Του Ι. Ν. Μαρκόπουλου*
Είναι αλήθεια ότι ο θεωρητικός λόγος μπορεί να γίνεται ενίοτε κουραστικός. Ισως και υπεροπτικός, επιδεικτικά παντογνώστης και ελιτίστικος, και άρα ενοχλητικός. Ασφαλώς, όπως και από άλλη θέση έχω αναφέρει (Ι. Ν. Μαρκόπουλος, «Στοχασμοί και Αναστοχασμοί. Εναύσματα προβληματισμού και ασκήσεις κριτικού λόγου», University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2011), μπροστά στο άπειρο της άγνοιάς μας για τα πράγματα και τον κόσμο, η οποιαδήποτε αίσθηση γνωστικής επάρκειας, όταν μάλιστα φιλοδοξεί να προβληθεί και προς τα έξω, μόνο ως γελοιότητα και ύβρις θα πρέπει να εκληφθεί. Πιστεύω, ωστόσο, ότι όσο η εποχή μας θα εμμένει στην ταχυφαγία και την «ανθρωποφαγία» –θα χρειαζόταν εδώ ο θεωρητικός λόγος για να τεκμηριώσει τον συσχετισμό αυτόν– τόσο πιο εύκολα θα αναζητούμε όλοι μας, με τον καιρό, την επιφάνεια της σκέψης και όχι το βάθος της, το γρήγορο ξεμπέρδεμα με ανθρώπους, πράγματα και καταστάσεις, τον συνοπτικό και συχνά συνθηματικό λόγο, το «if… then go to…». Κάπως έτσι αρχίσαμε, και μας παρέλαβε όλους, σιγά σιγά, ο διάολος. Αλλά κι αυτό θα ήθελε μια θεωρητική ανάλυση, που όχι μόνο δεν είναι του παρόντος, αλλά δεν είναι και στις δυνατότητές μου να την αντιμετωπίσω. Το ζήτημα που θα με απασχολήσει εδώ –και θα προσπαθήσω να το παρουσιάσω με έναν καθαρά πρακτικό, αυτή τη φορά, τρόπο, μέσα από έναν ποικίλο ερωτηματικό λόγο– είναι πώς γίνεται και οι θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού δεν μπορούν να κατανοήσουν τις καταστροφικές για τις ανθρώπινες κοινωνίες αλλά και τον ίδιο τον πλανήτη επιπτώσεις της νεοφιλελεύθερης κοσμοθεώρησής τους. Οχι ότι παρόμοιες απορίες δεν έχουν, από την άλλη μεριά, και οι νεοφιλελεύθεροι, που κι αυτοί απορούν με όλες και όλους εμάς που δεν μπορούμε να δούμε την αγαθοποιό επίδραση της θεωρίας τους στην κοινωνία και το περιβάλλον (βλ., π.χ., σχετική αρθρογραφία του Α. Ανδριανόπουλου στην «Εφ.Συν.»). Ας συγκεκριμενοποιήσω, λοιπόν, τα ερωτήματά μου.
Είναι αλήθεια ή ψέματα ότι ένας πολύ μικρός αριθμός ανθρώπων, πολυεθνικών εταιρειών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων κατέχει το σύνολο σχεδόν του παγκόσμιου τεχνικο-οικονομικού πλούτου και της παγκόσμιας πολιτικο-οικονομικής ισχύος; Και είναι ψέματα ότι στις αποκαλούμενες αναπτυγμένες κοινωνίες οι πλούσιοι γίνονται συνέχεια πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι; Οτι για το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα τα κέρδη είναι μόνο δικά του, ενώ οι ζημιές είναι πάντα δικές μας, των κρατών και των πολιτών; Οτι εκατομμύρια τόνοι τροφίμων πετάγονται κάθε χρόνο στις χωματερές αντί να οδηγούνται σε χώρες όπου εκατομμύρια άνθρωποι λιμοκτονούν; Είναι αλήθεια ή ψέματα ότι η νεοφιλελεύθερη αυτή λαίλαπα, που θα αφανίσει σε λίγο –μέσα στην ύβριν, την απανθρωπιά και την άπληστη αρπακτικότητά της– ολόκληρο τον πλανήτη, είναι ισχυρά ενάντια σε μια ανακατανομή του κλεμμένου πλούτου (πώς θα ήταν δυνατόν να είναι διαφορετικά;), σε μια κοινωνική πολιτική ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης για όλους τους ανθρώπους, και ιδιαίτερα για τις ευάλωτες ομάδες; Αλήθεια, κύριοι υποστηρικτές της οικονομίας της αγοράς, είστε υπέρ ή κατά του προγράμματος Obama-Care στην Αμερική; Γνωρίζετε μήπως σε τι κατάσταση η νεοφιλελεύθερή σας απληστία, το αγοραίο σας laissez-faire έχει φέρει τον πλανήτη; Γνωρίζετε σε τι κατάσταση βρίσκονται οι θάλασσές μας, οι ωκεανοί αυτού του πλανήτη, τα ποτάμια και οι λίμνες του; Γνωρίζετε τι τρώνε όλοι αυτοί οι δικοί σας άνθρωποι, που σίγουρα τους αγαπάτε, τι τρώτε καθημερινά εσείς οι ίδιοι; Γνωρίζετε ότι μετατρέψαμε τα φυτοφάγα ζώα, που χρησιμοποιούμε για τις διατροφικές μας ανάγκες, σε σαρκοφάγα, απλά και μόνο για τη νεοφιλελεύθερη απληστία μας και διερωτηθήκατε ποτέ με τι ποιότητας αλεσμένες σάρκες και με πόσα αντιβιοτικά τα τρέφουμε; Γνωρίζετε τον αριθμό και την ανεξέλεγκτη ποσότητα των φυτοφαρμάκων (ας όψεται το κέρδος, το χρήμα, αυτό το «ιερό δισκοπότηρο» της ιδεολογίας σας) και τα υπολείμματα των ουσιών αυτών στα φρούτα και τα λαχανικά, με τα οποία τρέφετε τα παιδιά σας και τους δικούς σας ανθρώπους; Γνωρίζετε ότι στο σωματάκι των παιδιών και των εγγονών σας υπάρχουν εκατοντάδες ουσίες, τεκμήρια, οι περισσότερες, της απληστίας και της αφροσύνης σας, που δεν θα έπρεπε φυσιολογικά να υπάρχουν εκεί;
Αλήθεια, πόσο εύκολα και απροβλημάτιστα θα πιστεύατε έναν έγκριτο καθ’ όλα επιστήμονα, ακόμα και μια επιστημονική κοινότητα που θα σας καθησύχαζε για κάποιες διατροφικές ή ιατρικές ή φαρμακευτικές ανησυχίες σας, όταν οι κάθε είδους πολυεθνικές θα έχουν πάρει υπό τη χρηματοδοτική τους προστασία ερευνητές, πανεπιστημιακά τμήματα και ολόκληρα ερευνητικά και πανεπιστημιακά ιδρύματα παγκοσμίως; Δεν θα σας ενδιέφερε να μάθετε ποιος πληρώνει τις «καθησυχαστικές» απαντήσεις που ακούτε; Και τι είναι πλέον αλήθεια και τι ψέμα, όταν και αυτή η ίδια η επιστημονική σκέψη και πρακτική έχει διαβρωθεί από τον αγοραίο χρηματισμό και την αγυρτεία;
Σας παρακαλώ μόνο, μη με παραπέμψετε στα αντίστοιχα άθλια αποτελέσματα άλλων πολιτικο-οικονομικών συστημάτων, που και αυτά δυστυχώς, παρά τα όσα διακήρυτταν, την εξουσία μόνο είχαν και έχουν στο μυαλό τους, μέσα επίσης σε ένα ανελέητο καπιταλιστικό σύστημα, που ήταν ή είναι τώρα, απλώς, ένας συγκεντρωτικός κρατικός καπιταλισμός.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
* Καθηγητής της Τεχνολογίας και της Φιλοσοφίας της Τεχνοεπιστήμης στο ΠΤΔΕ της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ.
