Του Γιώργου Σταματόπουλου
Ολοι οι φιλόσοφοι βασίστηκαν σε μια υπόθεση· πώς αλλιώς να ερμηνεύσουν ό,τι μας περιβάλλει και ό,τι στριφογυρνά στον εσωτερικό κόσμο άλλοτε κραυγάζοντας, άλλοτε κλαίγοντας, άλλοτε τραγουδώντας; Οταν η επιστήμη έδωσε απαντήσεις σε προαιώνια ερωτήματα, η ισχύς των τελευταίων δεν έπαψε. Εξακολουθούν να παραμένουν ανερμήνευτα ο θυμός και η αγριότητα, το γέλιο και το δάκρυ και ας γνωρίζουν οι νευροεπιστήμονες και οι ψυχαναλυτές την πηγή τους. Αλλά ποιος δημιούργησε τούτες τις πηγές;
Δεν χάνει την ελκτικότητά της η φιλοσοφία, παρά το γεγονός ότι παραφουσκωθήκαμε από επιστήμη. Ακόμη προκαλεί ο μονισμός του Παρμενίδη, το γίγνεσθαι του Ηράκλειτου, η ακινησία του Εμπεδοκλή, η πειθώ του Γοργία, ο νους του Αναξαγόρα, το άπειρον του Αναξίμανδρου και βεβαίως οι ατελείωτες ιδέες του Πλάτωνα.
Και όλα αυτά παρότι οι άνθρωποι συνηθίζουν να ζουν και όχι να φιλοσοφούν. Το λακωνίζειν ακόμη φιλοσοφείν εστί, αλλά και τα αινίγματα και οι εξισώσεις και τα μαθηματικά και οι αριθμοί και η μουσική. Αισθήσεις ή νόησις; Ενστικτο ή γλώσσα; Βούληση για δύναμη ή εγγενής καλοσύνη; Οι φιλόσοφοι της ισχύος είναι αποκρουστικοί ή είναι οι μόνοι που έχουν δίκιο; Αθεοι ή πιστοί; Δήμος ή κράτος;
Υπάρχει εντούτοις και η βιοσοφία, μέλι και απόσταγμα εμπειριών και τοπικών κοινωνιών, ανθρώπων εργατικών, ήπιων και ανεξάρτητων, που δεν έχουν σχέση με τις πρωταρχές της φιλοσοφίας, αλλά δεν διστάζουν να δώσουν απαντήσεις εκεί που η φιλοσοφία σηκώνει τα χέρια. Συμβαίνει τούτο γιατί η γνώση προέρχεται από τη λαϊκή εμπειρία, από το συλλογικό βίωμα και όχι από τη μωροπερήφανη μοναδική τάχα θέαση του κόσμου εκ μέρους του κάθε φιλόσοφου ξεχωριστά.
Είναι πολιτική πρόταση η φιλοσοφία; Βοηθάει καθόλου την έρμη την κοινωνία ή την απαξιώνει και τη χλευάζει; Είναι λυπηρό πάντως να νομίζει ο κάθε φιλόσοφος ότι μόνο αυτός έχει δίκιο, από όποια γωνία του σύμπαντος ή του εαυτού του μιλάει. Το «εγώ» συνήργησε στο να αποπροσανατολισθεί το νόημα της φιλοσοφίας και κάθε πιθανός εργαλειακός μηχανισμός της. Ακόμη τα ίδια τραβάμε.
Συνεισφέρουν κάτι στο χαώδες των κοινωνιών και των Πολιτειών οι ημερίδες, τα συνέδρια για τη φιλοσοφία; Ναι, πολλά, και ας χάνονται οι νυν φιλόσοφοι στους μαιάνδρους της επιστημονικής τάχα ιδιαιτερότητάς τους. Σαν τον Καρυωτάκη υπάρχουμε, λέμε, κι ύστερα δεν υπάρχουμε. Αλλά μέχρι την ανυπαρξία, τι; Εχθρότης, φιλία, έρωτας, πόλεμος. Λίγοι, όμως, φιλόσοφοι μίλησαν γι’ αυτές τις έννοιες· δύσκολο να ερωτευτείς την πυρκαγιά. Είναι, όμως, συναρπαστικό να μιλάς με φιλοσόφους ή να διαβάζεις φιλοσόφους, ειδικώς εκείνους που όντως ερωτεύτηκαν τη φωτιά· και βέβαια κάηκαν. Υπάρχει πολιτική, κοινωνική φιλοσοφία; Ναι, ναι` ας μας το πουν πολιτικοί και κοινωνία.
