Μελτέμ έχει σήμερα γραφείο διοργάνωσης εκθέσεων στην Κωνσταντινούπολη. Για την 32χρονη Λεϊλά, με σπουδές επίσης στις ΗΠΑ και μεταπτυχιακό στο Παρίσι, η οποία εργάζεται σε ιδιωτική τράπεζα της Πόλης, «το κύμα διαμαρτυρίας έχει βαθιές ρίζες και δεν έγινε μόνο για λίγα δέντρα. Η αντίσταση, η πολιτική ελευθερία και η αλληλεγγύη είναι ζητήματα πρωτίστως υπαρξιακά».

Μιλούν για τον απολυταρχικό χαρακτήρα της διακυβέρνησης, την οργή που ένωσε διαφορετικές ομάδες, τη βιαιότητα της αστυνομίας, το χιούμορ και τη δημιουργικότητα των διαδηλωτών, την κυβερνητική «αντεπίθεση» με τη δημιουργία αντισυγκεντρώσεων, τα κυβερνητικά ψεύδη, τις χαλκευμένες «αποδείξεις», τον πόλεμο των ΜΜΕ και των social media, καθώς και για τις βαθύτερες -κατά τη γνώμη τους- αιτίες της εξέγερσης.

Οι δύο νεαρές γυναίκες συμμετείχαν στις διαμαρτυρίες εναντίον της ισοπέδωσης του πάρκου Γκεζί, κοντά στην κεντρική πλατεία Ταξίμ και της ανοικοδόμησης εμπορικού κέντρου, από τις 30 Μαΐου, ύστερα από παρακίνηση φίλων μέσω facebook.

«Η συμπεριφορά της αστυνομίας απέναντι στους αθώους κοιμισμένους ανθρώπους στο πάρκο Γκεζί πυροδότησε χιλιάδες να βρεθούν στους δρόμους για να ακουστούν οι φωνές τους», επισημαίνει η Μελτέμ.

«Μία ημέρα πριν πάμε στο πάρκο στις 30 Μαΐου μετά την πρώτη επίθεση με δακρυγόνα, με πήραν τα κλάματα, όταν μια φίλη μου είπε: “Πρέπει να έχεις μελαγχολία, τελευταία”», θυμάται η Λεϊλά. «Είπα ότι έχω χάσει την ελπίδα και ότι δεν αισθάνομαι πια καλά. Με εντυπωσίασε που τόσο πολλοί άνθρωποι πίστευαν ότι θα ξανακερδίσουμε την ελπίδα όλοι μαζί. Πριν από τις διαδηλώσεις ήμασταν απελπισμένοι γιατί ήμασταν όλοι απομονωμένοι και κυριαρχούσε σιωπή. Η κυβέρνηση πουλούσε όλα τα δημόσια ιδρύματα, εταιρείες, γη, δάση για δικό της όφελος, κάνοντας τους ανθρώπους ακόμη πιο μίζερους και αδαείς, με στόχο να εξαγοράσει ευκολότερα τις ψήφους τους. Εντυπωσιάστηκα γιατί ήρθαν τα δάκρυα -χωρίς τα δακρυγόνα- μαζί με μια αβίαστη αδιαφορία για την υπερβολική χρήση δακρυγόνων».

Βαναυσότητα της αστυνομίας

«Ψέκαζαν με δακρυγόνα ακριβώς τα μάτια των ανθρώπων, χτυπούσαν με κλομπ, πυροβολούσαν με όπλα δακρυγόνων κατευθείαν τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος διαμαρτυρίας τραυματίστηκαν 8.000 άνθρωποι, πάνω από 20 έχασαν τα μάτια τους και 10 τα χέρια τους. Κυρίως σοκαρίστηκα από τα βάναυσα χτυπήματα της αστυνομίας σε τραυματισμένους διαδηλωτές. Γνωρίζουμε από τους γονείς μας για τις συγκρούσεις του ’70 και του ’80, αλλά ο Ερντογάν έφτασε την παράδοση βίας στο απώτατο σημείο», υποστηρίζει η Λεϊλά.

Αυτό που έφερε τον κόσμο στους δρόμους ήταν, σύμφωνα με τη Μελτέμ, «η οργή ενάντια στον πρωθυπουργό, η επιθυμία να είμαστε ορατοί στον δημόσιο χώρο και ναι, ένας χαρούμενος, γιορτινός τρόπος να γίνουμε ενεργοί πολίτες. Οι επισκέπτες της πλατείας Ταξίμ δεν έχουν ισχυρές ιδεολογικές συγγένειες. Ανθρωποι με διαφορετικές πολιτικές καταβολές, τρόπο ζωής και ταυτότητα συνυπάρχουν δημιουργώντας ένα επίπεδο ανοχής πρωτόγνωρο για την Τουρκία».

«Μπορούμε να είμαστε ένα παρά τις διαφορές μας, για να αντισταθούμε στην κατεδάφιση των βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων όλοι μαζί: εθνικιστές, κεμαλιστές, υποστηρικτές του κουρδικού κόμματος, LGBT (ομοφυλόφιλοι, αμφιφυλόφιλοι, τρανσέξουαλ), αντικαπιταλιστές μουσουλμάνοι, κομμουνιστές, φιλελεύθεροι, πολίτες που ανήκουν σε διαφορετικές θρησκείες και κοινότητες», επισημαίνει η Λεϊλά.

Η Μελτέμ ξεκαθαρίζει πως δεν πρόκειται για σύγκρουση κοσμικών-συντηρητικών, καθώς πολλοί από τους τελευταίους, ακόμη και πρώην ψηφοφόροι του ΑΚΡ, συμμετείχαν στις διαδηλώσεις: «Στις 5 Ιουνίου, μέρα ισλαμικής γιορτής, ακόμη και οι διαδηλωτές που έπιναν αλκοόλ δημόσια ως μια πράξη διαμαρτυρίας ενάντια στον Ερντογάν, απέφυγαν την κατανάλωση. Πολλοί πιστοί έκαναν τις προσευχές τους, προστατευόμενοι συμβολικά από τους υπόλοιπους διαδηλωτές».

Δημιουργικότητα και χιούμορ

«Πολλά αυτοσχέδια τραγούδια αναδείχθηκαν, η δημιουργικότητα των σλόγκαν και το χιούμορ σκορπούσαν χαμόγελα, το Βozazici University Jazz Group τραγουδούσε στο πάρκο Γκεζί, η Borusan Philharmonic Orchestra έδινε παράσταση και ένας διαδηλωτής μετά την επίθεση από την αστυνομία μπήκε σε ένα ξενοδοχείο και έπαιξε πιάνο», λέει η Μελτέμ.

«Βοηθούσαμε ο ένας τον άλλο σαν μεγάλη οικογένεια με τρόφιμα, φάρμακα και τέχνη», αναφέρει η Λεϊλά. «H ατμόσφαιρα, η φιλειρηνικότητα και οι “δονήσεις” της διαμαρτυρίας προσέλκυαν όλο και περισσότερους πολίτες».

Στη μνήμη των διαδηλωτών, η 15η Ιουνίου έχει χαραχτεί ως το «Μαύρο Σάββατο», όταν η αστυνομική βία κορυφώθηκε και ξεκίνησε μια πραγματική «ζώνη πολέμου» στην Κωνσταντινούπολη.

«Την ίδια μέρα ο «Ερντογάν έβγαλε έναν προκλητικό λόγο στους οπαδούς του», θυμάται η Μελτέμ. «Απείλησε όσους προσπαθούσαν ακόμη να προστατέψουν το πάρκο Γκεζί λέγοντας “ή θα αδειάσετε το πάρκο ή η αστυνομική μου δύναμη ξέρει καλά πώς θα σας διώξει”. Οικογένειες με παιδιά στο πάρκο βομβαρδίστηκαν με δακρυγόνα, οι επιθέσεις συνεχίστηκαν τη νύχτα και την Κυριακή. Η αστυνομία εκτόξευε χημικά σε κάθε γωνία της πόλης και χρησιμοποίησε κανόνια. Διέταξαν παράνομα απαγόρευση κυκλοφορίας. Οποιος έβγαινε στην Ταξίμ, η αστυνομία τον συλλάμβανε».

Ο έντονα διχαστικός λόγος του Ερντογάν που απευθύνεται αποκλειστικά στους ψηφοφόρους του, στο 50% «του», ενώ αποκαλεί τους διαδηλωτές «τρομοκράτες», «πλιατσικολόγους», «μέθυσους», «μειοψηφία», «το άλλο 50%», εντείνει το κύμα οργής των πολιτών.

«Την Κυριακή, 16 Ιουνίου έκλεισαν όλους τους δρόμους που οδηγούσαν στην Ταξίμ. Οι άνθρωποι του ΑΚΡ έτρεχαν στους δρόμους με τη συνοδεία της αστυνομίας και χτυπούσαν τον κόσμο με καδρόνια, φωνάζοντας “Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν”. Μόνο την Κυριακή η αστυνομία συνέλαβε 350, όχι τους δράστες, αλλά τα θύματα των επιθέσεων», αναφέρει η Μελτέμ.

Την ίδια στιγμή υπό διωγμόν τίθενται όσοι βοηθούν τους διαδηλωτές. Οπως τονίζει η Μελτέμ:

«Ο δήμαρχος της Πόλης ανακοίνωσε πως οι γιατροί που φροντίζουν διαδηλωτές θα τεθούν υπό κράτηση, ως “ύποπτοι”, και πως στους υπευθύνους των ξενοδοχείων όπου προστατεύονταν οι διαδηλωτές από τα δακρυγόνα θα απαγγελθούν κατηγορίες. Υπό κράτηση τέθηκαν και οι δικηγόροι των διαδηλωτών, ενώ 20-25 δικηγόροι που διαμαρτύρονταν χειροκροτώντας από το κτίριο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου συνελήφθησαν από αστυνομικούς που είπαν πως υπακούουν σε διαταγές. Το υπουργείο Παιδείας προσπαθεί να εντοπίσει τους δασκάλους και μέλη της διοίκησης σχολείων που συμμετείχαν στις διαμαρτυρίες, ενώ τους καθηγητές που άφησαν τους σπουδαστές τους να ενωθούν με τους ειρηνικούς διαδηλωτές, τους αποκάλεσαν “προδότες”. Οι συναυλίες που διοργανώθηκαν από τον δήμο με τη συμμετοχή γνωστών τραγουδιστών ακυρώθηκαν.

»Η Τουρκική Ερυθρά Ημισέληνος δεν πρόσφερε υπηρεσίες στους τραυματισμένους διαδηλωτές, ενώ παρουσιάστηκε στις προβοκατόρικες συγκεντρώσεις οπαδών του Ερντογάν».

«Παράλληλα η κυβέρνηση επιδίδεται σε ένα ρεσιτάλ ψεμάτων με αιχμή του δόρατος τα δικά της ΜΜΕ που επιστρατεύουν πλαστά στοιχεία», επισημαίνουν.

«Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των πληγωμένων διαδηλωτών που κρύφτηκαν μέσα στο τζαμί του Ντολμά Μπαχτσέ, στο οποίο στήθηκε ένα πρόχειρο ιατρείο. Την επόμενη μέρα ειπώθηκε πως οι διαδηλωτές έπιναν μπίρα και φορούσαν τα παπούτσια τους μέσα στο τζαμί. Ο ιμάμης που βγήκε και το αρνήθηκε, δύο μέρες αργότερα, τέθηκε σε “υποχρεωτική άδεια”», αναφέρει η ποιήτρια και μεταφράστρια Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, πρώην κάτοικος Πόλης.

«Στη φωτογραφία που έδειξε ο Ερντογάν στο κοινό αποκαλύφθηκε ότι ο νεαρός -που κατηγορήθηκε ότι έπινε μπίρα μέσα στο τζαμί- κρατούσε ένα κουτάκι… Κόκα Κόλα στο χτυπημένο του μάτι. Ο νεαρός λόγω των “καταγγελιών” του πρωθυπουργού έχασε τη δουλειά του, τον χώρισε η κοπέλα του και ο πατέρας του τον πέταξε από το σπίτι.

»Ακόμη φιλοκυβερνητικές εφημερίδες δεν δίστασαν να παρουσιάσουν συνέντευξη με την Κριστιάν Αμανπούρ του CNN που δεν έλαβε ποτέ χώρα και την οποία η ίδια καταδίκασε».

«Το δημόσιο κανάλι TRT είναι στα χέρια της κυβέρνησης, ενώ τα άλλα μεγάλα ΜΜΕ ανήκουν σε επιχειρηματίες και τραπεζίτες, που έχουν τεράστια κέρδη χάρη στον Ερντογάν, είτε τους απειλεί ότι θα τους πάει στα διοικητικά δικαστήρια», αναφέρει η Λεϊλά. «Η εφημερίδα Sabah και τα κανάλια “τους”, ATV, TRT (κρατική τηλεόραση), Haberturk, NTV κ.λπ., διέδιδαν κατασκευασμένα νέα, με εντολή της κυβέρνησης. Προκατειλημμένη ήταν και η στάση των CNNTurk, Milliyet, Hürriyet, που ανήκουν σε επιχειρηματίες που έχουν απειληθεί από τον Ερντογάν.

»Μόνο 4 “μικρά” κανάλια (Halk TV, Ulusal TV, Cem TV και EM TV) μετέδιδαν νέα για τα γεγονότα στα οποία το Τουρκικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο (RTUK) επέβαλε πρόστιμο με το αιτιολογικό “ότι έβλαψαν την ψυχική, ηθική και πνευματική ανάπτυξη των παιδιών και των νέων”.

»Την ίδια στιγμή ο αριθμός των φυλακισμένων Τούρκων δημοσιογράφων αποτελεί παγκόσμιο ρεκόρ (96 σύμφωνα με τους “Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα”). Μόνο την εβδομάδα 19-24 Ιουνίου περίπου 50 δημοσιογράφοι τέθηκαν υπό κράτηση γιατί κινηματογραφούσαν την υπερβολική χρήση βίας της αστυνομίας», λέει χαρακτηριστικά η Μελτέμ.

Ο ρόλος των social media

«Τα τουρκικά social media που ανέλαβαν δράση από την αρχή των διαδηλώσεων καλύπτοντας το κενό ενημέρωσης, αναπόφευκτα τέθηκαν στο στόχαστρο της κυβέρνησης. Χωρίς το twitter, δεν θα γίνονταν αντιληπτό πόσο μεγάλο και σκληρό ήταν αυτό που συνέβη», λέει η Λεϊλά που διαδραματίζει ενεργό ρόλο στη διάδοση των πληροφοριών μέσω κοινωνικών δικτύων για να επιστήσει την προσοχή των διεθνών ΜΜΕ. «Η επίθεση του Ερντογάν στο twitter ως “ο δρόμος που οδηγεί τους ανθρώπους στους δρόμους” πραγματοποιήθηκε παράλληλα με τη διακοπή με άνωθεν παρέμβαση πολλών λογαριασμών στο twitter και στο facebook, που μοιράζονταν πληροφορίες και έδιναν βοήθεια, και τη σύλληψη περίπου 40 ατόμων εξαιτίας της χρήσης twitter, έπειτα από αστυνομική εισβολή στα σπίτια τους».

Γιατί έγινε η εξέγερση;

Οι ασφυκτικές κυβερνητικές παρεμβάσεις σε όλη τη σφαίρα της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής εξόργισαν τους πολίτες και φούντωσαν την κοινωνική έκρηξη.

«Οι τελευταίες έφτασαν μέχρι την κρεβατοκάμαρά μας!», λέει οργισμένη η Μελτέμ. «Ο Ερντογάν μάς προέτρεπε να κάνουμε τουλάχιστον 3 παιδιά, χαρακτήρισε τον Ατατούρκ μέθυσο, ζήτησε να γίνει νέος νόμος που θα περιορίζει τη χρήση αλκοόλ, η κυβέρνηση να επιλέγει επιτροπή που θα αποφασίζει για τις θεατρικές παραστάσεις και υποστήριζε πως η καισαρική και η έκτρωση πρέπει να περιοριστούν. Οι διαμαρτυρίες έγιναν εναντίον της καταπίεσης και της αδικίας, είναι αντίδραση στην κυβέρνηση που πολύ καθαρά προσπαθεί να μετατρέψει την Τουρκία σε μια πιο συντηρητική χώρα».

«Παράλληλα ψηφίζονται νόμοι για την ιδιωτικοποίηση της έρευνας για το πετρέλαιο και την αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης, τη στιγμή που θεσμοθετείται η συνταξιοδότηση των βουλευτών με διετή θητεία», επισημαίνει η Λεϊλά.

Την εβδομάδα 18-25 Ιουνίου που βρήκε τους Τούρκους πολίτες να επανακάμπτουν απτόητοι στο νέο κύμα διαμαρτυρίας, 3.000.000 διαδήλωσαν σε 79 πόλεις της χώρας, άνθρωποι διαδήλωναν σιωπηλοί, 4.900 συνελήφθησαν -οι περισσότεροι αφέθηκαν ελεύθεροι- και 4.000 τραυματίστηκαν.

Οι αστυνομικές επιθέσεις με κανόνια νερού, δακρυγόνα και σφαίρες από καουτσούκ συνεχίστηκαν, ενώ οι αστυνομικοί συνήθιζαν πριν προβούν σε συλλήψεις, να περικυκλώνουν τους ανθρώπους, να τους εγκλωβίζουν σε κτίρια και να τους σαπίζουν στο ξύλο.

Την ίδια στιγμή η τουρκική κυβέρνηση δικαιολογεί ως αυτοάμυνα και αφήνει ελεύθερους τον αστυνομικό που σκότωσε εν ψυχρώ τον νεαρό Ετέμ Σαρισουλούκ, καθώς και 4 λοχίες που βίασαν 16χρονο κορίτσι.

«Ο Ερντογάν ισχυρίζεται πως η Τουρκία είναι δημοκρατική χώρα, όταν κατέχει τα media, την αστυνομία, τη δικαστική εξουσία και τον στρατό», λέει η Μελτέμ. «Η χώρα δεν πρέπει να υποφέρει από τις ναρκισσιστικές επιθυμίες ενός ανθρώπου». «Πρέπει να μπουν τίτλοι τέλους στην απόλυτη εξουσία του ενός», συμπληρώνει η Λεϊλά.