Της Ελλης Πάνου
Είναι πέντε μικροσκοπικά νησιά και τρεις βραχονησίδες, ανατολικά της Κίνας, νοτιοδυτικά της Ιαπωνίας και βορειοανατολικά της Ταϊβάν, με συνολική έκταση 7 τετραγωνικά χιλιόμετρα, μηδέν κατοίκους και είναι θερμό πεδίο εθνικιστικών εξάρσεων μεταξύ Πεκίνου, Τόκιου και Ταϊβάν.
Είναι γνωστά ως Σενκάκου στην Ιαπωνία, Ντιαογιού στην Κίνα και Τιαογιουτάι στην Ταϊβάν, ενώ ορισμένοι τα αποκαλούν Νησιά Πινάκλ, όπως βάφτισε τους βράχους το Βρετανικό Ναυτικό, γύρω στο 1880.
Τα νησάκια δεν έχουν απολύτως τίποτε το εξαιρετικό. Το υποθαλάσσιο όμως τοπίο της περιοχής είναι μια άλλη, πολύ πολύτιμη ιστορία που οδηγεί συχνά τις δυο μεγαλύτερες οικονομίες της Ασίας σε επικίνδυνη αντιπαράθεση.
Οπως χθες, τρεις ημέρες πριν από τις βουλευτικές εκλογές στην Ιαπωνία, όταν κινεζικό αναγνωριστικό αεροσκάφος μπήκε στο εναέριο χώρο των νησιών, πράγμα «απόλυτα φυσιολογικό» μεν για το Πεκίνο, αλλά σαφής «παραβίαση» για το Τόκιο, που αμέσως διέταξε την απογείωση 8 μαχητικών F-15 από την κοντινή βάση της Οκινάβα για την αναχαίτιση του.
«Ηταν το πρώτο τέτοιο περιστατικό παραβίασης του εθνικού μας εναέριου χώρου από την Κίνα εδώ και 54 χρόνια», ανακοίνωσε το υπουργείο Αμυνας της Ιαπωνίας, κάνοντας λόγο για «ελεεινή, καταδικαστέα» ενέργεια.
Η νέα κλιμάκωση της κρίσης άρχισε στην ουσία από τον Σεπτέμβριο, όταν το Τόκιο υποστήριξε ότι αγόρασε τρία από τα νησάκια από ιδιώτη-ιδιοκτήτη. Αποτέλεσμα ήταν μαχητικές, επεισοδιακές διαδηλώσεις και στις δύο χώρες, μποϊκοτάζ προϊόντων, κορύφωση της εθνικιστικής ρητορικής και αύξηση των θαλάσσιων περιπολιών, με το Λιμενικό, το πολεμικό ναυτικό και αλιευτικά σκάφη των μεν να παρακολουθούν τις αντίστοιχες δυνάμεις των δε, επί 24ωρου βάσης.
Τα τελευταία χρόνια, με μικρά διαλείμματα, είναι συνεχής ο φόβος η κρίση να καταλήξει σε κάποιου είδους σύρραξη μεταξύ του κινεζικού Δράκου και της χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου, ωστόσο η συγκυρία τώρα μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνα μονοπάτια.
Οι Ιάπωνες ετοιμάζονται να εκλέξουν την Κυριακή τη νέα τους πολιτική ηγεσία και παρόλο που είναι πολύ λίγες οι προεκλογικές απευθείας αναφορές στην Κίνα από τα τρία μεγαλύτερα κόμματα, είναι αρκετές οι ενδείξεις που προκαλούν εύλογη ανησυχία: υποσχέσεις για προστασία των εδαφών της χώρας, δεσμεύσεις για ενίσχυση των δυνάμεων της ακτοφυλακής, διακηρύξεις για πιο στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ, ακόμα και για εγκατάσταση κλιμακίου κυβερνητικών αξιωματούχων στα νησιά Senkaku.
Η τελευταία αυτή προεκλογική «προσφορά» στον εθνικισμό των Γιαπωνέζων αναφέρεται με μικρά γράμματα στην πολιτική πλατφόρμα του Φιλελεύθερων Δημοκρατών του πρώην πρωθυπουργού Σίνζο Αμπε, που είναι και το φαβορί στην αναμέτρηση της 16ης Δεκεμβρίου. Και η πιθανή υλοποίηση μιας τέτοιας εξαγγελίας -από τις πιο ακραίες της προεκλογικές περιόδου- θα σηματοδοτούσε μια δραματική στροφή της ιαπωνικής διπλωματίας, η οποία μέχρι τώρα προτιμούσε να αποφεύγει δραστικές κινήσεις που θα μπορούσαν να προκαλούσαν οργή και αντίποινα από το Πεκίνο.
«Εάν ο Αμπε κερδίσει την εξουσία και εφαρμόσει όσα έχει διακηρύξει, δεν μπορώ να φανταστώ τις συνέπειες», λέει ο Ζανγκ Ζιφένγκ, ερευνητής στο Ινστιτούτο Ιαπωνικών Σπουδών της Κίνας. «Στη χειρότερη περίπτωση θα οδηγήσει σε πόλεμο».
Αυτό που μπορεί να προκύψει από τις εκλογές, εν μέσω μιας παραπαίουσας οικονομίας και με ανοικτό το κρίσιμο για την Ιαπωνία θέμα της πυρηνικής ενέργειας, είναι μια πιο επιθετική εξωτερική πολιτική σε περίοδο μεγάλων εντάσεων στην Ανατολική Ασία. Ο Αμπε, χαϊδεύοντας τα αυτιά των ψηφοφόρων, έχει ταχθεί υπέρ μιας πιο σκληρής γραμμής απέναντι σε γειτονικές χώρες, υπέρ της αύξησης των αμυντικών κονδυλίων, της χαλάρωσης των περιορισμών που θέτει το μεταπολεμικό Σύνταγμα στον ρόλο των Ενόπλων Δυνάμεων, ακόμα και της αλλαγή της ονομασίας τους από «Δυνάμεις Αυτοάμυνας» σε κάτι που να θυμίζει περισσότερο… πραγματικό Στρατό.
Η διαμάχη για την κυριαρχία των οκτώ μικρών ανεμοδαρμένων «βράχων» βρίσκεται στην καρδιά αυτής της ρητορικής. Κι όχι χωρίς λόγο. Ο βυθός κάτω από τα νησιά κρύβει έναν ανεκμετάλλευτο θησαυρό: πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου και σύμφωνα με ορισμένες υπολογισμούς, τουλάχιστον 210 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου, δηλαδή τα μεγαλύτερα κοιτάσματα μαύρου χρυσού μετά από αυτά της Σαουδικής Αραβίας.
Επιπλέον τα νησιά βρίσκονται πολύ κοντά σε στρατηγικά σημαντικούς ναυτιλιακούς δρόμους και είναι πλούσιοι ψαρότοποι.
Η διαμάχη των γειτόνων ξεκινά στην ουσία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Κίνα υποστηρίζει ότι πρόκειται για αρχαία «ιερά εδάφη» που ανήκαν στην επαρχία της Ταϊβάν κι «εκλάπησαν» από τους γείτονές της. Η Ιαπωνία, από την άλλη, ισχυρίζεται ότι έχουν κατοχυρωθεί επίσημα ως εδάφη της από το 1895, χωρίς να συναντήσει ενστάσεις από κανέναν και επαναβεβαίωσε την κυριαρχία της όταν πήρε πάλι τον έλεγχο τους από τις ΗΠΑ, μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σύμφωνα με το Τόκιο, οι Κινέζοι «θυμήθηκαν« πως τα νησιά είναι «αναπόσπαστο κομμάτι των δικών τους εδαφών», όταν ξεκίνησε και η συζήτηση για την ύπαρξη πλούσιων κοιτασμάτων στην περιοχή.
Στην άλλη γωνία αυτής της διαμάχης βρίσκονται οι ΗΠΑ. Η Ουάσιγκτον βαδίζει σύμφωνα με τις Συνθήκες που έχει υπογράψει και δεν παίρνει θέση στη διαμάχη, διακήρυξε ο αρμόδιος υφυπουργός Κερτ Κάμπελ, θυμίζοντας ωστόσο ότι οι συμφωνίες με το Τόκιο τη δεσμεύουν να σπεύσει στο πλευρό της Ιαπωνίας, εάν αυτή δεχτεί επίθεση.
