Στην εποχή μας η Μνημοσύνη, η αρχαία θεότητα της μνήμης, έχει πλέον εγκαταλείψει ανεπιστρεπτί τα αιθέρια δώματα του Ολύμπου για να εγκατασταθεί οριστικά και αμετάκλητα στους μαιάνδρους του εγκεφάλου και, πιο πρόσφατα, στα τσιπάκια μνήμης των υπολογιστών. Η φαινομενικά ανίερη υποβάθμιση της μνήμης από θεότητα σε ταπεινή εγκεφαλική λειτουργία έχει, όπως θα δούμε, σοβαρές επιπτώσεις για την περιγραφή των νοητικών φαινομένων, κυρίως όμως για την ανθρώπινη αυτογνωσία. Τις συγκλονιστικές συνέπειες που είχαν για την ανθρώπινη σκέψη η προοδευτική εκκοσμίκευση της μνήμης, η μετουσίωσή της δηλαδή σε συλλογική γνώση (ιστορία), τεχνολογία (μνημοτεχνία), καθώς και η πρόσφατη επιστημονική αναγωγή των μνημονικών ικανοτήτων στις εγκεφαλικές λειτουργίες θα επιχειρήσουμε να τις παρουσιάσουμε αναλυτικά σε αυτό και στα επόμενα άρθρα μας. Σήμερα θα εστιάσουμε στην «αρχαιολογία» κάποιων φαινομενικά αξιοπερίεργων ιδεών σχετικά με την οργάνωση και τις λειτουργίες της μνήμης, ενώ στο επόμενο άρθρο μας θα εξετάσουμε διεξοδικά τις «μαγικές» τεχνικές που κατά καιρούς επινοούσαν οι άνθρωποι για να διαχειρίζονται και να μεγιστοποιούν τις μνημονικές τους ικανότητες
Περισσότερα.. »Δεν πρόκειται για επιστημονική φαντασία αλλά για τεχνολογία αιχμής: κατάφεραν ήδη να δημιουργήσουν τα πρώτα «ψηφιακά μεταϋλικά»
Περισσότερα.. »
Στις αρχές του καλοκαιριού ανοίξαμε έναν κύκλο συνεντεύξεων γύρω από τις περίπλοκες και συχνά αδιαφανείς σχέσεις εξάρτησης της επιστήμης από την κοινωνία και τον πολιτισμό, και αντιστρόφως. Στα τέλη Αυγούστου λάβαμε ένα εκτενές και ενδιαφέρον κείμενο, γραμμένο από τον φυσικό και επιστημολόγο Δημοσθένη Δαγκλή, στο οποίο εξέφραζε όχι μόνο τον ενθουσιασμό του για το συγκεκριμένο αφιέρωμα της «Εφ.Συν.» αλλά και κάποιες κριτικές απόψεις για ορισμένες ιδέες που διατυπώθηκαν εκεί. Οπως έγραφε ο ίδιος στο σημείωμα που μας έστειλε: «Η παρακάτω σύντομη κριτική παρέμβαση και οι παρατηρήσεις αφορμώνται από το αξιόλογο τετραπλό αφιέρωμά σας για τη σχέση Φιλοσοφίας-Επιστήμης (κυρίως της Φυσικής). Οι απόψεις που διατυπώνω δεν υπαινίσσονται επιστροφή στο “παλιό” που έχει φύγει, αλλά κριτική στο “νέο” που ήρθε και… συνέχεια έρχεται». Σκεφτήκαμε λοιπόν ότι θα είχε ενδιαφέρον να εκθέσει ο ίδιος, μέσα από μια συνέντευξη, τις «ανορθόδοξες» και «αντιδογματικές» αντιρρήσεις του στην «ορθόδοξη» και, επί έναν αιώνα, κυρίαρχη επιστημονική-φιλοσοφική ερμηνεία των μικροφυσικών φαινομένων
Περισσότερα.. »
Σύμφωνα με την πρόσφατη δήλωση του Ρίτσαρντ Ντόκινς, διαπρεπούς εξελικτικού βιολόγου και πασίγνωστου συγγραφέα, το να αποφασίσει μια γυναίκα συνειδητά να φέρει στον κόσμο ένα παιδί που πάσχει από το σύνδρομο Down (ή τρισωμία 21) «είναι ανήθικο». Και το καλύτερο που θα μπορούσε να κάνει η μητέρα του άτυχου κυήματος είναι «να κάνει έκτρωση και να προσπαθήσει ξανά»! Μολονότι ιδιαίτερα σκληρή, η απόφαση για τη διακοπή της κύησης φαίνεται ως ορθολογική επιλογή, ενώ διευκολύνεται από το γεγονός ότι η άμβλωση γίνεται σε έμβρυα που υποτίθεται ότι στερούνται ανθρώπινων αισθημάτων. Το επεισόδιο αυτό στάθηκε η αφορμή για να θέσουμε στο παρόν άρθρο το επίμαχο αλλά επίκαιρο ερώτημα: Αραγε νομιμοποιείται (και πώς;) η σημερινή επιστήμη να αποφασίζει για τη ζωή και τον θάνατο ενός ανθρώπινου πλάσματος, ακόμη κι αν πρόκειται για ένα έμβρυο που πάσχει από το σύνδρομο Down; Ενα άλλο συναφές ερώτημα είναι γιατί οι περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες δεν διαθέτουν σαφείς νόμους και κανόνες που να ρυθμίζουν τις βιοϊατρικές παρεμβάσεις και τις εφαρμογές της βιοϊατρικής στα ανθρώπινα, τουλάχιστον, έμβρυα
Περισσότερα.. »Τι ακριβώς είναι η ερωτική αγάπη και γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι ανίκανοι να τη βρουν ή να την εκφράσουν; Πώς γεννιέται και πού «κατοικεί» αυτό το τόσο ισχυρό ανθρώπινο συναίσθημα; Μπορεί η σύγχρονη επιστήμη να μας προσφέρει μια καθολική θεωρία των ερωτικών σχέσεων, ικανή όχι μόνο να μας εξηγεί ή να μας καθοδηγεί, αλλά και να μας θεραπεύει από τα πάθη της καρδιάς
Περισσότερα.. »
Τα φιλικά αισθήματά μας για κάποιους ανθρώπους επηρεάζουν όχι μόνο την κοινωνική συμπεριφορά μας αλλά και συγκεκριμένες ανατομικές-λειτουργικές δομές του εγκεφάλου μας. Σύμφωνα με νευροεπιστημονική έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2010 στο εγκυρότατο περιοδικό «Journal of Neuroscience», τόσο οι φιλικές μας διαθέσεις όσο και οι στενές διαπροσωπικές σχέσεις με ορισμένα πρόσωπα δεν εξαρτώνται αποκλειστικά από τους λίγο ώς πολύ τυχαίους εξωγενείς παράγοντες, αλλά πρωτίστως από ενδογενείς και συνήθως μη συνειδητές διεργασίες-αναγκαιότητες, οι οποίες «αποτυπώνονται» στα νευρωνικά κυκλώματα του εγκεφάλου μας. Την πολυσυζητημένη έρευνα πραγματοποίησαν στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ η Φένα Κρίνεν (Fenna Krienen) και οι
Περισσότερα.. »
Με τους πιο στενούς μας φίλους μοιραζόμαστε πολλά πράγματα. Ή τουλάχιστον έτσι πιστεύουμε. Συνήθως όμως αγνοούμε τόσο τους λόγους για τους οποίους επιλέγουμε τα συγκεκριμένα πρόσωπα για επιστήθιους φίλους όσο και τους μηχανισμούς -βιολογικούς και κοινωνικούς- που καθιστούν αυτή την επιλογή μας σχεδόν αναπόφευκτη. Ανατρέχοντας στις πιο πρόσφατες κατακτήσεις της Κοινωνικής Ψυχολογίας και της Νευροεπιστήμης, ελπίζουμε να αναδείξουμε κάποιες ιδιαίτερα σκοτεινές πτυχές του πολύπλοκου φαινομένου της ανθρώπινης φιλίας. Θα παρουσιάσουμε τους λόγους που η συμπεριφορά των ετεροφυλόφιλων ανδρών και γυναικών είναι τόσο εμφανώς διαφορετική όταν δημιουργούν φιλικές σχέσεις με άτομα του ίδιου ή διαφορετικού φύλου. Επίσης θα αντιμετωπίσουμε το ενοχλητικό ερώτημα αν ένας άνδρας και μια γυναίκα μπορούν να γίνουν πραγματικά φίλοι θέτοντας σε παρένθεση την ενδεχόμενη ερωτική έλξη που είναι απολύτως φυσικό να αισθάνονται στην αρχή. Πάντως, όπως θα δούμε, οι φιλικές μας σχέσεις δεν διαμορφώνονται μόνον από τα κοινωνικά στερεότυπα, αλλά και από συγκεκριμένες ανατομικές-λειτουργικές δομές του εγκεφάλου μας
Περισσότερα.. »
Οι Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν από την Ευρώπη πριν 40.000 χρόνια, σύμφωνα με νέα έρευνα, η οποία έδειξε πως για μερικές χιλιάδες χρόνια συμβίωναν με τους Χόμο Σάπιενς
Περισσότερα.. »
Αμερικανοί ερευνητές δημιούργησαν ένα σκουλήκι ανθεκτικό στο αλκοόλ, όση ποσότητα και αν καταναλώσει, προκειμένου να μελετήσουν μελλοντικές θεραπείες για εθισμένους
Περισσότερα.. »
«Οποιος πιστεύει ότι οι επιστήμονες ανήκουν σε μια ιδιαίτερη κατηγορία ανθρώπων που επηρεάζονται μεν απ’ ό,τι συμβαίνει γύρω τους αλλά αυτό δεν παίζει κανένα ρόλο στο είδος της επιστήμης που παράγουν, θα πρέπει να λάβει υπόψη του ότι αυτή η πεποίθηση έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα πορίσματα των μελετών όλων σχεδόν των ιστορικών και των κοινωνιολόγων της επιστήμης και της τεχνολογίας», υποστηρίζει ο Κώστας Γαβρόγλου
Περισσότερα.. »
Ενα από τα μεγάλα μειονεκτήματα της τεχνολογίας, ειδικά των φορητών συσκευών, είναι ότι δεν μας αφήνουν να βαρεθούμε καθόλου. Ακούγεται ελκυστικό, αλλά είναι καταστροφικό
Περισσότερα.. »
Ως αντίδοτο στη γενικευμένη κατήφεια και την πνευματική «ύφεση» των ημερών, επιλέξαμε να παρουσιάσουμε μερικούς από τους πιο ενδιαφέροντες τίτλους επιστημονικών βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα
Περισσότερα.. »
Η απίστευτη συσσώρευση γνώσης από τις «θετικές» επιστήμες και κυρίως οι ασύλληπτες τεχνολογικές εφαρμογές αυτής της γνώσης δεν φαίνεται να είναι πλέον σε θέση να δικαιολογήσουν την αυταπόδεικτη, μέχρι πρόσφατα, αλήθεια ή αξία της Επιστήμης, ούτε νομιμοποιούν αυτομάτως την κοινωνική ιδιοποίησή της. Σήμερα οι οικολογικές συνέπειες της ανεξέλεγκτης τεχνολογικής ανάπτυξης, οι καταστροφικές και πολεμικές εφαρμογές της ατομικής ενέργειας, οι καταχρήσεις της βιοτεχνολογίας και της βιοϊατρικής, τείνουν σταδιακά να αμαυρώσουν την κυρίαρχη και ωραιοποιημένη δημόσια εικόνα της Επιστήμης, το νεωτερικό όνειρο της έλευσης ενός επίγειου τεχνοεπιστημονικού «παραδείσου». Παράλληλα, η εντυπωσιακή ανάπτυξη της σύγχρονης επιστημολογίας οδήγησε στη συνειδητοποίηση του αναπόδραστα ιστορικού και κοινωνικού χαρακτήρα κάθε σημαντικής επιστημονικής θεωρίας και των τεχνολογικών εφαρμογών της. Γεγονός που, με τη σειρά του, επιβάλλει πλέον μια εντελώς διαφορετική γνωστική προσέγγιση και κυρίως μια ηθικο-πολιτική αξιολόγηση των περίπλοκων σχέσεων των επιστημών με την κοινωνία και τον πολιτισμό· μια καινοφανή θεώρηση του ρόλου της Επιστήμης, που μόνο η προσφυγή στη φιλοσοφία και την ιστορία των επιμέρους επιστημών μπορεί να διαφωτίσει
Περισσότερα.. »
Τι ακριβώς συμβαίνει μέσα μας, όταν π.χ. βλέπουμε ένα αγαπημένο μας πρόσωπο να σφαδάζει από τον πόνο ή ένα παιδάκι να κλαίει απαρηγόρητο; Αν το καλοσκεφτούμε, διαπιστώνουμε ότι όχι απλώς «αντιλαμβανόμαστε», δηλαδή επεξεργαζόμαστε συνειδητά τον πόνο τους, αλλά, ώς έναν βαθμό, «βιώνουμε» προσωπικά και σχεδόν σωματικά τον πόνο τους. Πώς όμως είναι δυνατόν να βιώνουμε ή να μοιραζόμαστε τα συναισθήματα ενός τρίτου προσώπου; Αυτή η μυστηριώδης και, μέχρι πρόσφατα, υποτιμημένη ικανότητά μας, η οποία περιγράφεται από τους ειδικούς ως «ενσυναίσθηση» (empathy), αποτελεί πλέον αντικείμενο συστηματικής μελέτης των επιστημών του εγκεφάλου. Ετσι, αρχίσαμε σταδιακά να συνειδητοποιούμε ότι το νευροβιολογικό ρίζωμα και κυρίως οι βιοψυχολογικές λειτουργίες της ενσυναίσθησης ίσως αποτελούν τις αναγκαίες (αν και συστηματικά παραγνωρισμένες) προϋποθέσεις της κοινωνικότητάς μας. Διότι βέβαια η κοινωνική μας ζωή, αντίθετα με ό,τι ισχυρίζονται κάποια νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα του συρμού, δεν μπορεί να στηρίζεται αποκλειστικά στην τυφλή ιδιοτέλεια και στον αιμοσταγή ανταγωνισμό
Περισσότερα.. »
© 2024 Εφημερίδα των Συντακτών | ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ
