ΙΤΑΛΙΑ Η δολοφονία του δικαστή Μπορσελίνο και η εξαφάνιση της κόκκινης ατζέντας στην οποία κατέγραφε τις σχέσεις κράτους και οργανωμένου εγκλήματος ήρθε στην επικαιρότητα αναδεικνύοντας πού οφείλεται η… αδυναμία των αρχών έναντι των μαφιόζων
Της Μαργαρίτας Βεργολιά
Καλαβρία, Απουλία, Μπαζιλικάτα, Ούμπρια, Καμπανία, Σικελία, Ρώμη. Από πόλη σε πόλη, οι ιταλικές αρχές οργανώνουν επιχειρήσεις-σκούπα, παίζοντας το παιχνίδι της γάτας και του ποντικού με τους απανταχού μαφιόζους και τους έμπιστους συνεργάτες τους.
Μόνο τον τελευταίο μήνα, οι συλλήψεις είναι εκατοντάδες. Μεταξύ αυτών βρίσκονται διαβόητοι «νονοί», αλλά και πολιτικά πρόσωπα: κυρίως δήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι, που κατηγορούνται για συνέργεια στο οργανωμένο έγκλημα. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, το αντάλλαγμα για τη συνεργασία τους είναι είτε χρηματικό είτε «πακέτα» ψήφων που ελέγχουν και… εκπλειστηριάζουν οι μαφιόζικες «φαμίλιες».
Ομως, αυτό δεν είναι παρά σταγόνα στον ωκεανό σε μια χώρα που -ενώ επιχειρεί να πατάξει τη διαφθορά, την εγκληματικότητα και την παραοικονομία- δεν έχει ακόμη καταφέρει να διαλευκάνει το ένοχο παρόν και παρελθόν της, με αιχμή του δόρατος τις καταγγελλόμενες ως κάτι παραπάνω από στενές σχέσεις μεταξύ κράτους, παρακράτους και μαφίας…
Η κόκκινη… Βίβλος
Το πρωινό της 19ης Ιουλίου του 1992, ο δικαστής-εθνικό σύμβολο του αγώνα κατά της μαφίας, Πάολο Μπορσελίνο, έκανε μια σύντομη στάση στο πατρικό του, στο Παλέρμο. Πριν προλάβει να χτυπήσει το κουδούνι στη Βία ντ’ Αμέλιο, ένα FIAT 126 -φορτωμένο με 100 κιλά ΤΝΤ- εξερράγη παραδίπλα, σκοτώνοντας επί τόπου τον Μπορσελίνο, 5 μέλη της συνοδείας του κι έναν αστυνομικό.
Εκείνο το πρωινό, όπως κι όλα τα άλλα, ο Μπορσελίνο είχε πάρει μαζί του τον καφέ δερμάτινο χαρτοφύλακά του, στον οποίο κουβαλούσε πάντα την πολυθρύλητη «κόκκινη ατζέντα» του. Σε αυτήν λέγεται ότι κατέγραφε όλα τα ευρήματα της έρευνάς του για τις μυστικές συμφωνίες μεταξύ κράτους και μαφίας…
Την ενημέρωνε ανελλιπώς από τις 23 Μαΐου της «μαύρης» εκείνης χρονιάς, όταν το οργανωμένο έγκλημα είχε δολοφονήσει σχεδόν με τον ίδιο τρόπο τον συνάδελφό του, προσωπικό φίλο του και εξίσου δεινό διώκτη του οργανωμένου εγκλήματος, Τζιοβάνι Φαλκόνε. Οι πληροφορίες στην κόκκινη ατζέντα ήταν τόσο σημαντικές και πολύτιμες που ο Μπορσελίνο δεν την απομάκρυνε στιγμή από δίπλα του, ούτε όταν κοιμόταν! Από τις αρχές εκείνου του μοιραίου Ιούλη έλεγε ότι ήταν έτοιμος να την παραδώσει στις δικαστικές αρχές της Ιταλίας…
Δέκα χρόνια μετά τη δολοφονία του, το 2002, ήλθε στο φως μία φωτογραφία που έδειχνε έναν αστυνομικό να απομακρύνεται από το σημείο της επίθεσης, κρατώντας τον χαρτοφύλακα του Μπορσελίνο. Η δημοσιοποίησή της γέννησε μοιραία νέα ερωτήματα, καθώς -την ημέρα της δολοφονίας- ο χαρτοφύλακας επισήμως δεν είχε ποτέ χαθεί.
Λίγο μετά την έκρηξη, είχε εντοπιστεί από τις αρχές στο εσωτερικό του αυτοκινήτου του Μπορσελίνο! Ομως η κόκκινη ατζέντα είχε ήδη κάνει φτερά. Μια δεύτερη φωτογραφία από τον τόπο της δολοφονίας έδειχνε έναν άνδρα με πολιτικά να κρατά στα χέρια του κάτι που έμοιαζε πολύ με το πολύτιμο βιβλιαράκι…
Εκτοτε, η ύπαρξη και κυρίως το καυτό περιεχόμενο της γνωστής ως agenda rossa έγιναν κάτι σαν αστικός μύθος στην Ιταλία. Και τώρα επανέρχεται στο προσκήνιο μέσα από την ιστορική δίκη που άρχισε πρόσφατα στη Σικελία, έχοντας στο επίκεντρο τις συμφωνίες κάτω από το τραπέζι μεταξύ κράτους και οργανωμένου εγκλήματος, κυρίως επί κυβερνήσεων Αντρεότι, Αμάτο και Τσιάμπι. Πολλοί δεν αποκλείουν πάντως να σκάσουν σαν βόμβα και άλλες, πιο… σύγχρονες πολιτικές «εκπλήξεις».
Στο εδώλιο κάθονται συνολικά δέκα κατηγορούμενοι. Τρεις πρώην αρχινονοί -μεταξύ αυτών ο καταδικασθείς δις σε ισόβια και από το 1993 φυλακόβιος- Σαλβατόρε «Τότο» Ριίνα. Δύο μετανοημένοι μαφιόζοι. Τρεις πρώην υψηλόβαθμοι αξιωματικοί της αστυνομίας. Και δύο πρώην και νυν πολιτικοί: ο πρώην πρόεδρος της Βουλής και πρώην υπουργός Εσωτερικών της πρώτης κυβέρνησης Μπερλουσκόνι, Νίκολα Μαντσίνο, και ο πρώην γερουσιαστής και καταδικασθείς σε β’ βαθμό για διασυνδέσεις με τη μαφία, Μάσιμο ντελ’ Ούτρι. Αμφότεροι είναι στενότατοι συνεργάτες του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο οποίος εμφανίστηκε ως διά μαγείας στις αρχές του ’90 στην ιταλική σκηνή, καταλαμβάνοντας το κενό από την κατάρρευση του πολιτικού συστήματος στη χώρα…
Την υπόθεση κάνει ακόμη πιο ενδιαφέρουσα η λίστα των μαρτύρων για κατάθεση, που ξεπερνούν τους 200 σε αριθμό και σε αυτήν συμπεριλαμβάνονται τα ονόματα του νυν προέδρου της Γερουσίας, Πιέτρο Γκράσο, και του προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας, Τζόρτζιο Ναπολιτάνο (εν προκειμένω λόγω της θητείας του στο υπ. Εσωτερικών, την περίοδο 1996-1998 κι ένεκα των υποκλαπέντων τηλεφωνικών συνομιλιών του με τον Μαντσίνο, το περιεχόμενο των οποίων ωστόσο δεν θα γίνει μάλλον ποτέ γνωστό, καθώς δόθηκε πρόσφατα το «πράσινο φως» από το Ανώτατο Δικαστήριο για την καταστροφή τους)!
Το κεντρικό ερώτημα σε αυτή τη δίκη, επισημαίνει ο Φράνκο Ρομπέρτι, που από τα τέλη Ιουλίου ανέλαβε γενικός εισαγγελέας κατά της μαφίας, «είναι γιατί η μαφία δεν έχει ακόμη εξαρθρωθεί. Αυτό που χρειάζεται», επισημαίνει, «είναι μια ξεκάθαρη πολιτική βούληση, που θα καθιστά τον αγώνα για την εξάρθρωσή της πρώτη προτεραιότητα. Πράγμα που σημαίνει ότι θα απαιτηθεί πλήρες ξεκαθάρισμα στα θεσμικά και νομοθετικά όργανα της χώρας».
Η… Mafia Corp.
Πρόσφατη, χρηματοδοτούμενη από την πρώην κυβέρνηση Μόντι, έρευνα του Καθολικού Πανεπιστημίου του Μιλάνου επιχείρησε να υποβαθμίσει την οικονομική διάσταση του προβλήματος της δράσης της μαφίας. Τα ετήσια έσοδά της δεν αντιπροσωπεύουν ούτε το 1% του ΑΕΠ, ανέφερε, τη στιγμή που ο εγχώριος Τύπος ανεβάζει το ποσοστό στο 10%!
«Εν προκειμένω δεν μιλάμε για μια επιχείρηση που κόβει τιμολόγια κι αποδείξεις», καυτηριάζει ο Μαρσέλο Κόζι, αντιπρόεδρος της οργάνωσης Libera που μάχεται κατά της ιταλικής μαφίας. «Κάθε ανάλογη έρευνα μπορεί να παρουσιάζει μόνον αποσπασματικά συμπεράσματα», παρατηρεί. Πόσο μάλλον όταν η οικονομική κρίση ανοίγει ακόμη περισσότερο το πεδίο για τη διείσδυση του οργανωμένου εγκλήματος στην πραγματική οικονομία μέσα από εταιρείες-βιτρίνες.
Με τη στενότητα ρευστότητας των τραπεζών, η μαφία έχει εξελιχθεί σε έναν από τους πιο προσβάσιμους δανειστές για προβληματικές επιχειρήσεις. Κι όταν αυτές -και δεν είναι λίγες πια- αδυνατούν να αποπληρώσουν τα χρέη τους, τότε το οργανωμένο έγκλημα αναλαμβάνει τον έλεγχο των επιχειρήσεων, αφήνοντας συνήθως στην «κεφαλή» (όπως και σε όλες τις μπίζνες τους) έμπιστους «αχυρανθρώπους».
Μαγαζιά, κτηματομεσιτικές υπηρεσίες, κατασκευαστικά έργα, πράσινη ενέργεια, τουρισμός: όλοι οι τομείς μπορούν να γίνουν κάλλιστα ένα πλήρως λειτουργικό «πλυντήριο» για το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος της πανίσχυρης μαφίας. Ενα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα -επισημαίνει σε πρόσφατη έκθεσή της η Ιντερπόλ- είναι η πράσινη ενέργεια και τα αιολικά πάρκα, που ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια τα τελευταία χρόνια στον ιταλικό Νότο, κυρίως στη Σικελία, χάρη μάλιστα και σε κοινοτικές επιδοτήσεις…
